PLACUIT IGITUR IN PRINcipio propter errorem qui saepe solet oboriri, ut omnes Affricanę provincię episcopi, observationem paschalem ab ecclesia Cartaginensi curent accipere.
Similiter placuit ut propter causas ecclesiasticas quae ad perniciem plebium saepe veterescunt, singulis quibusque annis concilium convocetur, ad quod omnes provintiae quae primas sedes habent de conciliis suis binos, aut quantos elegerint episcopos legatos mittant. Ut et minus invidiosi, minusque hospitibus sumptuosi existant, ut congregato conventu plena possit esse auctoritas. De Tripoli autem propter inopiam episcoporum episcopus unus veniat.
Item placuit ut ordinatis episcopis vel clericis prius ab ordinatoribus suis decreta conciliorum auribus eorum inculcentur, ne se aliquid contra statuta concilii fecisse paeniteant.
Item placuit ut ante viginti quinque annos aetatis, nec diaconi ordinentur, nec virgines consecrentur, et ut lectores populum non salutent.
Item placuit per sollempnissimos paschales dies sacramentum caticuminis non detur, nisi solitum sal. Quia si fideles per illos dies sacramenta non mutent, nec caticuminis oportet mutare.
Item placuit ut corporibus defunctorum eucharistia non detur. Dictum est enim a domino: Accipite et aedite. Cadavera autem nec accipere possunt nec edere. Cavendum est ne mortuos etiam baptizari posse fratrum infirmitas credat, quibus nec eucharistiam dari licitum est.
Aurelius episcopus dixit: Quisquis episcoporum accusatur ad primates provintiae ipsius causam deferat accusator, nec a communione suspendatur cui crimen intenditur, nisi ad causam suam dicendam electorum iudicum die statuta litteris evocatus minime occurrerit. Hoc est infra spatium mensis ex ea die qua eum litteras accepisse constiterit. Quod si aliquas veras necessitatis causas probaverit, quibus eum occurrere non potuisse ||fol. 32rb|| manifestum sit, causae suae dicendę intra alterum mensem integram habeat [g] facultatem. Verum tamendiu post mensem secundum non communicet, donec purgetur. Si autem ad concilium universale anniversarium occurrere noluerit, ut vel ibi causa eius terminetur, ipse in se dampnationis sententiam dixisse iudicetur. Tempore sane quo non communicat, nec in sua ecclesia vel parrochia communicet. Accusator autem eius si numquam diebus causae dicendę defuerit, a communione non removeatur. Si vero aliquando defuerit subtrahens se restituto [h] in communionem episcopo, ipse removeatur a communione accusator. Ita tamen ut nec ipsi adimatur facultas causae peragendae, si se ad diem occurrere non noluisse, sed non potuisse probaverit. Illud vero placuit ut cum agere coeperit in episcoporum iudicio si fuerit accusatoris persona culpabilis, ad arguendum non admittatur nisi proprias causas, non tamen ecclesiasticas si asserere voluerit.
Si autem presbiteri vel diaconi fuerint accusati, adiuncto sibi ex vicinis locis proprius episcopus legitimo numero collegarum, quos ab eodem accusati petierint, id est una secum in presbiteri nomine episcopi sex, in diaconi tres, qui ipsorum causas discutiant. Eadem dierum et dilationum, et a communione remotionum, et discussione personarum inter accussatores [i] et eos qui accussantur forma servata. Reliquorum autem clericorum causas, etiam solus episcopus loci agnoscat et finiat.
De diversis ordinibus ecclesiae servientibus, ut si quis in causam criminis incurrerit et abnuerit iudicium ecclesiasticum debeat periclitari. Et ut filii sacerdotum spectacula sęcularia non adeant. Item placuit quisquis episcoporum presbiterorum et diaconorum [k] seu clericorum cum in ecclesia ei crimen fuerit intentum [l] vel civilis causa fuerit commota si derelicto ecclesiastico iudicio publicis iudiciis purgari voluerit, etiam si pro ipso fuerit prolata sententia, locum suum amittat. Et hoc in criminali actione, in civili vero perdat quod evicit, si locum suum obtinere maluerit. Siquidem ad eligendos iudices undique ecclesiae consortio iudicat, qui de universa ecclesia male sentiendo de iudicio sęculari poscit auxilium, cum privatorum causas apostolus etiam ad ecclesiam deferri atque ibi determinari precipiat.
