Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Lat. 4982 [Buch 3 und Additiones 2–4]

(Cplio3.0)
||fol.1r|| [a]
INCIPIUNT TITULI LIBRI SEPTIMI.
(Cplio3.1)
I.
De primatu ecclesiarum et sacerdotum.
(Cplio3.2)
II.
Ut omnis ordo clericorum episcopo suo subiectus maneat.
(Cplio3.3)
III.
Ut nemo clericorum relicto episcopo proprio ad negotia secularia migret.
(Cplio3.4)
IIII.
Ut presbyter et diaconus absque episcopi proprii consensu nihil presumant.
(Cplio3.5)
V.
Ut tempus pęnitentiae in consideratione episcopi consistat.
(Cplio3.6)
VI.
De poenitentum conversatione et fide.
(Cplio3.7)
VI.
De fructuum oblationibus quae ministris ecclesiae conferuntur.
(Cplio3.8)
VIII.
De his, quae in usus pauperum conferuntur.
(Cplio3.9)
IX.
Ut quicumque synodalem excommunicationem transgressus fuerit, in alia synodo spem recuperationis non habeat.
(Cplio3.10)
X.
Ut excommunicatis sive his, qui ecclesias deserunt, nemo communicet.
(Cplio3.11)
XI.
De conturbatoribus [b] ecclesiae opprimendis.
(Cplio3.12)
XII.
Ut monachi episcopis suis ubique subiecti maneant.
(Cplio3.13)
XIII.
Ut unusquisque ecclesiae, cui ordinatus est, ministret.
(Cplio3.14)
XIIII.
De suscipiendis his, qui persecutionem patiuntur.
(Cplio3.15)
XV.
De lege et consuetudine.
(Cplio3.16)
XVI.
De alienis finibus non usurpandis.
(Cplio3.17)
XVII.
Ut transgressores canonum excommunicentur.
(Cplio3.18)
XVIII.
Ut episcopus curam monasteriorum gerat.
(Cplio3.19)
XIX.
De monendis his, qui ordinantur.
(Cplio3.20)
XX.
De satisfactione poenitentiae.
(Cplio3.21)
XXI.
De mensura poenitentiae.
(Cplio3.22)
XXII.
De malorum ordinatione vitanda.
(Cplio3.23)
XXIII.
De episcopis, qui inutiles ordinaverint.
(Cplio3.24)
XXIIII.
De cavendis inlicitis ordinationibus.
(Cplio3.25)
XXV.
De rebaptizatis non ordinandis.
(Cplio3.26)
XXVI.
Ut qui excommunicatis sine licentia communicaverit, damnetur.
(Cplio3.27)
XXVII.
De non vendendis rebus ecclesiae.
(Cplio3.28)
XXVIII.
Ut absque licentia episcopi ad virgines et viduas clerici non accedant.
(Cplio3.29)
XXIX.
De appellatione primae sedis.
(Cplio3.30)
XXX.
De arbitrio episcopi erga poenitentes.
(Cplio3.31)
XXXI.
De manumissionibus.
(Cplio3.32)
XXXII.
Ut nemini sit facultas, relicta principali cathedra, in ecclesia in sua diocesi et in re propria diutius residere.
(Cplio3.33)
XXXIII.
De defensoribus ecclesiae a rege poscendis.
(Cplio3.34)
XXXIIII.
De occursu clericorum ad concilium.
(Cplio3.35)
XXXV.
De lectore unius ecclesiae in alia eclesia non promovendo. ||fol.1v||
(Cplio3.36)
XXXVI.
De remissione poenitentium.
(Cplio3.37)
XXXVII.
De non invadenda alterius parrochia.
(Cplio3.38)
XXXVIII.
De iusto baptismate non iterando.
(Cplio3.39)
XXXVIIII.
De ultione peccatorum.
(Cplio3.40)
XL.
De prohibitis non despiciendis.
(Cplio3.41)
XL.
De prevaricatoribus canonum submovendis.
(Cplio3.42)
XLII.
De dilatione temporum erga eos, qui ad sacros ordines promoventur.
(Cplio3.43)
XLIII.
De confessione scelerum.
(Cplio3.44)
XLIIII.
Ut doctoribus contraria non doceantur.
(Cplio3.45)
XLV.
De profundioribus quaestionibus.
(Cplio3.46)
XLVI.
De non negandis praeceptis canonum, sed viriliter exercendis.
(Cplio3.47)
XLVII.
De non studendo novitati.
(Cplio3.48)
XLVIII.
Ut nullus sacerdos in alterius parrochia aliquid praesumat.
(Cplio3.49)
XLIX.
De non ignorandis canonibus.
(Cplio3.50)
L.
De populo docendo.
(Cplio3.51)
LI.
Ut aliqua conditione obligatus absque petitione domini sui non ordinetur.
(Cplio3.52)
LII.
De malis funditus abscindendis.
(Cplio3.53)
LIII.
De non exigendis usuris.
(Cplio3.54)
LIIII.
De pravis persequendis.
(Cplio3.55)
LV.
De plebe adversus sacrilegos custodienda.
(Cplio3.56)
LVI.
De utilitate gregis et pastoris.
(Cplio3.57)
LVII.
De tepidis doctoribus.
(Cplio3.58)
LVIII.
Quomodo dubia vel obscura tentantur.
(Cplio3.59)
LIX.
De uxoribus et concubinis.
(Cplio3.60)
LX.
De concubinis relinquendis.
(Cplio3.61)
LXI.
De abstinendo a licitis.
(Cplio3.62)
LXII.
Quod poenitentibus nulla lucra negotiationis exercere conveniat.
(Cplio3.63)
LXIII.
De reatu potentum.
(Cplio3.64)
LXIIII.
De pravi non consecrentur.
(Cplio3.65)
LXV.
Ut iniusta populi petitio effectu careat.
(Cplio3.66)
LXVI.
De potestate data non abutenda.
(Cplio3.67)
LXVII.
Ut nemo poenitentem alterius parroechiae absolvat.
(Cplio3.68)
LXVIII.
De criminosis non promovendis.
(Cplio3.69)
LXIX.
De his, qui variis passionibus inretiti sunt.
(Cplio3.70)
LXX.
De mortuis temere non iudicandis.
(Cplio3.71)
LXXI.
De contentione tutanda.
(Cplio3.72)
LXXII.
Quod mali bona ministrando sibi noceant.
fol
(Cplio3.73)
LXXIII.
Ut vivente viro et uxore nemo eorum alteri coniugio copuletur. ||fol.2r||
(Cplio3.74)
LXXIIII.
De potestate episcopi in parrochiali [c] sua.
(Cplio3.75)
LXXV.
Ut nemo clericorum absque consensu episcopi sui principem adeat.
(Cplio3.76)
LXXVI.
De potestate episcopi in rebus ecclesiasticis.
(Cplio3.77)
LXXVII.
Ut clericus extra suam parrochiam absque pontificis sui permissu non proficiscatur.
(Cplio3.78)
LXXVIII.
Qualiter episcopi provehantur.
(Cplio3.79)
LXIX.
Quod turbis electiones episcoporum non concedantur.
(Cplio3.80)
LXXX.
Ut episcopi terminos parrochiae suae non transeant.
(Cplio3.81)
LXXXI.
Ut episcopi, nisi vocati, extra suam diocesim nullas ordinationes faciant.
(Cplio3.82)
LXXXII.
Quod ea, quae in provintia agenda sunt, ipsius provintiae synodus dispenset.
(Cplio3.83)
LXXXIII.
De potestate primatis dioceseos.
(Cplio3.84)
LXXXIIII.
Ut accusatores clericorum sine probatione non recipiantur.
(Cplio3.85)
LXXXV.
Ut criminosus vocem accusandi non habeat.
(Cplio3.86)
LXXXVI.
Ut accusato locus, unde ipse est, concedatur, ubi testes habere quaerat.
(Cplio3.87)
LXXXVII.
Ut episcopus ante iustam definitionem nullatenus propria potestate privetur.
(Cplio3.88)
LXXXVIII.
Ut nulli criminoso liceat accusare episcopum.
(Cplio3.89)
LXXXIX.
De primate in accusatione episcopi expetendo [d].
(Cplio3.90)
XC.
Ut accusator culpabilis non recipiatur.
(Cplio3.91)
XCI.
Ut nemo ecclesiasticus rectificare [e] compellatur.
(Cplio3.92)
XCII.
De concilio universali.
(Cplio3.93)
XCIII.
De causis specialibus.
(Cplio3.94)
XCIIII.
Ut metropolitanus in alterius provintia nihil praesumat.
(Cplio3.95)
XCV.
Ut contradicentibus non ordinetur episcopus.
(Cplio3.96)
XCVI.
Ut tres episcopi praecepto archiepiscopi ordinare possunt episcopum.
(Cplio3.97)
XCVII.
De contradictione ordinationis episcopi.
(Cplio3.98)
XCVIII.
Ut chorepiscopi [f] modum mensurae, qui in sacris canonibus praefixus est, non excedant.
(Cplio3.99)
XCIX.
Quales personae ad accusationem non admittantur.
(Cplio3.100)
C.
Ut si unum crimen accusatores approbare nequiverint, de ceteris non admittantur.
(Cplio3.101)
CI.
Ut testes infra XIIII annos aetatis non recipiantur.
(Cplio3.102)
CII.
Ut clerici sive episcopi a suis metropolitanis et comprovincialibus audiantur.
(Cplio3.103)
CIII.
Si quis episcopus depositus Romanum pontificem appellaverit, causa eius iudicio Romani episcopi determinetur. [g]
(Cplio3.104)
CIIII.
Ut episcopus accusatus ab omnibus comprovincialibus coepiscopis vel (?) suis audiatur et iudicetur.
(Cplio3.105)
CV.
Quod legitima uxor sit nuptialiter dicenda.
(Cplio3.106)
CVI.
De metropolitanis, ne conprovincialium causas absque proprio episcopo audiant, neque alicuius coepiscoporum quęrelam et crimen praeter cęterorum omnium comprovincialium coepiscoporum praesentiam discutere praesumant.
(Cplio3.107)
CVII.
De accusatoribus sacerdotum calumniosis et suspectis.
(Cplio3.108)
CVIII.
De accusatoribus et accusationibus submovendis, quas leges non admittunt.
(Cplio3.109)
CIX.
De causis episcoporum et reliquorum sacerdotum a comprovincialibus infra propriam provinciam terminandis, et non ab aliis, nisi fuerit provocatum. ||fol.2v||
(Cplio3.110)
CX.
De accusatoribus in maiorum natu iudicio requirendis.
(Cplio3.111)
CXI.
De accusatoribus pravae conversationis et quorum vita est accusabilis, non recipiendis in causa sacerdotum.
(Cplio3.112)
CXII.
De accusatoribus quorum fides, vita et libertas nescitur, non admittendis in sacerdotum accusatione.
(Cplio3.113)
CXIII.
De canonibus a sacerdotibus non ignorandis.
(Cplio3.114)
CXIIII.
De episcopo sibi soli presumente cognitionem.
(Cplio3.115)
CXV.
De episcopis damnare volentibus eos aliquibus consecrati.
(Cplio3.116)
CXVI.
De episcopis eiectis et suis rebus expoliatis, ut ante non accusentur quam legibus pleniter restituantur.
(Cplio3.117)
CXVII.
De his, quos leges soli non admittunt in clericorum causis non admittendis.
(Cplio3.118)
CXVIII.
De non cogendo clericos in publicum dicere testimonium.
(Cplio3.119)
CXIX.
De accusatoris persona scelerum maculis aspersa ad sacerdotum accusationem non admittenda.
(Cplio3.120)
CXX.
Ne interventor episcopus cathedram, ubi intercessor est, sedeat.
(Cplio3.121)
CXXI.
Quotiens de minoribus iudicibus ecclesiasticis ad maiores ecclesiasticos iudices fuerit provocatum, non eis denegetur, qui provocaverint.
(Cplio3.122)
CXXII.
De apostolicis et canonicis decretis minime violandis.
(Cplio3.123)
CXXIII.
