ANNO SEXTO CONSTANTINI IMPERATORIS Leontio et Salustio consulibus, aera CCCLXXI, Sardicensis synodus congregata est, ubi omnes per Orientem arriani episcopi condempnati sunt, qui conventi ad concilium occurrere reatus conscientia noluerunt. In quo concilio inter cetera hae regulae pro disciplina ecclesiastica institutae sunt.
OSIUS EPISCOPUS DIXIT: Non minus mala consuetudo, quam pernitiosa corruptela funditus [b] eradicanda est. Nec cui liceat episcopo de civitate sua, ad aliam civitatem transire [c]. Manifesta est enim causa qua hoc facere temptant, cum nullus in hac re inventus sit episcopus, qui de maiore civitate, ad minorem transiret. Unde apparet avaritiae eos ardore inflammari, et ambitioni servire, et ut dominationem exerceant. Si ergo omnibus placet ut huiusmodi pernities austerius vindicetur, nec laicam communionem habeat qui talis est. Universi dixerunt: Placet [d] etiam si talis aliquis extiterit temerarius ut forsitan excusationem adferat quod populi litteras acceperit, cum manifestum sit, praemio et mercede paucos qui sinceram fidem non habent potuisse corrumpi ut clamarent in eclesia, et ipsum petere viderentur episcopum. Omnino has fraudes removendas esse damnamus, ita ut nec laicam in fine communionem talis accipiat. Quod si vobis omnibus placet, statuite. Universi dixerunt: Placet.
Osius episcopus dixit: Illud quoque statutum sit, ut episcopus de sua provintia ad aliam provintiam in qua sunt episcopi non transeat, nisi forte a fratribus suis invitatus, ne videamur ianuam caritatis claudere.
Osius episcopus dixit: Providendum est etiam ut si in aliqua provintia ||fol. 15ra|| forte aliquis episcopus contra fratrem suum episcopum litem habuerit, ne unus e duobus ex alia provintia advocet episcopos ad iudicium.
Osius episcopus dixit: Quod si aliquis episcopus adiudicatus fuerit in aliqua causa, et putat se bonam causam habere ut iterum iudicium renovetur, si vobis placet sancti Petri apostoli memoriam honoremus ut scribatur vel ab his qui examinaverunt, vel etiam ab aliis episcopis qui in provintia proxima morantur Romano episcopo. Et si iudicaverit renovandum esse iudicium, renovetur et det iudices. Si autem probaverit, talem causam ut ea non refricentur quae acta sunt, quae decreverit Romanus episcopus confirmata erunt. Si ergo hoc omnibus placet, statuatur. Synodus respondit: Placet.
Gaudentius episcopus dixit: Addendum est si placet huic sententiae quam plena sanctitate protulistis, ut cum aliquis episcopus depositus fuerit eorum episcoporum iudicio qui in vicinis commorantur locis, et proclamaverit agendum sibi negotium in urbe Roma, alter episcopus in eadem cathedra post appellationem eius qui videtur esse depositus, omnino non ordinetur, nisi causa fuerit in iudicio Romani episcopi determinata.
Osius episcopus dixit: Si contigerit in una provintia in qua fuerint plurimi episcopi unum forte remanere episcopum, ille vero per neglegentiam noluerit ordinare episcopum, et populi convenerint episcopos vicinae provintiae, debere illum prius conveniri episcopum qui in eadem provintia moratur, et ostendere quod populi petant sibi rectorem, et hoc iustum esse, ut et ipsi veniant, et cum ipso ordinent episcopum. Quod si conventus litteris tacuerit et dissimulaverit, nihilque responderit, tunc satisfaciendum esse populis, ut veniant ex vicinis provintiis, et ordinent episcopum. Iterum, licentia ordinandi episcopum danda passim non est. Si enim subito aut vicus aliquis, aut modica civitas cui satis est unus presbiter, voluerit sibi episcopum ordinari, ad hoc ut vilescat nomen episcopi, et summi honoris auctoritas, non debent illi ex alia provintia ,invitati facere episcopum, nisi aut in civitatibus [e] quae episcopos habuerunt, aut si qua tam populosa est civitas vel locus qui mereatur habere episcopum. Synodus respondit: Placet.