Hoc etiam placuit ut a quibuscumque iudicibus ecclesiasticis ad alios iudices ecclesiasticos ubi est maior auctoritas fuerit provocatum, non eis obsit quorum fuerit soluta sententia si convinci non potuerint vel inimico animo iudicasse, ||fol. 32va|| vel aliqua cupiditate aut gratia depravati. Sane si ex consensu partium iudices electi fuerint, etiam a pauciore numero quam constitutum est non liceat provocari.
Ut filii sacerdotum vel clericorum spectacula sęcularia non exhibeant, sed nec spectent. Quanquam quidem ab spectaculo, et omnes laici prohibeantur. Semper enim christianis omnibus hoc interdictum est, ut ubi blasphemi sunt non accedant [m].
Item placuit ut filii vel filiae episcoporum vel quorumlibet clericorum gentilibus vel hereticis aut scismaticis matrimonio non iungantur.
Ut episcopi vel clerici in eos qui catholici christiani non sunt, etiam si consanguinei fuerint, per donationes rerum suarum nihil conferant.
Ut episcopi vel clerici filios suos a sua potestate per emancipationem exire non sinant, nisi de moribus eorum fuerint, et aetate securi ut possint ad eos iam propria pertinere peccata.
Item placuit ut episcopi presbiteri et diaconi vel clerici non sint conductores aut procuratores, neque ullo turpi vel inhonesto negotio victum quęrant, quia respicere debent scriptum esse: Nemo militans deo implicat se negotiis sęcularibus.
Ut nullus clericorum amplius recipiat quam accommodaverit. Si pecuniam, pecuniam accipiat. Si speciem, eandem speciem quantum dederit accipiat, et quicquid aliud tantum quantum dederit recipiat.
Ut cum omnibus omnino clericis extraneę feminae non cohabitent, sed solę matres, aviae et materterę amitę sorores, et filiae fratrum aut sororum, et quaecumque ex familia domestica necessitate, etiam antequam ordinarentur iam cum eis habitabant. Vel si filii eorum iam ordinatis parentibus uxores acceperunt, aut servis non habentibus in domo quas [n] ducant, aliunde ducere necessitas fuerit.
Ut episcopi et presbiteri et diaconi non ordinentur, priusquam omnes qui sunt in domo eorum christianos catholicos fecerint.
Placuit ut lectores cum ad annos pubertatis venerint cogantur, aut uxores ducere, aut continentiam profiteri.
Placuit ut a nullo episcopo usurpentur plebes alienę, nec aliquis episcoporum supergrediatur in diocesim collegam suum.
Ut clericum alienum nisi concedente eius episcopo, nemo audeat vel retinere vel promovere in ecclesia sibi credita. Clericorum autem nomen etiam lectores et psalmistę et ostiarii retinent.
||fol. 32vb||Ut nullus ordinetur clericus nisi probatus, vel episcoporum examine vel populi testimonio.
Ut nemo in precibus vel patrem pro filio, vel filium pro patre nominet, et cum ad altare adsistitur, semper ad patrem dirigatur oratio, et quascumque sibi praeces aliquis describit non eis utatur, nisi prius eas instructiones fratribus contulerit.
Ut in sacramentis corporis et sanguinis domini nihil amplius offeratur quam ipse dominus tradidit, hoc est panis et vinum aquę mixtum, nec amplius in sacrificiis offeratur, quam de uvis et frumentis.
Ut clerici vel continentes ad viduas vel virgines, nisi ex iussu vel permissu episcoporum aut presbiterorum non accedant, et hoc non soli faciant, sed cum clericis vel cum his cum quibus episcopus aut presbiter iusserit. Nec episcopi aut presbiteri soli habeant accessum ad huiusmodi feminas, sed ubi aut clerici praesentes sunt aut graves aliqui christiani.
Ut primę sedis episcopus non apelletur [p] princeps sacerdotum aut summus sacerdos aut aliquid huiusmodi sed tantum primae sedis episcopus.