Decretum domni Karoli regis Francorum. Ut servi dei neque in hostem pergant neque armaturam baiulent.
(Cplio3.124)
CXXIIII.
Non esse fundendum sanguinem christianorum et paganorum a sacerdotibus.
(Cplio3.125)
CXXV.
Ut servi dei venationes non exerceant.
(Cplio3.126)
CXXVI.
Ut ignoti episcopi et presbyteri ante sinodalem probationem non admittantur ad ministerium ecclesiasticum.
(Cplio3.127)
CXXVII.
De sacerdotibus, qui plures uxores habuerint.
(Cplio3.128)
CXXVIII.
Ut unusquisque solicitus sit, adiuvante defensore ecclesiae, ne in sua parrochia populus opera diabolica agat.
(Cplio3.129)
CXXIX.
Ut unusquisque episcopus parrochiam suam singulis circumeat annis.
(Cplio3.130)
CXXX.
Ut presbyteri episcopis suis subiecti sint, et ut quadragesimae tempore ministerii sui ordinem reddant.
(Cplio3.131)
CXXXI.
Ne aliquis accipiat ecclesiam infra parrochiam sine consensu [h] episcopi sui.
(Cplio3.132)
CXXXII.
Ut de incestis suis infirmis et poenitentibus curam gerant sacerdotes.
(Cplio3.133)
CXXXIII.
Ut duabus vicibus in anno ad mallum omnes liberi veniant.
(Cplio3.134)
CXXXIIII.
Ut nullus negligens sit quando pro rege et fidelibus suis orandum fuerit.
(Cplio3.135)
CXXXV.
De ieiunio quatuor temporum et a sacerdote plebi denunciando et ab omnibus observando.
(Cplio3.136)
CXXXVI.
Ut sacerdos nisi in locis consecratis missam non celebret.
(Cplio3.137)
CXXXVII.
De sacerdotibus, qui ministerium suum adimplere non valent.
(Cplio3.138)
CXXXVIII.
De his, qui poenitentia accepta moriuntur. ||fol.3r||
(Cplio3.139)
CXXXIX.
Ut nullus iudex neque presbyterum neque diaconum aut clericum sine consensu episcopi sui distringat.
(Cplio3.140)
CXL.
Ut nullus episcoporum et secularium alterius episcopi res tenere presumat.
(Cplio3.141)
CXLI.
De hoste et pugna atque armis sacerdotibus prohibitis.
(Cplio3.142)
CXLII.
De his, qui putavere idcirco praeceptum fuisse non ire ad pugnam sacerdotes, ut honor eis minueretur.
(Cplio3.143)
CXLIII.
De sceleribus nefandis ob quae regna percussa sunt, ut poenitus caveantur.
(Cplio3.144)
CXLIIII.
De his presbyteris, qui contra episcopos suos seculares defensores habere noscuntur.
(Cplio3.145)
CXLV.
Ut cuiuspiam gradus clericus sine pontificis sui consensu nullum ad seculare iudicium attrahere presumat.
(Cplio3.146)
CXLVI.
Ut clerici venationes non faciant cum avibus et canibus.
(Cplio3.147)
CXLVII.
Ut omni anno ministerii suis rationem presbyteri episcopo suo reddant.
(Cplio3.148)
CXLVIII.
Ut omnes episcopi parrochias suas annis singulis circumeant.
(Cplio3.149)
CXLIX.
De eo, qui non [i] coacte statuta transgressus fuerit.
(Cplio3.150)
CL.
Ut ecclesiarum negotia semper primo audientur in causis.
(Cplio3.151)
CLI.
De episcopo non usurpando alterius fines episcopi.
(Cplio3.152)
CLII.
De non iustificando et testificando quemquam in sua causa.
(Cplio3.153)
CLIII.
Ut episcopus eiectus et suis carens rebus ante plenam restitutionem non accusetur nec ille, qui suis libere et integerrime fruens bonis, antequam familiariter conveniatur neque respondere compellatur, nisi canonice venerit evocatus.
(Cplio3.154)
CLIIII.
De superbis vel contumacibus clericis et laycis cohercendis.
(Cplio3.155)
CLV.
Ut nullus clericus et abbas ad iudicia secularia sine iussione proprii episcopi ire presumat et ut nullus suo episcopo contumax aut inobediens existat.
(Cplio3.156)
CLVI.
De episcopis non accusandis nisi ad summos primates: quia non omnes metropolitani summi sunt primates. Et hoc summopere ab eis praevideatur, ne aliqua cupiditate et invidia fiat.
(Cplio3.157)
CLVII.
Quid de advocato agendum sit, qui in dolo et fraude repertus fuerit.
(Cplio3.158)
CLVIII.
De his, qui contra suam professionem et subscriptionem venerint.
(Cplio3.159)
CLIX.
De clericis aut monachis vel laycis conspirantibus.
(Cplio3.160)
CLX.
De pervasoribus finium aliorum.
(Cplio3.161)
CLXI.
De presbiteris inflatis vel scisma facientibus.
(Cplio3.162)
CLXII.
Ut presbiteri indiscrete ab episcopis vel ab aliis aut laycis non mittantur.
(Cplio3.163)
CLXIII.
De criminibus definitis minime refricandis.
(Cplio3.164)
CLXIIII.
De approbanda accusatione.
(Cplio3.165)
CLXV.
De presbyteris, qui inconsultis propriis episcopis in locis non consecratis missas agunt.
(Cplio3.166)
CLXVI.
Ut presbyteri in ecclesiis inconsulto episcopo non constituantur vel de ecclesiis expellantur ab aliquo.
(Cplio3.167)
CLXVII.
Quod dei ordinationem accuset, qui episcopo detrahit et accusat.
(Cplio3.168)
CLXVIII.
De homicidis infantum.
(Cplio3.169)
CLXVIIII.
De his, qui rapinam fecerint aut iter agentes asalierint aut domorum nocturni spoliatores fuerint, quid sit agendum. ||fol.3v||
(Cplio3.170)
CLXX.
Ut iudices prius capitalem non proferant sententiam quam aut reus ipse confiteatur aut per testes innocentes convincatur.
(Cplio3.171)
CLXXI.
De episcopis, si in reatum incurrerint, quid agendum sit.
(Cplio3.172)
CLXXII.
De his, qui viduas et virgines inconsulto episcopo velare praesumunt.
(Cplio3.173)
CLXXIII.
De accusato episcopo, si conprovinciales suspectos habuerit, ut Romanum appellet pontificem.
(Cplio3.174)
CLXXIIII.
De reis ad ecclesiam vel altaria earum confugientibus, ut non abstrahantur.
(Cplio3.175)
CLXXV.
De non usurpandis plebibus alienis et de non gravando episcopo.
(Cplio3.176)
CLXXVI.
De his, qui in recta fide suspecti sunt, in accusationem sacerdotum vel testimonium non suscipiendis.
(Cplio3.177)
CLXXVII.
Quid sint delatores vel quid de eis faciendum sit.
(Cplio3.178)
CLXXVIII.
De episcoporum causa per episcopos iudices terminanda.
(Cplio3.179)
CLXXIX.
Ut nullus occultas nuptias aut raptum faciat vel quam propinquus habuit ducat uxorem; sed dotatam et a parentibus traditam, per benedictionem sacerdotum accipiat, qui vult nubere, uxorem.
(Cplio3.180)
CLXXX.
Quod excommunicati a sacerdote, antequam canonice reconcilientur, non possint maiores natu accusare.
(Cplio3.181)
CLXXXI.
De homicidis, maleficis, veneficis convictis appellare volentibus non audiendis.
(Cplio3.182)
CLXXXII.
Quod presbyteri, diaconi et reliqui clerici sine iussione sui pontificis nihil agere debeant.
(Cplio3.183)
CLXXXIII.
De his, qui virgines opprimunt aut rapiunt, et de aliorum sponsis raptis.
(Cplio3.184)
CLXXXIIII.
De accusatoribus in iudicium praesentandis, et accusatis non modicum spatium accipiendis ad abluenda crimina.
(Cplio3.185)
CLXXXV.
De clericis nullo fiscali aut publico subdendis officio.
(Cplio3.186)
CLXXXVI.
Ut nullus sacerdos foeminam secum habitare permittat aut cum eis frequentare praesumat.
(Cplio3.187)
CLXXXVII.
De testibus et accusatoribus, qui cum inimicis morantur, in sacerdotum accusatione non recipiendis.
(Cplio3.188)
CLXXXVIII.
De testibus non recipiendis, qui christianae religioni infesti extiterint.
(Cplio3.189)
CLXXXIX.
De peregrinis episcopis pie recipiendis.
(Cplio3.190)
CXC.
Ut inlicitus accessus foeminarum ad altare non fiat, aut ullae foeminae vasa sacra aut corpus et sanguinem domini contractare praesumant.
(Cplio3.191)
CXCI.
De accusatis sacerdotibus, ut non prius in iudicium decidant quam accusatores secundum canonicas et regulares sanctiones pleniter inquirantur.
(Cplio3.192)
CXCII.
De violatoribus sepulchrorum.
(Cplio3.193)
CXCIII.
Ut sacerdotes suam non derelinquant ecclesiam.
(Cplio3.194)
CXCIIII.
De presbyteris gradum admittentibus, quia de eo deteriorari solent, ut filii Belial efficiantur, quid agendum sit.
(Cplio3.195)
CXCV.
De laicis de religione disputandi presumentibus.
(Cplio3.196)
CXCVI.
De his, qui falsa principum rescripta detulerint et de [k] nonnullis aliis causis.
(Cplio3.197)
CXCVII.
De his, qui falsa fratribus intulerint, et quid agendum sit.
(Cplio3.198)
CXCVIII.
Ut nullus de alterius presbyteri parrochia populo persuadere audeat, ut relicta propria parrochia ad suam ecclesiam conveniant aut sibi eorum decimas dent. ||fol.4r||
(Cplio3.199)
CXCIX.
Quod laicis de viris deo dicatis et ecclesiasticis facultatibus aliquid disponendi nulla sit attributa facultas.
(Cplio3.200)
CC.
De his, qui in blasphemia alterius aliquam scripturam et cantica composuerint et cantaverint.
(Cplio3.201)
CXCIX.
Quid de sacerdotibus et levitis de se crimen confitentibus agendum sit.
(Cplio3.202)
CCII.
Ut nullus presbiter poenitentes inconsulto episcopo reconciliare audeat et ut omnes publice poenitentes in cena domini ad episcopum proprium conveniant, ut ab eo canonice absolvantur.
(Cplio3.203)
CCIII.
De clericis et laicis, qui suo episcopo calumniator extiterit. ||fol.4r||
(Cplio3.204)
CCIIII.
De causis in iudicio convincendis et de sentencia adversus absentes infirmanda et de causis in iudicio non revolvendis. Et ut absentes non damnentur. Et quod absentes per alium nec accusare nec accusari possint.
(Cplio3.205)
CCV.
Quid de delatoribus fidelibus agendum sit.
(Cplio3.206)
CCVI.
De sacerdotibus vel clericis, qui per pecunias aliorum sacerdotum ecclesias aut beneficia rubripiunt aut subvertunt.
(Cplio3.207)
CCVII.
Ut seculares de viris deo dicatis ecclesiaeque facultatibus ad se nihil putent pertinere praeter reverentiam tantum.
(Cplio3.208)
CCVIII.