Osius episcopus dixit: Et hoc placuit ut si episcopus accusatus fuerit et omnes iudicaverint congregati episcopi regionis ipsius, et de gradu suo deiecerint eum, si appellaverit qui deiectus videtur, et confugerit ad beatissimum Romanae ecclesiae episcopum, et voluerit se audiri, si iustum putaverit ut renovetur examen, scribere episcopis dignetur Romanus episcopus his qui in finitima et propinqua altera provintia sunt, ut ipsi diligenter omnia requirant, ut iuxta fidem veritatis definiant. Quod si is qui rogat causam suam iterum audiri deprecatione sua moverit episcopum Romanum ut de latere suo presbiteros mittat, erit in potestate ipsius quid velit et quid aestimet. Et si decreverit mittendos esse qui praesentes cum episcopis iudicent, ut habeant etiam auctoritatem personae illius a quo destinati sunt, erit in eius arbitrio. Si vero crediderit, sufficere episcopos provintiales [f], ut negotio terminum inponant, faciet quod sapientissimo consilio suo iudicaverit.
Osius episcopus dixit: Inportunitatis nostrae nimia frequentia et iniustae petitiones fecerunt, nos non tantam habere gratiam aut fiduciam, dum quidam non cessant, ad comitatum ire episcopi et maxime Afri. Qui sicuti cognovimus sanctissimi fratris, et coepiscopi nostri grati salutaria consilia spernant atque contempnunt, et non solum ad comitatum, multas et diversas eclesię, non profuturas perferant causas ut fieri solet aut oportet, ut [g] aut pauperibus, aut viduis aut pupillis subveniatur, sed et dignitates saeculares, et administrationes quibus quam postulant. Haec itaque pravitas, olim non solum murmorationes, sed et scandala excitant. Honestum est autem ut episcopus intercessionem suam his praestet, qui aliqua iniqua vi [h] obprimuntur, aut si vidua affligatur, aut populus expolietur. Tamen et ista omnia si iustam habeant causam et petitionem. Si vobis ergo fratres karissimi placet, decernite ne episcopi ad comitatum accedant, nisi forte hi qui religiosissimi imperatoris litteris vel invitati fuerint vel vocati. Sed quoniam saepe contingit ut ad misericordiam ecclesiae confugiant qui iniuriam patiuntur, et qui peccantes in exilium vel insulas damnantur, aut certe quamcumque sententiam suscipiunt. Ideoque subveniendum est his, et sine dubitatione eis petenda per ecclesiam indulgentia, si vero hoc vobis placet, statuatur. Universi dixerunt: Placet, et constituatur.
Osius episcopus dixit: Haec quoque prudentia vestra tractare debet, ut quia decrevistis ne episcopi improbitas notetur ad comitatum pergendo. Quicumque ergo quales superius memoravimus preces habuerint vel acceperint, per diaconum suum mittant. Quia persona ministri non erit invidiosa, quae celerius poterit quae impetraverit referre. Et hoc consequens esse videtur, ut unusquisque qui preces habuerit, eas ad fratres et coepiscopos nostros qui in maxima civitate, id est qui in metropoli consistunt mittant, et illi per suos diaconos destinent tribuendo commendaticias epistolas, pari ratione ad fratres et coepiscopos nostros qui in illo tempore in his regionibus et urbibus morantur, in quibus felix et beatus Agustus rem publicam gubernat. Si vero habet quis episcoporum amicos in palatio qui cupit aliquid quod tamen honestum est impetrare, non prohibeatur per diaconum suum rogare, et significare eis quos scit benigna intercessione sibi absenti posse praestare. Qui vero Romam venerit sicut dictum est, sanctissimo fratri et coepiscopo nostro Romanae ecclesiae preces quas habet tradat. Ut et ipse prius examinet si honeste et iuste [i] sunt, et prestet diligentiam atque sollicitudinem ut ad comitatum perferantur. Universi dixerunt, placere sibi.