Ut clerici edendi vel bibendi causa tabernas non ingrediantur, nisi peregrinationis necessitate compulsi.
Item placuit ut episcopi trans mare non proficiscantur, nisi consultu primę sedis episcopo, sive cuiusque provintiae primate, ut ab eo praecipue [q] possit sumere formatam vel commendationem.
Ut sacramenta altaris non nisi a ieiunis hominibus celebrentur, excepto uno die anniversario quo caena [r] domini celebratur [s], nam si aliquorum promeridiano tempore defunctorum sive episcoporum sive ceterorum commendatio facienda est, solis orationibus fiat, si illi qui faciunt iam pransi inveniantur.
Ut nulli episcopi vel clerici in ecclesia conviventur, nisi forte transeuntes hospiciorum necessitate illic reficiant. Populi etiam ab huiusmodi conviviis, quantum fieri potest prohibeantur.
Ut paenitentibus secundum differentiam peccatorum episcopi arbitrio paenitentię tempora decernantur.
||fol. 33ra||Ut presbiter inconsulto episcopo non reconciliet paenitentem, nisi absente episcopo necessitate cogente. Cuiuscumque pęnitentis publicum, et vulgatissimum crimen est quod universam ecclesiam commoverit ante absidam manus ei imponatur.
Ut virgines sacrae si a parentibus a quibus custodiebantur private fuerint, episcopi providentia vel presbiteri ubi episcopus absens est, in monasterio virginum vel gravioribus feminis commendentur, ut simul habitantes invicem se custodiant, ne passim vagantes ecclesiae lędant opinionem.
Ut egrotantes si pro se respondere non possunt, cum voluntatis eorum testimonium sui dixerint baptizentur [t]. Similiter et de paenitentibus agendum est.
Ut scenicis atque istrionibus ceterisque huiusmodi personis, vel apostaticis conversis vel reversis ad deum, gratia vel conciliatio non negetur.
Ut presbiter inconsulto episcopo virgines non consecret, crysma vero numquam conficiat.
Ut clerici in aliena civitate non inmorentur, nisi causas eorum iustas episcopi loci vel presbiteri locorum perviderint.
Illud autem suggerimus mandatum nobis quod etiam in Capuensi plenaria synodo videtur statutum, ut non liceat fieri rebaptizationes reordinationes vel translationes episcoporum. Nam Crisconius Villaregiensis episcopus, plebe sua derelicta, Tuburniensem invasit ecclesiam, et usque hodie commonitus, secundum quod statutum fuerat relinquere eandem quam invaserat plebem contempsit adversus statuta quae pronuntiata fuerant. Confirmata quidem audivimus, sed petimus secundum quod nobis mandatum est ut dignemini dare fiduciam quo necessitate ipsa cogente liberum nobis sit rectorem provintiae secundum statuta gloriosissimorum principum adversus illum adire. Ut qui miti ammonitioni sanctitatis vestrae adquiescere noluit et emendare inlicitum, auctoritate iudiciaria protinus excludatur. Aurelius episcopus dixit: Servata forma [u] disciplinae non exaestimabitur [v] appetitus, si vestra caritate modeste conventus recedere detractaverit, cum fuerit suo contemptu et contumatia faciente etiam auctoritate iudiciaria conventus.
Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Et illud nobis manda||fol. 33rb||tum est ut quia proxime fratres nostri Numidiae duo episcopi ordinare praesumpserunt pontificem, non nisi a duodecim censeatis episcoporum caelebrari ordinationes. Aurelius episcopus dixit: Forma antiqua servabitur, ut non minus quam tres sufficiant, qui fuerint a metropolitano directi ad episcopum ordinandum, propterea quia in Tripoli forte et Arguze interiacere videntur barbarę gentes. Nam Tripoli ut asseritur episcopi sunt quinque tantummodo et possunt forte de ipso numero vel duo necessitate aliqua occupari. Difficile est enim, ut de quolibet numero omnes possint occurrere. Numquid debet hoc ipsum inpedimento esse ecclesiasticę utilitati? Nam et in ecclesia ad quam dignata est sanctitas vestra convenire, crebro ac pęne per diem dominicam ordinandos habemus. Numquid nam frequenter potero duodecim vel decem vel non multo minus advocare episcopos? Sed facile est mihi duos adiungere meę parvitati vicinos. Quapropter cernit mecum caritas vestra hoc ipsum observari non posse.