De servis dominorum facinora confessis non audiendis.
(Cplio3.209)
CCVIIII.
Quid de hominibus, qui pauperes expoliant, et admonente episcopo non reddiderint, agendum sit.
(Cplio3.210)
CCX.
De his, qui sine iussione episcopi iudices seculares adeunt, aut sine licentia et literis episcopi sui proficiscuntur. Et de laicis ecclesiis vel clericis calumniam facientibus.
(Cplio3.211)
CCXI.
De laicis vitiosis a clericis, nisi sponte voluerint, non recipiendis.
(Cplio3.212)
CCXII.
Ut hi, qui sponte hominem occidere voluerint et non potuerint perpetrare, ut homicidae habeantur.
(Cplio3.213)
CCXIII.
De clericis, qui a suis recedunt episcopis.
(Cplio3.214)
CCXIIII.
Ut nulli sacerdotes eorum decimas aut aliquid de rebus vel facultatibus ecclesiae sine licentia proprii episcopi vendere praesumant.
(Cplio3.215)
CCXV.
De anathematis hominibus repellendis.
(Cplio3.216)
CCXVI.
De sententia adversus absentes vel minores iudicata non valenda.
(Cplio3.217)
CCXVII.
Quid de clericis, qui in seditione arma portaverint, faciendum sit.
(Cplio3.218)
CCXVIII.
De his qui inebriantur, ut a communione, nisi se correxerint, suspendantur, aut corporali supplicio subdantur.
(Cplio3.219)
CCXIX.
Quid de his ecclesiae iudicibus faciendum sit qui absentes iudicare presumunt.[l]
(Cplio3.220)
CCXX.
De his, qui apud extraneos iudices causam suam proponunt et de his, qui prius in proprio foro non iurgaverint et de iudicibus, qui sua negligentia causas differunt.
(Cplio3.221)
CCXXI.
Quod ruinis miserorum oppido succurrendum sit.
(Cplio3.222)
CCXXII.
Quid de vaticinatoribus falsis agendum sit.
(Cplio3.223)
CCXXIII.
Quod in metropolitana sede tempore quo omnes elegerunt comprovinciales episcopi, ad synodum faciendam sit conveniendum.
(Cplio3.224)
CCXXIIII.
Quid de episcopo, qui alium conculcare et calumniari aut iniuriare praesumpserit episcopum, faciendum sit.
(Cplio3.225)
CCXXV.
Ut nullus presbiter in ecclesia benedictiones publicas super populum fundere aut altare consecrare et reconciliare praesumat. ||fol.4v||
(Cplio3.226)
CCXXVI.
Ut absentibus, quod ablatum est, pleniter restituatur.
(Cplio3.227)
CCXXVII.
Ut ea, quae ad perpetuam utilitatem sunt instituta, inconvulsa permaneant.
(Cplio3.228)
CCXXVIII.
De negligentibus officiis divinis et non venientibus ad matutinalia et vespertinalia sive reliqua divina officia.
(Cplio3.229)
CCXXIX.
De his, qui in captivitatem ductis, quid agendum sit.
(Cplio3.230)
CCXXX.
Quod contra caput non sit surgendum.
(Cplio3.231)
CCXXXI.
Ut presbyteri per singulas hebdomadas, sicut ab episcopo et ab illo, qui constitutus est ab eo, vocantur, ad civitatem conveniant, absque ulla dilatione, discendi gratia.
(Cplio3.232)
CCXXXII.
Quid de convictis in iudicio de evidenti violentia faciendum sit.
(Cplio3.233)
CCXXXIII.
Ut sacerdotes de incognitis rebus nihil iudicare praesumant.
(Cplio3.234)
CCXXXIIII.
De his, qui relinquunt ecclesiastica officia et ad secularia confugiunt. Et de ecclesiis [m] furtum ecclesiae facientibus sive de clericis comam nutrientibus et habitum aut vestimenta clericalia mutantibus.
(Cplio3.235)
CCXXXV.
De servis insciis vel consciis dominis violentiam facientibus, et qualiter haec corrigantur.
(Cplio3.236)
CCXXXVI.
Qualiter desides et negligentes curandi sint.
(Cplio3.237)
CCXXXVII.
Ut clerici contumaces vel inflati contra episcopum suum non sint nec parvipendant eius excommunicationem et qualiter hoc facientes suam recipere debent dignitatem.
(Cplio3.238)
CCXXXVIII.
Quod accusatoribus ante discussionem utriusque partis non sit credendum.
(Cplio3.239)
CCXXXIX.
De sacerdotibus non detrahendis.
(Cplio3.240)
CCXL.
Ut qui iudices suspectos habuerit, vocem appellationis exhibeat.
(Cplio3.241)
CCXLI.
Ut caveat unusquisque, quantum fieri potest, ut alteri non faciat, quod pati non vult.
(Cplio3.242)
CCXLII.
Ut discordantes ad altare sive gratiam sanctae communionis non accedant et si unus eorum se correxerit, et alter discordans inventus fuerit, quid de his agendum sit.
(Cplio3.243)
CCXLIII.
Quod poenitentes a conviviis et ornamentis atque alba veste abstinere debeant.
(Cplio3.244)
CCXLIIII.
De divinis et apostolicis atque canonum decretis minime violandis.
(Cplio3.245)
CCXLV.
De his sacerdotibus, qui de ecclesiis ad ecclesias inrationabiliter transeunt, et de illis, qui in loco eorum sunt ordinati.
(Cplio3.246)
CCXLVI.
Quod iniuriarum actiones non nisi praesentes accusare possint.
(Cplio3.247)
CCXLVII.
Quod amicitiam protegat omnis, qui non contendit.
(Cplio3.248)
CCXLVIII.
Ut quod ecclesia triennali iure possederit, nulli liceat pro hoc deinceps appellare. Et de raptoribus viduarum vel virginum. Et ut foeminae sacris altaribus non ministrent.
(Cplio3.249)
CCXLIX.
De iudicibus contra legem iudicantibus et legem audire nolentibus.
(Cplio3.250)
CCL.
De imperitis, ut peritis non praeferantur.
(Cplio3.251)
CCLI.
Ut liceat litigantibus vitiatam causam appellationis remedio sublevare, et appellatores in nullam custodiam redigantur.
(Cplio3.252)
CCLII.
Ut nullus falsum testimonium dicat. Et de periculo falsorum testium seu poenitentia vel abiectione eorum.
(Cplio3.253)
CCLIII.
Quod eandem poenam passurus sit accusator, si convincere accusatum non potuerit, quam reus passurus erat.
(Cplio3.254)
CCLIIII.
Quod prolator semper scripturam affirmare debeat.
(Cplio3.255)
CCLV.
Ut omnes fideles suis episcopis fideliter obediant. ||fol.5r||
(Cplio3.256)
CCLVI.
De homicidis, quid agendum sit.
(Cplio3.257)
CCLVII.
Quid de furibus et malefactoribus sit agendum.
(Cplio3.258)
CCLVIII.
De incestis, quid agendum sit.
(Cplio3.259)
CCLVIIII.
De accusatoribus non facile recipiendis, nec absque certa probatione quibusquam iudicandis vel damnandis.
(Cplio3.260)
CCLX.
De chorepiscoporum [n] superstitione atque damnatione.
(Cplio3.261)
CCLXI.
De rebus ecclesiasticis absque iussione proprii episcopi non dispensandis.
(Cplio3.262)
CCLXII.
Ut mulieres non ingrediantur ad altare et ut baptizati fidei sacramento instituantur et post baptismum chrisma cęleste per episcoporum manus impositionem precipiant.
(Cplio3.263)
CCLXIII.
Quod non conveniat cathicuminis vel poenitentibus in pascha vel penthecosten aut nativitate domini baptismum vel ante canonicam reconciliationem sacramentum dominici corporis dare, sed tantum sal benedictum.
(Cplio3.264)
CCLXIIII.
Ut in synodo prius generales causae, quae ad normam ecclesiae pertinent, finiantur et postea speciales ventilentur.
(Cplio3.265)
CCLXV.
De his, qui res ecclesiae a principibus petunt, ut irrita habeantur quae obtinent, et ipsi communione priventur.
(Cplio3.266)
CCLXVI.
Ut nullus episcopus de alterius episcopi diocesi quicquam praesumat.
(Cplio3.267)
CCLXVII.
Ut hi, qui res ecclesiae invadunt, vastant et diripiunt, si monente episcopo non se correxerint, communione priventur.
(Cplio3.268)
CCLXVIII.
Ut posteriores episcopi non se pręponant prioribus.
(Cplio3.269)
CCLXIX.
Ut clerici, qui sine epistolis episcopi sui extra propriam parroechiam profecti fuerint, communione priventur.
(Cplio3.270)
CCLXX.
De clericis, si ebrietatem non vitaverint, ut excommunicentur aut verberentur.
(Cplio3.271)
CCLXXI.
De his per calumniam ecclesiam aut clericum fatigare tentaverint.
(Cplio3.272)
CCLXXII.
Ut laici non ordinentur, nisi religione praemissa, et ut monasteriis puellarum probatae vitae homines praefigantur.
(Cplio3.273)
CCLXXIII.
De his, qui districtionem episcoporum circa se austeriora putaverint, quid agendum sit.
(Cplio3.274)
CCLXXIIII.
De conspiratione clericorum vel monachorum aut laycorum.
(Cplio3.275)
CCLXXV.
De his, qui res ecclesiae traditas invadunt et vastant aut [o] absque proprii episcopi consenu accipiunt, quid agendum sit.
(Cplio3.276)
CCLXXVI.
De his, quae die dominico agi prohibentur vel permittuntur.
(Cplio3.277)
CCLXXVII.
De his, qui ante finitam missam de ecclesia egredi pręsumunt.
(Cplio3.278)
CCLXXVIII.
De his, qui in ecclesia cum armis intrare pręsumunt.
(Cplio3.279)
CCLXXIX.
Ut laici in ecclesia infra cancellos stare non pręsumant.
(Cplio3.280)
CCLXXXX.
De his, qui sabbato sancto Paschae hora nona ieiunium solvunt.
(Cplio3.281)
CCLXXXI.
De purgatione sacerdotum, qualiter facta fuerit Vvarmatia secunda vide.
(Cplio3.282)
CCLXXXII.
De recto iudicio ab omnibus iudicando et de litibus et contentionibus cavendis.
(Cplio3.283)
CCLXXXIII.
Ut testes priusquam de causa interrogentur, sacramento constringantur.
(Cplio3.284)
CCLXXXIIII.
Ut episcopos et sacerdotes aut clericos in iudiciis secularibus nullus accuset.
(Cplio3.285)
CCLXXXV.
De privilegiis ecclesiarum et clericorum non violandis.
(Cplio3.286)
CCLXXXVI.
Ut mancipia, quae Judaei emerint aut circumciderint, ab eorum postestate auferantur.
(Cplio3.287)
CCLXXXVII.
De his, quae a prioribus principibus circa ecclesiarum utilitates sunt ordinata, ut immota permaneant semper. ||fol.5v||
(Cplio3.288)
CCLXXXVIII.
De integra restitutione.
(Cplio3.289)
CCLXXXIX.
De his, quae iniuste ablata sunt, ut iuste legibus in integrum restituantur.
(Cplio3.290)
CCXC.
Ut ecclesiarum vel clericorum servos a iudicibus non liceat vexari.