Alipius episcopus dixit: Si propter pupillos et viduas vel laborantes qui causas non iniquas habent susceperint peregrinationis incommoda, habebunt aliquid iustę rationis. Nunc vero cum ea postulent quae sine invidia omnium, et reprehensione esse non possunt, non necesse est ire [k] illos ad comitatum.
Gaudentius episcopus dixit: Ea quae salubriter providistis convenienti aestimatione omniumque deo placitura et hominibus tenere hactenus [l] fortitudinem possunt, si metus huic sententiae coniungatur. Scimus enim etiam ipsi saepissime propter paucorum inpudentiam, sacrum ac religiosum sacerdotale nomen fuisse reprehensum. Si igitur contra omnium sententiam aliquis visus fuerit, ambitioni magis placere quam deo, debet scire causis redditis honorem atque dignitatem se amissurum. Hoc autem sciri et comperi poterit, si unusquisque nostrum qui in canali constitutus est, cum progredientem episcopum viderit, inquirat transitum eius, causas videat, quo tendit agnoscat. Et si quidem eum agnoverit ire ad comitatum, requirat illud quod superius comprehensum est ne forte ||fol. 15vb|| invitatus sit, ut ei facultas eundi permittatur. Sin vero ut superius meminit sanctitas vestra propter desideria et ambitiones ire ad comitatum temptaverit, neque litteris eius subscribatur, neque in communionem recipiatur. Si vobis placet, debet omnium sententia confirmari. Universi dixerunt hoc honestum esse, et placere sibi constitutionem.
Osius episcopus dixit: Sed et moderatio necessaria est dilectissimi fratres, ne subito adhuc quidam nescientes quid decretum sit in synodo, venerint subito ad civitates eas quae in canali sunt, debet episcopus civitatis ipsius admonere et instruere illum, et ex eo loco ille mittat diaconum. Admonitus tamen ipse, redeat ad parrochiam suam.
Osius episcopus dixit: Necessarium arbitror, ut diligentissime [m] tractetis si forte aut dives aut scolasticus de foro aut ex administratore episcopus fuerit postulatus, non prius ordinetur, nisi ante et lectoris munere et officio diaconi et presbiteri fuerit perfunctus. Et ita per singulos si dignus fuerit, ascendat ad culmen episcopatus. Potest enim per has promotiones, quae habent utique prolixum tempus, probari qua fide sit, quave modestia et gravitate et verecundia. Et si dignus fuerit probatus, divino sacerdotio inlustretur. Nam nec conveniens est, nec ratio [n], nec disciplina patitur, ut temere ac leviter ordinetur aut episcopus aut presbiter aut diaconus qui neophitus est. Maxime cum beatissimus apostolus magister gentium ne hoc fieret, denuntiasse et prohibuisse videatur. Sed hi quorum per longum tempus examinata sit vita, et merita comprobata. Universi dixerunt, placere sibi haec.
Osius episcopus dixit: Hoc quoque statuere debetis, ut episcopus ex alia civitate, cum venerit ad aliam civitatem, vel ex [o] provintia sua ad aliam provintiam, et ambitioni magis serviat quam devotioni, ita ut si voluerit in aliena civitate multo tempore residere, et contingat ut episcopus civitatis ipsius non tam instructus sit nec tam doctus, is vero qui advenit incipiat contempnere eum, et frequenter facere sermonem, ut dehonestet et deformet illius personam, qua occasione fit ut non dubitet ||fol. 16ra|| relinquere sibi adsignatam ecclesiam et transire ad alienam. Definite ergo tempus, quia et non recipere episcopum inhumanum est, et diutius residere pernitiosum est. Ne fiat ergo, hoc providendum est. Memini autem superiori concilio fratres nostros constituisse, ut si quis laicus in ea qua commoratur civitate, tres dominicas id est per tres septimanas non celebrasset conventum, communione privaretur. Si ergo haec circa laicos constituta sunt, quanto magis nec licet nec decet ut episcopus si nullam tam gravem habet necessitatem, nec tam difficilem rationem, ut tamdiu desit ab ecclesia, nec populum contristet. Universi dixerunt, placere sibi.