Et illud est statuendum ut quando ad eligendum episcopum convenerimus, si qua contradictio fuerit oborta quia talia facta sunt apud nos non praesumant ad purgandum eum qui ordinandus est tres iam, sed postulentur ad numerum supradictorum duo vel tres, et in eadem plebe cui ordinandus est discutiantur, primo personę cui contradicentium [w] postremo illa etiam quae obiciuntur pertractentur. Et cum purgatus fuerit sub conspectu publico ita demum ordinetur. Si hoc cum vestrae sanctitatis animo concordat roboretur vestrae dignitatis responsione. Ab universis episcopis dictum est: Satis placet.
Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Quoniam de concilio quaedam tractata noscuntur, adicimus etiam de die paschę nobis esse mandatum ut de ecclesia semper Cartaginensi sicuti praedictum est instruamur, et non sub angusto temporis spatio. Aurelius episcopus dixit: Si sanctitati vestrae videtur quoniam nos spopondisse iam superius meminimus ut singulis quibusque annis ad tractandum conveniamus, et cum convenerimus in unum tunc divulgabitur sanctus paschae dies per legatos qui adfuerint concilio. Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Nunc de praesenti coetu petimus ut litteris provintiam vestram de hac die informare dignemini. Aurelius episcopus dixit: Ita fiat necesse est.
Epigonius episcopus dixit: Multis in conciliis hoc statutum [x] est ||fol. 33va|| a coetu sacerdotali ut plebes quae in diocesibus ab episcopis retinentur quae episcopos numquam habuerunt, non nisi cum voluntate eius episcopi a quo tenentur proprios accipiant rectores id est episcopos. At vero quia nonnulli dominatu quodam adepto communionem fratrum abhorrent, vel certe cum elevati fuerint quasi in quadam arce tyrannicam sibi dominationem vindicant. Quod plerique stolidi adversus episcopos suos cervices erigunt presbiteri, vel conviviis sibi conciliantes plebem ut persuasu maligno et inlicito eosdem velint sibi conlocare rectores. Quod quidem insigne mentis tuae tenemus votum frater religiosę Aureli, quia haec saepe oppressisti non curando tales petitiones. Sed propter eorum malos [y] cogitatus, et prave concinnata concilia. Hoc dico: Non debere rectorem accipere eam plebem quae in diocesi semper subiacuit, nec umquam proprium episcopum habuit. Quapropter si universo sanctissimo conplacet concilio, hoc quod prosequutus sum confirmetur. Aurelius episcopus dixit: Fratris et consacerdotis nostri prosequutioni [z] non obsisto, sed hoc me et fecisse et facturum esse confiteor.
Circa eos sane qui fuerint concordes non solum circa ecclesiam Cartaginensem, sed circa omne sacerdotale consortium. Sunt enim plerique conspirantes cum plebibus propriis quas decipiunt, ut dictum est earum scalpentes aures ad seducendum vitiosae vitę homines, vel certe inflati et ab hoc consortio separati, qui putant propriae plebi incubandum, et nonnumquam conventi ad concilium venire detractant, sua forte ne prodantur flagitia metuentes. Dico si placet circa hos non tantum dioceses non esse servandas, verum etiam et de propria ecclesia quae illis male faverit, omnimodo adnitendum, ut etiam auctoritate publica reiciantur atque ab ipsis principalibus cathedris removeantur. Oportet enim ut qui universis fratribus ac toto concilio inhęserit, non solum suam iure integro, sed et dioceses possideat. At vero qui sibimet putant plebes suas sufficere fraterna dilectione contempta, non tantum dioceses amittant, sed ut dixi etiam propriis publica careant auctoritate ut rebelles. Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Summa provisio sanctitatis tuae cohęsit mentibus singulorum, et puto omnium responsione ea quae prosequi dignatus es reprobanda. Universi episcopi dixerunt: Placet placet.