(Cplio3.291)
CCXCI.
Ut de criminibus definitis non liceat postmodum movere certamen.
(Cplio3.292)
CCXCII.
Ut dotes ecclesiarum simul cum ipsis ecclesiis semper ad proprii episcopi pertineat dispositionem.
(Cplio3.293)
CCXCIII.
Ut episcopi semper praevideant, qualiter iudices cum omnibus sibi commissis agant.
(Cplio3.294)
CCXCIIII.
De devotis peccantibus non recipiendis, nisi peccare desierint.
(Cplio3.295)
CCXCV.
De his qui excommunicantur a sacerdotibus, ut nullus ad eos accedat.
(Cplio3.296)
CCXCVI.
De vagis et levibus sacerdotibus ac clericis, quid agendum sit.
(Cplio3.297)
CCXCVII.
De tenendis ad solutionem, qui debitum promittunt.
(Cplio3.298)
CCXCVIII.
De his, qui ad vendendum alterius rem acceperint, quid agendum sit.
(Cplio3.299)
CCXCIX.
Ut creditor rem debitoris non vendat priusquam eum ter de solutione conveniat.
(Cplio3.300)
CCC.
Ut cum rebaptizatis fideles non communicent.
(Cplio3.301)
CCCI.
De his, qui iubente sacerdote de ecclesia exire contempserint, quid agendum sit.
(Cplio3.302)
CCCII.
De clericis increpationi inobedientibus verberandis.
(Cplio3.303)
CCCIII.
De his, qui aliis aliquid debent et ipsis ab eis aliquid debetur, ut in solutionem computentur.
(Cplio3.304)
CCCIIII.
De his, qui filiofamilias aliquid commodaverit, quid agendum sit.
(Cplio3.305)
CCCV.
De secularibus, qui suas uxores derelinquunt.
(Cplio3.306)
CCCVI.
Ut stipendia clericis iuxta meritum distribuantur.
(Cplio3.307)
CCCVII.
De accusatoribus et accusationibus, quas dei leges non admittunt, a clericorum causis repellendis.
(Cplio3.308)
CCCVIII.
De episcopo, qualiter ius parrochianum presumit retinere vel ordinare seu iudicare.
(Cplio3.309)
CCCIX.
De peregrinis iudiciis non recipiendis.
(Cplio3.310)
CCCXX.
De poenitentibus, qualiter poenitentiam debeant accipere.
(Cplio3.311)
CCCXI.
De contumacibus clericis et ad officium tardis.
(Cplio3.312)
CCCXII.
De his, qui alienam pecuniam sibi commodatam attractare praesumunt.
(Cplio3.313)
CCCXIII.
De creditore, qui debitore tardante ad solutinonem pignus, quod penes se retinet, vendiderit, quod amplius acceptum est, debitori reddendum.
(Cplio3.314)
CCCXIIII.
Ut episcopus ultra suam provinciam ad iudicium minime devocetur, nisi fuerit provocatum; sed ab omnibus suis comprovincialibus episcopis infra suam parrochiam audiatur.
(Cplio3.315)
CCCXV.
De episcopis, qui Romanum appellant pontificem.
(Cplio3.316)
CCCXVI.
De presbyteris, qui in suis parroechiis aliquid paganismi agere permittunt, et de agris, in quibus haec acta esse noscuntur, quid agendum sit.
(Cplio3.317)
CCCXVII.
De poenitentibus quae defunctis viris aliis nubere presumunt.
(Cplio3.318)
CCCXVIII.
De his, qui rem alienam vendendam acceperint, si eam minus vendiderint, pretium quod eis mandatum fuerat, solvere cogantur.
(Cplio3.319)
CCCXIX.
De eo, qui servum bona fide comparaverit, si servus ex priori vitio fugerit, quid agendum sit.
(Cplio3.320)
CCCXX.
De his, qui indiscussos potestate tyrannica damnare presumunt. Et de episcopis vel sacerdotibus, quod non debeant ab aliis iudicari, nisi a quibus ordinari.
(Cplio3.321)
CCCXXI.
De his, qui habent causas adversus episcopos proprios vel adversus alios apud synodum provinciae audiendis, exceptis his, qui adversus suum metropolitanum quęrelam habuerint.
(Cplio3.322)
CCCXXII.
De ore eorum in accusatione vel testimonio obstruendo, qui divinis vocibus mortui esse noscuntur. ||fol.6r||
(Cplio3.323)
CCCXXIII.
De non neganda appellatione accusati [p].
(Cplio3.324)
CCCXXIIII.
Quod reis, qui de se confesssi sunt, super alios non sit credendum.
(Cplio3.325)
CCCXXV.
De pervasoribus finium, priusquam causae auditio terminetur.
(Cplio3.326)
CCCXXVI.
De his, qui contra voluntatem defuncti faciunt, ut perdant hereditatem.
(Cplio3.327)
CCCXXVII.
De his, qui per testamentum aliquid delegatum est, quod nihil contra voluntatem defuncti liceat agere.
(Cplio3.328)
CCCXXVIII.
Quod voluntas defuncti in omnibus ab hęredibus sit peragenda.
(Cplio3.329)
CCCXXIX.
De filiis, qui patrem laeserint, donationibus carendis.
(Cplio3.330)
CCCXXX.
De donatione in filio a patre facta, si ab eo laesus fuerit, revocanda.
(Cplio3.331)
CCCXXXI.
De detractione principum ac maiorum natu ab omnibus cavenda.
(Cplio3.332)
CCCXXXII.
Quod omnibus, qui lite pulsati fuerint, non aliubi quam in proprio foro iurgandum sit.
(Cplio3.333)
CCCXXXIII.
Ut appellantes nulla arceantur detentione.
(Cplio3.334)
CCCXXXIIII.
De his, qui contempto fideiussore ad solutionem potius debitorem delegerint.
(Cplio3.335)
CCCXXXIIIII.
Quod liberi homines statum suum et deteriorare et immeliorare possint.
(Cplio3.336)
CCCXXXVI.
De concubinis non habendis.
(Cplio3.337)
CCCXXXVII.
De monachis, qui monasteria contemnunt, ab episcopo revocandis.
(Cplio3.338)
CCCXXXVIII.
De foeminis, quae religionis vestem in domibus propriis mutaverunt, si preterea concubitum elegerint, quid agendum.
(Cplio3.339)
CCCXXXIX.
Quod quatuor personae in iudiciis adesse debeant.
(Cplio3.340)
CCCXL.
Quod non solum, qui furtum fecerint, sed et qui ad hoc proficiendum [q] adiutorium aut consilium dederint, furti actione sunt tenendi.
(Cplio3.341)
CCCXLI.
Qui sunt agnati et qui sunt cognati.
(Cplio3.342)
CCCXLII.
De his, qui terrore aut metu servos esse mentiti sunt.
(Cplio3.343)
CCCXLIII.
De his, qui domos effregerint vel villas expoliaverint aut expugnaverint vel rapinas fecerint, quid agendum sit.
(Cplio3.344)
CCCXLIIII.
De his, qui latrones vel reliquos malefactores susceperint
(Cplio3.345)
CCCXLV.
De his, qui incendium fecerint.
(Cplio3.346)
CCCXLVI.
De non valendis constitutionibus contra canones et decreta praesulum aut bonos mores conditis.
(Cplio3.347)
CCCXLVII.
Ut non constringat clericum sententia non a suo iudice dicta.
(Cplio3.348)
CCCXLVIII.
Ut hi, qui falsa aliis irrogaverint, puniantur et falsitate infames efficiantur.
(Cplio3.349)
CCCXLIX.
De comprovinciali synodo retractanda per vicarios urbis Romae episcopi.
(Cplio3.350)
CCCL.
Ut nullus episcopum aut actores ecclesiae apud alios prius accuset, quam cum familiariter conveniat atque ab eo familiarem iusticiam petat.
(Cplio3.351)
CCCLI.
De infantibus vel sacrilegis, quod religiosos accusare non possunt.
(Cplio3.352)
CCCLII.
Ut causae, quas leges seculi non admittunt, a iudicibus ecclesiasticis non audiantur.
(Cplio3.353)
CCCLIII.
Quod hi, qui provintia mediocri damna subire compelluntur, infames efficiantur.
(Cplio3.354)
CCCLIIII.
De absentibus non damnandis.
(Cplio3.355)
CCLXIII.
Ut hi, qui res alienas violenter occupant, quicquid ibi perditum vel alienatum fuerit, eis, quibus competebant, pleniter restaurent.
(Cplio3.356)
CCCLVI.
De his, qui cum pecoribus coitu mixti sunt aut more pecorum usque affinitatis lineam cum consanguineis incestum commisere sive cum masculis concubuere. ||fol.6v||
(Cplio3.357)
CCCLVII.
Quod in causa capitali [r] vel in causa status, non per advocatos, sed per ipsos sit agendum.
(Cplio3.358)
CCCLVIII.
Ut metropolitani episcoporum comprovicialium causas non praesumant audire, nisi presentes omnes fuerint episcopi comprocinciales.
(Cplio3.359)
CCCLIX.
Ut reprehensio, qua laici arguuntur a clericis, respuatur.
(Cplio3.360)
CCCLX.
De delatoribus, quid agendum sit, et quid sint delatores.
(Cplio3.361)
CCCLXI.
De his, qui alterius famam aut scripturam aut verba contumeliosa confixerint.
(Cplio3.362)
CCCLXII.
De his, qui unam rem duobus dominis donaverint.
(Cplio3.363)
CCCLXIII.
De servis in caput domini a quoquam non interrogandis.
(Cplio3.364)
CCCLXIIII.
De his, qui irati crimen aliquod cuilibet dixerint, si postea resipiscentes hoc perficere noluerint, quid agendum sit.
(Cplio3.365)
CCCLXV.
Ut hi, qui crimen obiecerint, scribant se probaturos, et ut ibi causa agatur, ubi crimen admissum esse cognoscitur.
(Cplio3.366)
CCCLXVI.
Ut nullus absque inevitabili necessitate suam relinquat ecclesiam.
(Cplio3.367)
CCCLXVII.
De his, qui ante alterius iudicem fuerint pulsati, quid agendum sit.
(Cplio3.368)
CCCLXVIII.
De his, qui libellos famosos legere aut cantica famosa cantare presumunt.
(Cplio3.369)
CCCLXIX.
De his, qui a clericorum accusatione sunt repellendi.
(Cplio3.370)
CCCLXX.
De his, qui divinos mathematicos consulere praesumunt.
(Cplio3.371)
CCCLXXI.
De auctoribus et concitatoribus seditionum et tumultuum.
(Cplio3.372)
CCCLXXII.
De periculo iudicantium et providentia eorum.
(Cplio3.373)
CCCLXXIII.
De accusatione adversus doctorem submovenda.
(Cplio3.374)
CCCLXXIIII.
Quod hi, qui adversus patres armantur, deo existant odiosi.
(Cplio3.375)
CCLXXV.
Qualiter decimae et oblationes fidelium a sacerdotibus sint dispensandae [s].
(Cplio3.376)
CCCLXXVI.
Quod foemine cum presbyteris vel reliquis clericis non debeant habitare nec eis ministrare nec intra cancellos stare neque ad altare accedere.
(Cplio3.377)
CCCLXXVII.
Ut incesti a sacerdotibus per veraces et dominum timentes homines fideliter perquirantur et canonice puniantur.
(Cplio3.378)
CCCLXXVIII.
Ut presbyteri et reliqui clerici ab omnibus vitiis se caveant et subiectos sibi fideliter instruant atque bonis operibus omnibus ducatum praebeant.