Osius episcopus dixit: Quia nihil praetermitti oportet, sunt quidam fratres et coepiscopi nostri, qui non in ea civitate possident in qua episcopi videntur esse constituti, vel certe parvam rem ibi [p] illi, alibi autem idonea predia habere noscuntur, vel affectiones proximorum quibus indulgeant. Hactenus autem eis permitti oportet ut accedant ad possessiones suas, et disponant vel ordinent fructum laboris sui, ut post tres dominicas id est post tres septimanas si morari necesse est in suis potius fundis morentur. Et si est proxima civitas in qua presbiter est, ne sine ecclesia facere videatur diem dominicum, illuc accedat. Ut nec res eius domesticae per absentiam eius, detrimentum sustineant, et non frequenter veniendo ad aliam civitatem in qua est episcopus suspicionem iactantiae, et ambitionis incurrat. Universi dixerunt, placere sibi.
Osius episcopus dixit: Si hoc quoque omnibus placet, ut sive diaconus, sive presbiter, sive quis clericorum ab episcopo suo communione fuerit privatus, et ad alterum perexerit episcopum, et scierit ille ad quem confugerit eum ab episcopo suo fuisse abiectum, non oportet ut ei communionem indulgeat. Quod si fecerit, sciat se convocatis episcopis causas esse dicturum. Universi dixerunt: Hoc statutum, et pacem servabit, et concordiam custodiet.
Osius episcopus dixit: Quod me adhuc movet, reticere non debeo. Si episcopus quis forte iracundus quod esse ||fol. 16rb|| non debet, cito aut aspere commoveatur adversus presbiterum aut diaconum suum, et exterminare eum de ecclesia voluerit, providendum est ne innocens damnetur, aut perdat communionem. Et ideo habeat potestatem qui deiectus est, ut finitimos episcopos interpellet, et causa [r] eius audiatur, et diligentius tractetur, quia non oportet ei negari audientiam roganti. Et ille episcopus qui aut iuste aut iniuste abiecit eum pacienter accipiat, ut negotium discutiatur, ut vel probetur sententia eius a plurimis, vel emendetur. Tamen priusquam omnia diligenter et fideliter fuerint examinata, eum qui fuerit communione separatus, nullus alius debet praesumere ut recipiat et communioni societ. Qui autem convenerint ad audiendum, si clericorum esse fastigium viderint et superbiam, non decet ut episcopus aut iniuriam aut contumeliam patiatur, austerioribus eos verbis castigent [s], ut oboediant honesta praecipienti episcopo. Quia sicut ille sincerum amorem debet clericis exhibere caritatis, ita quoque vicissim ministri infucata debent episcopo suo obsequia exhibere.
Ianuarius episcopus dixit: Illud quoque sanctitas vestra statuat, ut nulli episcopo liceat alterius civitatis ecclesiasticum sollicitare, et in sua diocesi ordinare clericum, quia ex his contentionibus solent nasci discordiae. Et ideo prohibeat omnium sententia, ne quis hoc facere audeat.
Osius episcopus dixit: Et hoc universi constituimus, ut quicumque ex alia parrochia voluerit alienum ministrum sine consensu episcopi ipsius et sine voluntate ordinare, non sit rata ordinatio eius. Quicumque autem hoc usurpaverit, a fratribus et coepiscopis nostris et admoneri debet et corrigi.
Cletitius episcopus dixit: Non ignoratis quanta et qualis sit Thessalonicensium civitas, saepe enim ad eam veniunt ex aliis regionibus presbiteri et diaconi, et non sunt contenti ut brevi tempore remorentur, aut resideant ibi, aut certe vix post longa spacia, ad sua redire cogantur [t]. Universi dixerunt: Ea tempora quae constituta sunt circa episcopos, et erga horum personas observari debent.
Osius episcopus dixit: Suggerente fratre et coepiscopo nostro Olimphio, hoc etiam placuit ut si aliquis vim perpessus est, et inique pulsatus pro disciplina vel catholica defensione vel confessione veritatis, fugiens pericula, innocens et devolutus ad aliam venerit civitatem, non prohibeatur immorari quamdiu aut redire potuerit, aut iniuria eius remedium acceperit. Durum est enim qui persecutiones patitur non recipi, etiam et larga benivolentia et humanitas est ei exhibenda.
Stand: 2008-03-02