Epigonius episcopus dixit: In multis conciliis hoc statutum est etiam nunc hoc confirmatum est vestra prudentia fratres beatissimi ut clericum alienum nullus sibi praeripiat episcopus, praeter eius arbitrium cuius fuerit clericus. Dico autem Iulianum qui ingratus est dei beneficiis per meam parvitatem in se conlatis ita temerarium et audacem extitisse [a], ut eum qui a me baptizatus est, et cum esset puer egentissimus mihi ab eodem commendatum. Cumque multis annis a me aleretur atque incresceret, hunc ut dixi baptizatum in ecclesia mea per manum parvitatis meę constat. Id est in diocesi Appabensi [b] lector esse coeperat, immo annis ferme duobus legerat. Nescio quo contemptu humilitatis meę idem Iulianus arripuit, quem dicit quasi proprium civem sui loci Vazaritani me inconsulto usurpare. Nam et diaconum illum ordinavit. Hoc scilicet [c], pateat haec licentia vobis beatissimi fratres. Sin minus tam inpudens cohibeatur ne se misceat communioni cuiusquam. Numidius episcopus dixit: Si non postulata neque consulta tua dignatione id videtur fecisse Iulianus, iudicamus omnes inique factum atque indigne. Quapropter nisi idem Iulianus correxerit errorem suum, et cum satisfactione eundem clericum quem fuit ausus ordinare revocaverit tuae plebi, contra statuta concilii faciens, contumatia sua separatus a nobis excipiet iudicium. Epigonius episcopus dixit: Aetate pater et ipsa promotione antiquissimus vir laudabilis frater et collega noster Victor, vult hanc petitionem generalem omnibus effici.
Aurelius episcopus dixit: Sermonem meum admittite fratres. Contingit nonnumquam ut postulentur ab ecclesiis quę propositis egent vel presbiteris vel episcopis, et tamen memor statutorum id sequor ut conveniam episcopum eius atque ei inculcem quod eius clericus a qualibet ecclesia postuletur. Sed forte in hodierno non reluctati sunt, et ne quando contingat ut reluctentur. Cum fuerint a me in hac causa postulati quem scitis multarum ecclesiarum et ordinandorum curam sustinere. Iustum est ergo ut quemlibet consacerdotum conveniam, cum duobus e consortio nostro vel tribus testibus. Si vero indevotus extiterit quid censet [d] caritas vestra faciendum? Ego enim cunctarum ecclesiarum dignatione dei ut scitis fratres sollicitudinem sustineo. Numidius episcopus dixit: Fuit haec semper licentia huic sedi ut unde vellet et de cuius nomine fuisset conventus pro desiderio cuiusque ecclesiae ordinaret episcopum. Epigonius episcopus dixit: Bonitas sequestrat possibilitatem. Minus enim praesumis frater cum te bonum et clementem omnibus reddis. Habes enim hoc in arbi||fol. 34ra||trio, satis est ut satisfaciat persone uniuscuiusque episcopi, in prima tantummodo conventione. Si autem quodlibet huic sedi vindicandum fuerit sibi arbitratus, necesse habes tu omnes ecclesias suffulcire. Unde tibi non potestatem damus, sed tuam adsignamus, ut liceat voluntati tuae et semper tenere quem voles, ut praepositos plebibus [e] vel ecclesiis constituas qui postulati fuerint et unde voles. Postumianus episcopus dixit: Deinde qui unum habuerit, numquid debet illi unus ipse presbiter auferri? Aurelius episcopus dixit: Sed episcopus unus esse potest per quem dignatione divina presbiteri multi constitui possunt, unus autem episcopus difficile invenitur constituendus. Quapropter si necessarium episcopatui quis habuerit presbiterum, et unum ut dixisti frater habuerit, etiam ipsum ad promotionem dare debebit. Postumianus episcopus dixit: Ergo si habet alios habundantes clericos, debet mihi alia plebs subvenire. Aurelius episcopus dixit: Sane quomodo tu ecclesię alteri subveneris, persuadebitur illi qui plures habet clericos, ut unum tibi ordinandum largiatur.
Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Audivimus constitutum ut dioceses non mereantur episcopi accipere, nisi cum [f] consensu eius sub quo fuerant constitutae. Sed in provintia nostra cum aliqui forte in diocesi concedente eo episcopo in cuius potestate fuerant constitutę ordinati sunt episcopi, etiam dioceses sibi [g] vindicant. Hoc et corrigi caritatis vestrę iudicio, et inhiberi de cetero debet. Epigonius episcopus dixit: Singulis episcopis servatum est quod decebat, ut ex massa dioceseum nulla carperetur ut proprium episcopum habuisset, nisi ipse consensum adhibuisset concedendi. Sufficiat enim si consenserit [h] ut eadem diocesis permissa tantum proprium episcopum habeat, et ceteras sibi non vindicent dioceses, que [i] exempta de fasce multarum sola meruit honorem episcopatus suscipere. Aurelius episcopus dixit: Non dubito caritati vestrae omnium placere eum qui in diocesi concedente episcopo qui matricem tenuit solam eandem retinere plebem, in qua fuerit ordinatus.
Item placuit ut preter scripturas canonicas nihil in ecclesia legatur, sub nomine divinarum scriptuarum. Sunt autem canonicę scripturae, id est Genesis, II Exodus, III Leviticus, IIII Numeri, V Deuteronomii, VI Iesu [k] Nave, VII Iudicum, VIII Ruth, VIIII Regum [l] libri IIII, Paraliphymenon libri II, Iob, Psalterium Davidicum libri V, ||fol. 34rb|| libri duodecim prophetarum, Esaias, Hieremias, Ezechiel, Danihel, Tobias, Iudith, Hester, Esdrae libri II, Machabeorum libri II. Novi autem Testamenti XXVII, evangeliorum libri IIII, Actuum apostolorum liber I, Pauli epistolę XIII, eiusdem ad Hebreos I, Petri apostoli II, Iohannes apostoli III, Iudae apostoli I, et Iacobi I, Apocalipsi Iohannis liber I, quod fiunt XXVII, hoc etiam fratri et consacerdoti nostro Bonifatio vel aliis earum partium episcopis pro confirmando isto canone innotescat quia a patribus ista accepimus in ecclesia legenda. Liceat etiam legi passiones martyrum cum anniversarii dies eorum celebrantur.
Placuit ut consulamus fratres et consacerdotes nostros, Syricium et Simplicianum de solis infantibus qui baptizantur penes eosdem ne quod suo non fecerint iudicio cum ad ecclesiam dei salubri proposito fuerint conversi parentum illis error impediat, ne provehantur sacri altaris ministri. Quibus insertis, Honoratus et Urbanus episcopi legati provintiae Mauritanię Sitifensis dixerunt: Iam dudum cum apud sanctitatem vestram allegaremus scripta dilati sumus ea contemplatione quod fratres nostri advenire possent de Numidia legati. Sed quia non parvi dies sunt quibus expectati minime venerunt ultra praetermittere quae nobis mandata sunt a nostris coepiscopis non oportet. Atque ideo fratres suggestionem nostram libenter admittite. De fide enim Niceni tractatus audivimus, verum et de sacrificiis inhibendis post prandium ut a ieiunis sicut dictum est offerantur, et tunc et nunc confirmatum est.
Placuit ut episcopi presbiteri diaconi vel quicumque clerici qui nihil habentes ordinantur, et tempore episcopatus vel clericatus sui agros vel quaecumque predia nomine suo conparant, tamquam rerum dominicarum invasionis crimine teneantur, nisi admoniti ecclesiae eadem ipsa contulerint. Si autem ipsis propriae aliquid libertate alicuius vel successione cognationis venerit, faciant inde quod eorum proposito congruit. Quod si a suo praeposito retrorsum exorbitaverint, honore ecclesiastico indigni tamquam reprobi iudicentur.
Aurelius episcopus dixit: Quoniam igitur universa arbitror fuisse tractata, si omnia cum animo vestro convenerunt, sermone vestro cuncta roborate. Universi episcopi dixerunt: Omnibus haec placuerunt, et haec nostra subscriptione firmamus. Et subscripserunt: Aurelius episcopus ecclesiae Cartaginensis ||fol. 34va|| huic decreto consensi, et relecto [m] subscripsi. Epigonius episcopus plebis Bullensis regionis subscripsi. Augustinus episcopus plebis Ipponensium regionum subscripsi. Similiter et omnes episcopi XLIIII subscripserunt.
Stand: 2008-03-02