(Cplio3.379)
CCCLXXVIIII.
De confessionibus fidelium accipiendis et diiudicandis et consilium dandis, qualiter modulo et quantitate peccati sit pęnitentia.
(Cplio3.380)
CCCLXXX.
De his, qui prius non habentes odium, sed se defendentes aliquem occiderint, qualiter corrigenda sit temporis institutio.
(Cplio3.381)
CCCLXXXI.
De muliere, quae duobus fratribus nupserit, et de viro eius, quid agendum sit.
(Cplio3.382)
CCCLXXXII.
De mulieribus et viris infantes opprimentibus.
(Cplio3.382+1)
CCLXXXII.
De muliere, quae adulteravit virum suum, similiter et de viro, qui uxorem suam adulteravit, qualiter de ambobus agendum sit.
(Cplio3.383)
CCCLXXXIII.
Ut ad confirmationem episcopi omnes devote conveniant eique, quae necessaria sunt, ministrare non negligant.
(Cplio3.384)
CCCLXXXIIII.
De parvulorum instructione tam fidei et baptismatis misterio quam sancti spiritus dono. ||fol.7r||
(Cplio3.385)
CCCLXXXV.
De frequenti peccatorum confessione.
(Cplio3.386)
CCCLXXXVI
De manifestatione aliorum peccatorum, et quod ea celare peccatum sit.
(Cplio3.387)
CCCLXXXVII.
Quod magis delinquant, qui fidem perceperunt quam alii, si tamen in bono opere persistant.
(Cplio3.388)
CCCLXXXVIII.
De coniugio, quod a deo sit constitutum.
(Cplio3.389)
CCCLXXXIX.
De castitate eorum, qui coniugio sunt copulandi.
(Cplio3.390)
CCCLXXXX.
Ut omnes a minore usque ad maiorem suis sacerdotibus sicut ipsi domino obedientes existant, cuius vice legatione in ecclesia funguntur. Ex capitulis domni Karoli Thetonis villa firmatis.
(Cplio3.391)
CCCXCI.
De infantum baptismo et ecclesiarum et altarium seu fidelium consignandorum dubitatione, quid agendum sit.
(Cplio3.392)
CCCXCII.
De advocatis et defensoribus ecclesiarum a principe postulandis.
(Cplio3.393)
CCCXCIII.
Ut ubi quisque ordiatur, ibi pertineat.
(Cplio3.394)
CCCXCIIII.
De presbyteris et ministris ecclesiae, ut a suis et non ab aliis episcopis chrisma petant vel accipiant. Et de corepiscoporum cassanda superstitione.
(Cplio3.395)
CCCXCV.
De his, qui rapiunt foeminas, ut eas non habeant uxores.
(Cplio3.396)
CCCXCVI.
Quod in omnibus locis deus orandus sit, et non in aliis, quam in deo dicatis ab episcopis locis missa sit celebranda.
(Cplio3.397)
CCCXCVII.
De secularibus, qui episcopis suis inobedientes existunt.
(Cplio3.398)
CCCXCVIII.
De clericis, ut non utantur armis vel sagis.
(Cplio3.399)
CCCXLIX.
Ut ea, quae episcopus in sua dioecesi corrigere non valet, ad alios referat praesules vel, si necesse fuerit, regi intimet.
(Cplio3.400)
CCCC.
De his, qui deo famulantur, si in baratrum fornicationis ceciderint, qualiter corrigendi sunt.
(Cplio3.401)
CCCCI.
De his, qui a paganis baptizati fuerint.
(Cplio3.402)
CCCCII.
De his, qui a chorepiscopo [t] confirmati fuerint.
(Cplio3.403)
CCCCIII.
Ut qui ab haereticis baptizatus fuerit in nomine sanctae trinitatis, non rebaptizetur, sed sola impositione manus perficiatur.
(Cplio3.404)
CCCCIIII.
Ut baptizandi symbolum discant fidei.
(Cplio3.405)
CCCCV.
Ut hi, de quibus dubitatur, utrum baptizati sint an non et a presbitero diis immolanti et immolaticiis carnibus vescenti sunt baptizati, ut rebaptizentur.
(Cplio3.406)
CCCCVI.
Ne ullus plus quam duas uxores accipiat.
(Cplio3.407)
CCCCVII.
De orationibus et elemosinis ac missarum celebrationibus pro fidelibus defunctis fideliter agendis, quibus impii carere debent, quoniam nec eorum elemosina a sacerdotibus vel reliquis fidelibus accipienda est.
(Cplio3.408)
CCCCVIII.
Ut nullus episcopus sive presbyter aliam causam in synodo prius suggerat quam ea, quae ad emendationem vitae pertinent, finiantur.
(Cplio3.409)
CCCCIX.
De his, qui facultatulam ecclesiae a regibus petunt, prava cupiditate inlata, quid agendum sit.
(Cplio3.410)
CCCCX.
Ut nullus episcopus alterius episcopi res devastet aut plebes invadat.
(Cplio3.411)
CCCCXI.
De eo, qui munuscula ecclesiae fraudaverit et quolibet modo invaserit, ut ab ecclesiae communione arceatur. ||fol.7v||
(Cplio3.412)
CCCCXII.
De episcopo iudicato, si [u] apostolicam sedem appellare voluerit.
(Cplio3.413)
CCCCXIII.
De his, qui a iudicibus, quos primates dederint, appellaverint [v] , quid agendum sit.
(Cplio3.414)
CCCCXIIII.
De presbiteris, ut inconsulto episcopo non praesumant celebrare agenda.
(Cplio3.415)
CCCCXV.
Ne aliquis presbiter civitatis sine episcopi praecepto aliquid agat.
(Cplio3.416)
CCCCXVI.
Ne presbiteri rem ecclesiae sine consensu sui episcopi vendant.
(Cplio3.417)
CCCCXVII.
De abiecto clerico ab aliena ecclesia non recipiendo.
(Cplio3.418)
CCCCXVIII.
Ut semper ad patrem oratio dirigatur.
(Cplio3.419)
CCCCXVIIII.
De rebus ecclesiae a nullo iniuste retinendis vel diripiendis
(Cplio3.420)
CCCCXX.
Ut ab ecclesiae societate extorris habeatur, quicunque eius rebus damnum intulerit.
(Cplio3.421)
CCCCXXI.
De privilegiis ecclesiarum inlibate servandis.
(Cplio3.422)
CCCCXXII.
De clericis a propriis episcopis corrigendis.
(Cplio3.423)
CCCCXXIII.
Ut nullus chorepiscopus [w] per impositionem manus spiritum sanctum tradat aut consecrationem pontificalem faciat.
(Cplio3.424)
CCCCXXIIII.
De his, qui a chorepiscopis [x] sunt ordinati presbiteri, diaconi et subdiaconi.
(Cplio3.425)
CCCCXXV.
Ne iudices de excessibus malorum iudicent aliquid extra conhibentiam sacerdotum.
(Cplio3.426)
CCCCXXVI.
De presbiteris episcoporum, quo ipsi ire non potuerint, ad corrigendum mittendis.
(Cplio3.427)
CCCCXXVII.
De eo, qui fallax in fide repertus fuerit.
(Cplio3.428)
CCCCXXVIII.
Quod non solum flagitia deflenda, sed etiam amaris poenitentiae fletibus sint eradicanda.
(Cplio3.429)
CCCCXXIX.
De illo, qui non solum furtum fecerit, verum et qui furi consenserit.
(Cplio3.430)
CCCCXXX.
Ut in sancto paschae sabbato die et parascevae missae non agantur.
(Cplio3.431)
CCCCXXXI.
De his, qui in locis inlicitis et minime consecratis contra canonicam auctoritatem missas caelebrare vel audire praesumunt.
(Cplio3.432)
CCCCXXXII.
Quod incestum committatur, qui se consanguinee suae usque affinitatis lineam coniungit.
(Cplio3.433)
CCCCXXXIII.
Ut incesti, quandiu in scelere manent, non fidelium christianorum, sed tantum aut gentilium aut caticuminorum vel energuminorum locum teneant.
(Cplio3.434)
CCCCXXXIIII.
De incestis nullo coniugii nomine praevalendis.
(Cplio3.435)
CCCCXXXV.
De incestis coniunctionibus.
(Cplio3.436)
CCCCXXXVI.
De canonicae accusationis ordine.
(Cplio3.437)
CCCCXXXVII.
De servis et libertis vel infamibus personis non recipiendis.
(Cplio3.438)
CCCCXXXVIII.
De episcopis et reliquis sacerdotibus vel clericis ad seculares iudices minime accusandis.
(Cplio3.439)
CCCCXXXIX.
De primatu et metropolitanorum differentia.
(Cplio3.440)
CCCCXXXX.
De familiaribus vel hominibus, tam liberis quam servis, dominum accusantibus vel secreta eius prodentibus, quid agendum sit.
(Cplio3.441)
CCCCXLI.
Quod episcopi a deo, cuius servi existunt, sint iudicandi, accusandi vel dampnandi, quia iuxta apostolum nemo alienum servum debet iudicare, eo quod non ab humanis aut pravae vitae hominibus sint lacerandi ipso domino regulam tribuente.
(Cplio3.442)
CCCCXLII.
De his, qui se ipsos quocumque modo necant.
(Cplio3.443)
CCCCXLIII.
De his, qui clericum iniuriaverint. ||fol.8r||
(Cplio3.444)
CCCCXLIIII.
Ne laici intersint, quando canonica iura ventilantur et regularia examinantur, nisi in propria accusentur persona.
(Cplio3.445)
CCCCXLV.
Ut ecclesiastica iura semper inlibata permaneant.
(Cplio3.446)
CCCCXLVI.
Suggestio populi ad imperatorem Karolum et episcopos.
(Cplio3.447)
CCCCXLXVII.
De alienis iudicibus non recipiendis, et peregrina iudicia vel examina respuendum.
(Cplio3.448)
CCCCXLVIII.
De episcopo, qui adversus proprium metropolitanum et contra alios quosque habuerit causam, quid agendum sit.
(Cplio3.449)
CCCCXLIX.
Quod fundamentum totius bonitatis sit Christo Jesu, et qualiter in ovile ovium per ostium sit intrandum.
(Cplio3.450)
CCCCL.
De causis definitis minime recommovendis.
(Cplio3.451)
CCCCL!.
De his, qui contra praepositos suos se erigunt, et de accusatoribus et testibus inimicis, quid agendum sit.
(Cplio3.452)
CCCCLII.
De regulis clericorum.
(Cplio3.453)
CCCCLIII.
De neganda accusatorum licentia criminandi, priusquam se ipsos purgaverint de his, quae eis obiciuntur.
(Cplio3.454)
CCCCLIIII.
De falsis testibus et periuris, quid agendum sit.
(Cplio3.455)
CCCCLV.
De qualitate virginis in coniugio.
(Cplio3.456)
CCCCLVI.
Ut clerici vel laici in aliena ecclesia non communicentur sine literis episcopi sui.
(Cplio3.457)
CCCCLVII.
Ut laici comtemptores canonum excommunicentur, clericorum honore priventur.
(Cplio3.458)
CCCCLVIII.
Ut qui clericum alienum defendere nititur, communione privetur.
(Cplio3.459)
CCCCLIX.
De accusationibus in clericorum causis non suscipiendis, quae seculi legibus prohibentur, et de clericis damnatis a nemine deffendendis.
(Cplio3.460)
CCCCLX.
Ut non alii metropolitani primates appellentur, nisi illi, qui primas sedes tenent: quia alii non possunt tres turmas facere de episcopis quam illi, qui primas sedes tenent; qui tres turmas facere debent, sicut in hac sentencia iubetur.
(Cplio3.461)
CCCCLXI.
Quod cum illis, quibus episcopus non loquitur, non sit loquendum, neque excommunicatis communicandum, ut ipsi humilient semetipsos, ut festinius reconcilientur.
(Cplio3.462)
CCCCLXII.
De non iniuriandis episcopis aut lacerandis, sed potius tolerandis.
(Cplio3.463)
CCCCLXIII.
De legitimo coniugio.
(Cplio3.464)
CCCCLXIIII.
De his, qui suspitione et absque legitimo accusatore aliquos iudicare presumunt.
(Cplio3.465)
CCCCLXIIIII.
Ut episcopi per singulos annos circumeant parrochias suas.
(Cplio3.466)
CCCCLVI.
Ut presbyteri et diaconi, quando per parroechias constituuntur, stabilitatis et obedientiae suae atque statuta servare promissionem suo faciant episcopo.
(Cplio3.467)
CCCCLXVII.
Ne iudices quoslibet clericos et servos ecclesiae in suis angariis aut quibuslibet rebus occupare presumant.
(Cplio3.468)
CCCCLXVIII.
De ecclesiis et dotibus earum, ut ad episcopi semper dispositionem pertineant.
(Cplio3.469)
CCCCLXIX.
Quod clerici iudices seculares adire non debeant.
(Cplio3.470)
CCCCLXX.
De his, qui viduis vim inferunt aut foeminas invitas ducunt.
(Cplio3.471)
CCCCLXXI.
De potentibus, qui quoslibet expoliant.
(Cplio3.472)
CCCCLXXII.
De his, qui ecclesiam intrant et non communicant.
(Cplio3.473)
CCCCLXXIII.
De his, qui acceperint eucharistiam et non sumpserint. ||fol.8v||
(Cplio3.474)
CCCCLXXIIII.
Ut hi, qui a sacerdotibus excommunicantur, a fidelibus usque ad reconciliationem, nisi quibus permissum fuerit, semper vitentur.
(Cplio3.475)
CCCCLXXV.
De his, qui pro munere aut favore alicuius iusticiam opprimunt.
(Cplio3.476)
CCCCLXXVI.
Qualiter haec statuta servanda sint, de de his, qui haec contemnunt sive clericis sive laiscis, quid agendum sit.
(Cplio3.477)
CCCCLXXVII.
De his, quae ab antecessoribus nostris circa cultum divinum statuta fuerunt, ut semper inlibata permaneant.
(Cplio3.478)
CCCCLXXVIII.
De capitulis apostolica auctoritate roboratis. [y]
(Cplio3.479)
CCCCLXXIX.
De abbatibus mox ut ad monasteria sua remeaverint, ut regulam discutiant et efficaciter legant, et quod legerint et intellexerint, cum suis observent monachis.
(Cplio3.480)
CCCCLXXX.
De monachis, ut regulam sancti Benedicti qua valuerint memoriter discant.
(Cplio3.481)
CCCCLXXXI.
De regulari officio, ut iuxta praeceptum sancti Benedicti devote cęlebretur.
(Cplio3.482)
CCCCLXXXII.
Ut tam in quoquina quamque et in cunctis monasterii [z] officinis monachi operentur et ut ipsi vestimenta lavent.
(Cplio3.483)
CCCCLXXXIII.
De monachis, ut post matitunalem expletionem, nisi ante constitutam surrexerint horam, denuo ad lectos suos non praesumant causa dormiendi redire.
(Cplio3.484)
CCCCLXXXIIII.
Ut monachi, nisi in sabbato sancto paschae, per totam quadragesimam non radantur, alio tempore post functos XV dies licito radantur tam in sabbatis quam et in octavis paschae.
(Cplio3.485)
CCCCLXXXV.
De balnearum usu.
(Cplio3.486)
CCCCLXXXVI.
De non edendis volatilibus a monachis intus forisve, nisi infirmitatis causa.
(Cplio3.487)
CCCCLXXXVII.
Ne monachis episcopi volatilia comedere precipiant.
(Cplio3.488)
CCCCLXXXVIII.
Ne a [a] monachis poma et lactucae, nisi quando alius cibus sumitur, manducentur.
(Cplio3.489)
CCCCLXXXIX.
De certo tempore flebotomandi non observando et ut monachis tunc ibi cibus potusque magis in supplementum largiatur.
(Cplio3.490)
CCCCLXXXX.
Ut si necessitas postulaverit, monachis post vespertinum cibum ante lectionem completorum potus tribuatur. Similiter quadragesimali tempore, vel quando mortuorum officium egerint.
(Cplio3.491)
CCCCLXCI [b].
De monacho a priore suo increpato.
(Cplio3.492)
CCCCLXCII [c].
Ne nudi coram aliis vapulent monachi.
(Cplio3.493)
CCCCLXCIII [d].
Ne soli in itinere dirigantur monachi.
(Cplio3.494)
CCCCLXCIIII [e].
Ne sibi compatres et cummatres monachi faciant.
(Cplio3.495)
CCCCLXCV [f].
Ne murmurent monachi tempore legendi et meridiano ad colligendas fruges.
(Cplio3.496)
CCCCLXCVI [g].
De monachis quarta et sexta feria ieiunantibus.
(Cplio3.497)
CCCCLXCVII [h].
Ut in quadragesimali tempore monachi libros accipiant.
(Cplio3.498)
CCCCLXCVIII [i].
De vestimento monachi, ne satis pretioso nec satis vili dando.
(Cplio3.499)
CCCCLXCVIIII [k].
De cuculae mensura.
(Cplio3.500)
D.
De potestate abbatis, si extra mensuram infra positam aliquid addendum decreverit.
(Cplio3.501)
DI.
De pedibus fratrum vicissim lavandis. ||fol.9r||
(Cplio3.502)
DII.
De mandato post cęnam fiendo.
(Cplio3.503)
DIII.
De mensura monachorum, ut ea abbates illorum sint contenti.
(Cplio3.504)
DIIII.
De villis fratrum, ut eas non circumeant monachi.
(Cplio3.505)
DV.
De abbate vel quolibet monacho, ne ad portam monasterii cum quocunque hospite manducare presumat.
(Cplio3.506)
DVI.
Ne servitores fratrum post refectionem eorum ad unam mensam, sed in propriis sedeant locis.
(Cplio3.507)
DVII.
De lectore, ut nihil nisi ut regula decernat accipiat.
(Cplio3.508)
DVIII.
De Alleluya in septuagesima dimittenda.
(Cplio3.509)
DIX.
De preposito, ut maiorem quam cęteri habeat potestatem.
(Cplio3.510)
DX.
De preposito monachis non constituendo, nisi et ipse monachus sit. [l]
(Cplio3.511)
DXI.
De senioribus fratribus monasteriorum circumeuntibus.
(Cplio3.512)
DXII.
De novitio fratre, ut non facilis ei monasterii tribuatur ingressus.
(Cplio3.513)
DXIII.
De monacho, quam professionem faciat.
(Cplio3.514)
DXIIII.
De puero, ut eum pater et mater ad altare offerant.
(Cplio3.515)
DXV.
De infantibus oblatis, ut carnem non comedant.
(Cplio3.516)
DXVI.
De fratribus post sextam dormientibus.
(Cplio3.517)
DXVII.
De his, qui quolibet modo tam graviter delinquunt in fratribus.
(Cplio3.518)
DXVIII.
De fratribus, ut usque nomam in quadragesima operentur.
(Cplio3.519)
DXIX.
De eo, qui in refectori negligenter coram fratribus aliquid excesserit.
(Cplio3.520)
DXX.
De plebeio non recipiendo in monasterio, nisi monachus fieri voluerit.
(Cplio3.521)
DXXI.
Ne monachus iurando sermonem proferat, nisi sicut sancti patres consueverunt loqui.
(Cplio3.522)
DXXII.
De abbatibus cellulas monachorum vel canonicorum habentibus.
(Cplio3.523)
DXXIII.
De scola in monasterio non habenda, nisi de his, qui oblati fuerint.
(Cplio3.524)
DXXIIII.
De praecipuis solemnitatibus sanctorum, ut plenarium in eis officium fiat, e bis monachi edant.
(Cplio3.524)
DXXV.
De ieiunio parascevae.
(Cplio3.526)
DXXVI.
De benedictione post completorium dicenda.
(Cplio3.527)
DXXVII.
De decimis dandis ta eclesiae quam pauperibus.
(Cplio3.528)
DXXVIII.
De specialibus psalmis pro eleemosinariis et defunctis cantandis.
(Cplio3.529)
DXXIX.
De pentecoste, ut per ebdomadam non flectantur genua neque ieiunetur, nisi dies ieiunii extiterint.
(Cplio3.530)
DXXX.
De laicis in refectorium monachorum manducandi vel bibendi causa non ducendis.
(Cplio3.531)
DXXXI.
De vestimentis et calciamentis, ut fratribus quoties expedit dentur.
(Cplio3.532)
DXXXII.
De his qui praeponuntur, ut non invocentur.
(Cplio3.533)
DXXXIII.
De seniore decano.
(Cplio3.534)
DXXXIIII.
De praeposito, decano, et cellario.
(Cplio3.535)
DXXXV.
De libra panis, ut XXX solidi penset antequam coquatur.
(Cplio3.536)
DXXXVI.
De dormitorio hospitum.
(Cplio3.537)
DXXXVII.
De abbatibus, ut secum monachus in itinere non ducant nisi ad synodum.
(Cplio3.538)
DXXXVIII.
De duobus signis ad tertiam, sextam, et nonam pulsandis.
(Cplio3.539)
DXXXIX.
De monachis, ut disconsutas cappas non habeant, nisi tantum villosas.
(Cplio3.540)
DXXXX.
De abbatis et prępositis aut decanis, ut benedictionem lectoribus tribuant, licet presbyteri non sint. ||fol.9v||
(Cplio3.541)
DXLI.
Ut de fratribus docti eligantur, qui sepe poenitentibus monachis loquantur.
(Cplio3.542)
DXLII.
De incerto furto ut oratio et excommunicatio fiat, quousque qui culpabilis existit manifestetur.
(Cplio3.543)
DXLIII.
De monacho, qui adversus alium monachum testimonium tulerit.
(Cplio3.544)
DXLIIII.
De psalmo invitatorio et Gloria pro defunctis non cantandis.
(Cplio3.545)
DXLV.
De lectore, ut stans benedictionem petat.
(Cplio3.546)
DXLVI.
De eulogiis in refectorio fratribus a presbyteris dandis.
(Cplio3.547)
DXLVII.
Quod ad capitulum primo martirologium legendum sit, et versus postea dicendus, inde regula.
(Cplio3.548)
DXLVIII.
De lectione in capitulo exponenda.
(Cplio3.549)
DXLIX.
De ieiunio fratrum estivo tempore.
(Cplio3.550)
DL.
De eo, qui culpae noxa tenetur, ut die dominico remissius habeat.
(Cplio3.551)
DLI.
De anniversaria die pro defuncto abbate caelebranda.
(Cplio3.552)
DLII.
De eo, ut ad missam inclinati Sanctus dicant, et ad Pater noster genu flectant.
(Cplio3.553)
DLIII.
Non debet aliquis pro munere in monasterio recipi.
(Cplio3.554)
DLIIII.
De mensura cibi et potus, quae monachis separatim debet tribui.
(Cplio3.555)
DLV.
De fratrum pinguedine, quam accipere debeant in victu quotidiano.
(Cplio3.556)
DLVI.
In domini natale et festivitate paschae monachis volatilia sumere quatuor diebus concessum est.
(Cplio3.557)
DLVII.
De mufulis monachis dandis.
(Cplio3.558)
DLVIII.
De disciplinae modo.
(3.0)
EXPLICIUNT CAP LIBRI VIImi.

INCIPIT LIBER SEPTIMUS.
NONNULLA HAEC [m] CAPITULA PRO BREVITATE LIBRI CANONUM ATQUE LEVITATE A DOMNO KAROLO ET A SUIS SAPIENTISSIMIS EXCERPTA SUNT, QUAEDAM DE CAPITE SENTENTIAE, QUAEDAM VERO DE MEDIO, QUAEDAM AUTEM DE FINE. QUAE VALDE NECESSARIA HABENDA SUNT ATQUE MEMORITER RETINENDA. RELIQUA VERO TAM AB EISDEM QUAM ET POSTEA A DOMNO HLUDOVICO EIUS FILIO SUISQUE PROCERIBUS AUCTA SUNT.
(3.1)
I.
fehlt

Ut unaquaeque ecclesia sive unusquisque sacerdos suum primatum teneat, sicut in antiquis canonibus constitutum est.

(3.2)
II.
fehlt

Clerici, qui praeficiuntur in parroechiis vel qui ordinantur in monasteriis vel basilicis martyrum, sub episcoporum, qui in unaquaqua civitate sunt, secundum sanctorum patrum traditiones, potestate permaneant, nec per contumaciam ab episcopo suo dissiliant. Quicumque vero audent evertere huiuscemodi forman quocunque modo nec proprio subiciuntur episcopo, siquidem clerici sunt, canonum correptionibus subiciant. Si vero layci vel monachi fuerint, conmunione priventur.

(3.3)
III.
fehlt

Quod non opporteat sacerdotem vel clericum habentes adversus invicem negotia||fol.10r|| proprium episcopum relinquere et ad secularia negotia convolare.

(3.4)
IIII.
fehlt

Presbyteri et diaconi praeter episcopum nihil agere pertemptent.

(3.5)
V.
fehlt

Penes episcopos erit potestas, modum conversationis poenitentium probantes vel humanius erga eos agere vel amplius tempus adicere. Ante omnia vero praecedens eorum vita et posterior inquiratur, et ita eis impartiatur humanitas

(3.6)
VI.
fehlt

Conversatio poenitentium et fides tempus abbreviat.

(3.7)
VII.
fehlt

Si quis oblationes ecclesiae extra ecclesiam accipere vel dare voluerit praeter episcopi conscientiam vel eius, cui huiuscemodi sunt officia commissa, nec cum eius voluerit agere consilio, anathema sit.

(3.8)
VIII.
fehlt

Si quis oblata dederit vel acceperit praeter episcopum vel eum, qui constitutus est ab eo ad dispensandam misericordiam pauperibus, et qui dat et qui accipit, anathema sit.

(3.9)
VIIII.
fehlt

Si quis episcopus damnatus a synodo vel presbiter aut diaconus a suo episcopo, ausi fuerint de sacro ministerio aliquid contingere, sive episcopus iuxta pręcedentem consuetudinem, sive presbyter aut diaconus, nullo modo liceat ei nec in alio synodo restitutionis spem aut locum habere satisfactionis. Sed et communicantes ei omnes abici de ecclesia; et maxime si postquam didicerint hoc factum esse, communicare temptaverint.

(3.10)
X.
fehlt

Cum excommunicatis non licere communicare; nec cum his, qui per domos conveniunt, devitantes orationes ecclesiae, simul orandum est. Ab alia ecclesia non suscipiendum, qui in alia minime congregatur.

(3.11)
XI.
fehlt

Si quis ecclesiam dei conturbare et sollicitare persistit, tanquam seditiosus per potestates exteras opprimatur.

(3.12)
XII.
fehlt

Monachus per unamquamque civitatem aut regionem subiectos esse episcopo, et quietem diligere, et intentos esse tantummodo ieiunio et orationi in locis, quibus renunciaverunt seculo permanentes. Nec ecclesiasticis vero nec secularibus negotiis communicent vel aliqua sint molestia propria monasteria deserentes, nisi forte eis praecipiatur, propter opus necessarium, ab episcopo civitatis.

(3.13)
XIII.
fehlt

Clericum permanere opportet in ecclesia cui in initio ab episcopo praetitulatus est, et ad quam confugit quasi ad potiorem. Hoc autem refutantes revocari debere ad suam ecclesiam, in qua primitus ordinata est. Et ibi tantummodo ministrare. Si quis hanc definitionem transgressus fuerit, decrevit sancta synodus a proprio gradu recedere.

(3.14)
XIIII.
fehlt

Statuimus per omnia, ut hi, qui persecutionem patiuntur a pravis quibusque vel infidelibus, suscipiantur a iustis et fidelibus.

(3.15)
XV.
fehlt

Aliqua canone et ordine tenentur, aliqua consuetudine firmata sunt.

(3.16)
XVI.
fehlt

Inhibitum est, ne quis alienos fines usurpet aut per praemium vel favorem alicuius terminos patrum statutos transcendat. Quamquam novellae suggestiones quae vel obscurae sunt vel sub genere latent, inspectae a nobis formam accipiant, et quod in laycis reprehenditur, id multo magis debet in clericis praedamnari. Universum concilium dixit: Nemo contra prophetas, nemo contra evangelium vel apostolum facit aliquid absque periculo.

(3.17)
XVII.
fehlt

Transgredientem canonum definitionem excommunicatum esse praecipimus.

||fol.10v||
(3.18)
XVIII.
fehlt

Episcopum convenit civitatis competentem monasteriorum providentiam gerere.

(3.19)
XIX.
fehlt

Si quis clericus ordinatur, moneri debet constituta servare.

(3.20)
XX.
fehlt

Satisfactio poenitentiae non est tam temporis longitudine quam cordis compunctione pensanda.

(3.21)
XXI.
fehlt

Tempore poenitudinis habita moderatione episcopi arbitrio sunt constituenda, prout inspectorum animos viderit esse devotos. Pariter etiam habentes aetatis senilis intuitum et periculorum quorumque aut egritudinum respicientes necessitates.

(3.22)
XXII.
fehlt

Qui tales ordinat sacerdotes, quales esse non debent, non est hoc consulere populis, sed nocere nec prestare regimen, sed augere discrimen.

(3.23)
XXIII.
fehlt

Qui in ordinandis sacerdotibus sanctorum patrum statuta neglexerunt, et quos refutare debuerunt consecrare. Unde si episcopi talem ordinaverint sacerdotem qualem esse non liceat, etiam si aliquo modo damnum proprii honoris evaserint, ordinationis tamen vim ulterius non habebunt. Nec ei sacramento unquam intererunt, quod neglecto iudicio prestiterunt.

(3.24)
XXIIII.
fehlt

Ab inlicitis ordinationibus est abstinendum et si quae factae sunt ordinationes inlicitae, removeantur. Nec tantum putemus petitiones valere populorum, ut cum his parere cupimus, contra voluntatem domini dei nostri, quae nos peccare prohibet, aliquid agamus.

(3.25)
||fol.190r|| XXV.
fehlt

Non est permittendum, ut rebaptizati ad clericatus gradum promoveantur.

(3.26)
XXVI.
fehlt

Si quis excommunicatus fuerit pro suo neglectu, et tempore excommunicationis ante audientiam communicare praesumpserit, ipse in se damnationis iudicetur protulisse sententiam.

(3.27)
XXVII.
fehlt

Placuit ut presbyteri non vendant rem ecclesiae, ubi sunt constituti, nescientibus episcopi sui.

(3.28)
XXVIII.
fehlt

Clerici vel continentes ad viduas vel virgines nisi ex iussu episcoporum vel presbyterorum non accedant. Et hoc non soli faciant, sed cum conclericis vel cum his, quibus episcopus aut presbyter iusserit. Nec ipsi episcopi vel presbyteri soli habeant accessum ad huiusmodi foeminas, sed ubi clerici praesentes sunt aut graves aliqui christiani.

(3.29)
XXIX.
fehlt

Ut primae sedis episcopus non appelletur princeps sacerdotum aut summus sacerdos aut aliquid huiuscemodi, sed tantum primae sedis episcopus.

(3.30)
XXX.
fehlt

Poenitentibus secundum differentiam peccatorum episcopi arbitrio poenitentiae tempora decernantur.

(3.31)
XXXI.
fehlt

Manumissiones in ecclesia sunt celebrandae.

(3.32)
XXXII.
fehlt

Placuit ut nemini sit facultas, relicta principali cathedra, ad aliam ecclesiam in diocesi constituta se conferre vel in re propria diutius quam opportet constitutum curam vel frequentationem agere et propriam plebem negligere.

(3.33)
XXXIII.
fehlt

Defensores ecclesiarum adversus potentias secularum vel divitum ab inperatore sunt poscendi.

(3.34)
XXXIIII.
fehlt

Placuit, ut quocienscunque concilium congregandum est, episcopi et presbyteri, qui neque aetate neque egritudine aut alia graviori necessitate impediuntur, conpetenter ||fol.11r|| occurrant. Quod si occurrere non potuerint, excusationes suas in tractoria subscribant.

(3.35)
XXXV.
fehlt

Placuit ut qui semel in ecclesia legerit, ab alia ecclesia ad clericum non teneatur aut promoveatur. Et ut ab electis iudicibus non sit provocandum.

(3.36)
XXXVI.
fehlt

Poenitentes quicunque ex gravioribus sive ex laevioribus culpis poenitentiam gerunt, si nulla interveniat egritudo, quinta feria ante pascha eis est remittendum. Caeterum de pondere aestimando delictorum sacerdotis est iudicare.

(3.37)
XXXVII.
fehlt

Non opportet transferri terminos a patribus constitutos, ut alterius parroechiam alter invadat atque illuc caelebrare divina misteria, inconsulto eo, cui conmissa est, praesumat.

(3.38)
XXXVIII.
fehlt

Rite bapzatos illo dono iterari non posse. Et aliter sola aqua lotos baptizare in nomine patris et filii et spiritus sancti necesse est provideri.

(3.39)
XXXIX.
fehlt

In ecclesia peccata populi multa remanere non debere.

(3.40)
XL.
fehlt

Si quis interdicta despexerit, gradus sui periculo subiacebit.

(3.41)
XLI.
fehlt

Quisquis sacerdotum contra interdicta canonum fecerit, a suo officio submovendus. Et veniam sibi deinceps noverit denegari.

(3.42)
XLII.
fehlt

Qui se divinae militiae desiderat mancipari, sive inter lectores, sive inter exorcistas quinquennio teneatur. Exinde acolitus vel subdiaconus quatuor annis. Et sic ad benedictionem diaconatus, si meretur, accedat, in quo ordine quinque annis, si inculpate gesserit, adhęrere debebit. Et postea, si probus fuerit, sacerdos efficiatur.

(3.43)
XLIII.
fehlt

Manifestum est confiteri eum de crimine, qui indulto et delegato iudicio purgandi se occasione non utitur. Nihil enim interest, utrum in praesenti examine omnia, quae dicta sunt de eo, comprobentur, cum ipsa absentia pro confessione constat.

(3.44)
XLIIII.
fehlt

Non debere quemquam ad iniuriam doctorum vindicare doctrinam: quia timeo ne conhibere sit hoc tacere. Et alibi: Merito causa nos respicit, si silentio faveamus errori.

(3.45)
XLV.
fehlt

Profundiores questiones nec contempnendae sunt nec penitus asserendae.

(3.46)
XLVI.
fehlt

Nec otiosa nobis esse patitur, qui exercenda, non negligenda, donavit.

(3.47)
XLVII.
fehlt

Si studere incipiamus novitati, traditum nobis a patribus ordinem calcabimus.

(3.48)
XLVIII.
fehlt

Sit unusquisque sacerdos concessis sibi contentus liminibus, nec in alterius parroechia quicquam praesumat; ne usurpatione locus alicuius [n] in alterius concedatur iniuriam.

(3.49)
XLIX.
fehlt

Nulli sacerdoti liceat canones ignorare.

(3.50)
L.
fehlt

Docendus est populus, non sequendus.

(3.51)
LI.
fehlt

Qui originali aut alicuius conditione obligati sunt, non debent ab episcopis ordinari, nisi forte eorum petitio aut voluntas accesserit, qui aliquid sibi in eos vindicant potestatis. Debet enim esse immunis ab aliis, qui divinae militiae fuerit aggregandus.

(3.52)
LII.
fehlt

Ea quae male pullulant radicitus evellantur, et messam dominicam zizaniam nulla corrumpant.

||fol.11v||
(3.53)
LIII.
fehlt

Usuram non solum clerici, sed nec laici christiani exigere debent.

(3.54)
LIIII.
fehlt

Aliter nobis commissos regere non possumus, nisi eos, qui sunt perditores aut perditi, zelo fidei dominicae persequamur, et sanis mentibus, ne pestis haec latius divulgetur, severitate qua possumus abscidamus.

(3.55)
LV.
fehlt

Ante tribunal domini de reatu negligentiae se non poterit excusare, qui plebem suam contra sacrilegae persuasionis auctores noluerit custodire.

(3.56)
LVI.
fehlt

Aliter unus grex et unus pastor non sumus, nisi quemadmodum apostolus docet diens: Simus autem perfecti in eodem sensu et in eadem sapientia.

(3.57)
LVII.
fehlt

Interiorum ordinum culpae ad nullos magis referendae sunt quam ad desides negligentesque doctores: qui multum sępe nutriunt pestilentiam, dum necessariam dissimulant adhibere medicinam.

(3.58)
LVIII.
fehlt

In his, quae vel dubia vel obscura fuerint, id noverimus sequendum, quod nec praeceptis evangelicis contrarium nec decretis sanctorum invenitur adversum.

(3.59)
LIX.
fehlt

Non omnis mulier viro iuncta uxor est viri, neque omnis filius haeres est patris. Itaque aliud est uxor, aliud concubina. Sic et aliud ancilla, aliud libera. Et alibi: Nonne dubium eam mulierem non pertinere ad matrimonium, in qua docetur nuptiale non fuisse mysterium.

(3.60)
LX.
fehlt

Non est coniugii duplicatio, quando ancilla relicta uxor assumitur, sed profectus est honestatis.

(3.61)
LXI.
fehlt

Opportet, qui pro inlicitis veniam poscit, etiam multis licitis abstinere.

(3.62)
LXII.
fehlt

Nulla lucra negociationis poenitentibus exercere convenit, quia difficile est inter vendentis ementisque commertium non intervenire peccatum.

(3.63)
LXIII.
fehlt

Reatu maiore delinquit, qui potiore honore perfruitur; et maiora facit vitia delictorum sublimitas dignitatum.

(3.64)
LXIIII.
fehlt

Quisquis pravorum consecrator extiterit sacerdotum, factum suum ipse dissolvat; et quod commisit inlicite aut a decessoribus suis invenit admissum, si proprium periculum vult vitare, damnabit.

(3.65)
||fol.191v|| LXV.
fehlt

Nec tantum putemus petitiones valere populorum ut, cum his parere cupimus, contra voluntatem domini dei nostri, qui peccare prohibet, aliquid agamus.

(3.66)
LXVI.
fehlt

Privilegium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate.

(3.67)
LXVII.
fehlt

Nullus sacerdos in alterius civitate vel diocesi poenitentem vel sub manu positum sacerdotis, vel qui reconciliatum se esse dixerit, sine consensu et literis episcopi vel presbyteri in parroechia presbyter aut episcopus in civitate suscipiat.

(3.68)
LXVIII.
fehlt

Ad clerum criminosi nequeant promoveri; et in clero positi, si in aliquibus criminibus inventi fuerint, a suis officiis arceantur.

(3.69)
LXIX.
fehlt

Demoniis aliisque passionibus inretitis ministeria sacra tractare non licet.

(3.70)
LXX.
fehlt

Non est temere iudicandum de his, qui ad deum migraverunt.

(3.70)
LXXI.
fehlt

Summopere contentio est vitanda. ||fol.12r||

(3.72)
||fol.12r|| LXXII.
fehlt

Mali bona ministrando, sibi tantummodo nocent nec ecclesiae sacramenta commaculant.

(3.73)
LXXIII.
fehlt

Qui interveniente repudio alio se matrimonio copularunt, quos in utraque parte adulteros esse manifestum est. Qui vero vel uxore vivente, quamvis dissociatum videatur esse coniugium, ad aliam copulam festinarunt, ne possunt adulteri non videri in tantum, ut etiam hae personae, quibus coniuncti sunt, adulteri esse monstrentur.

(3.74)
LXXIIII.
fehlt

Ut unusquisque episcopus habeat suae parroechiae potestatem, et regat iuxta reverentiam singulis competentem, et providentiam gerat omnis possessionis, quae sub eius est potestate.

(3.75)
LXXV.
fehlt

Si quis adire principem necessaria causa deposcit, hoc agatur cum consilio et tractatu metropolitani et caeterorum episcoporum ipsius provintiae.

(3.76)
LXXVI.
fehlt

Episcopus ecclesiasticarum rerum habeat potestatem, ad dispensandum erga omnes qui indigent, cum summa reverentia et timore dei. Participet autem et ipse quibus indiget; si tamen indiget.

(3.76)
LXXVII.
fehlt

Non portet sacerdotem vel clericum sine iussione sui proficisci pontificis.

(3.76)
LXXVIII.
fehlt

Episcopi iudicio metropolitanorum et eorum episcoporum, qui circum circa sunt, provehantur ad ecclesiasticam potestatem.

(3.79)
LXXIX.
fehlt

Non est permittendum turbis electiones eorum facere, qui sunt ad sacerdotium provehendi.

(3.80)
LXXX.
fehlt

Qui sunt supra diocesim episcopi nequaquam ad ecclesias, quae sunt extra praefixos sibi terminos accedant, nec eos aliqua presumptione confundunt.

(3.81)
LXXXI.
fehlt

Non vocati episcopi extra suam diocesim accedant propter ordinationes faciendas vel propter alias dispensationes ecclesiasticas.

(3.82)
||fol.192r|| LXXXII.
fehlt

Servata vero quae scripta est de gubernationibus regula, manifestum est, quod illa quae sunt per unamquamque provinciam ipsius provintiae synodus dispenset, sicut Niceno constat decretum esse concilio.

(3.83)
LXXXIII.
fehlt

Si quis a metropolitano lęditur, apud primatem dioceseos iudicetur.

(3.84)
LXXXIIII.
fehlt

Clericos vel laycos accusantes episcopos aut clericos passim et sine probatione ad accusationem recipi non debere, nisi prius eorum discutiatur eorum existimationis opinio vel suspitio.

(3.85)
LXXXV.
fehlt

Is, qui in aliquibus criminibus inretitus est, vocem adversus maiorem natu non habeat accusandi. Ab universis episcopis dictum est: Si criminosus est, non admittatur, placet.

(3.86)
LXXXVI.
fehlt

Placuit, ut accusatus et accusator in eo loco, unde est ille, qui accusatur, si metuit aliquam vim temerariae multitudinis, locum sibi eligat proximum, quo non sit difficile testes eius perducere, ubi causa finiatur.

(3.87)
LXXXVII.
fehlt

Adimi episcopo episcopatum, antequam causae eius exitus appareat, nulli christiano videri iure potest.

(3.88)
LXXVIII.
fehlt

Episcopum nulli criminoso liceat accusare.

||fol.12v||
(3.89)
LXXXIII.
fehlt

Si quis episcopus accusatur, ad primates ipsius provinciae causam eius deferat accusator.

(3.90)
XC.
fehlt

Si accusatoris persona in iudicio episcoporum culpabilis apparuerit, ad arguendum non admittatur, nisi de propriis causis.

(3.91)
XCI.
fehlt

Ut nulla ad testimonium dicendum ecclesiastici cuiuslibet pulsetur persona.

(3.92)
XCII.
fehlt

Concilium universale nonnisi necessitate faciendum.

(3.93)
XCIII.
fehlt

Causae, quae communes non sunt, in suis provintiis iudicentur.

(3.94)
XCIIII.
fehlt

Unaquaeque provintia suo metropolitano et suis comprovintialibus episcopis sit contenta, nec aliquis in limitibus alterius provintiae quicquam praesumat.

(3.95)
XCV.
fehlt

Nolentibus clericis et populis nemo debet episcopus ordinari. Sit facultas clericis renitendi, si se viderint pregravari. Et quos ex transverso cognoverint, non timeant refutare.

(3.96)
XCVI.
fehlt

Si necessitas fuerit, tres episcopi, in quocunque loco sint, archiepiscopi praecepta [o] ordinare possunt episcopum.

(3.97)
XCVII.
fehlt

Si de ordinatione episcopi fuerit contradictio oborta, non praesumant ad purgandum eum, qui ordinatus est, tres iam, sed postuletur ad numerum unus vel duo in eadem plebe, cui ordinandus est. Discutiantur ergo primo personae contradicentium. Postremo vero illa, quae obiciunt pertractentur. Et cum purgatus fuerit sub conspectu publico, ita demum ordinetur episcopus.

(3.98)
XCVIII.
fehlt

Emersisse reprehensibilem et valde inolitum usum comperimus, eo quod quidam coepiscopi[p], ultra modum suum progredientes, et donum sancti spiritus per impositionem manuum tradant, et alia, quae solis pontificibus debentur, contras [q] fas peragant, praesertim cum nullum ex septuaginta discipulis, quorum speciem in ecclesia gerunt, legatur donum sancti spiritus per manus impositionem tradidisse. Quod autem solis apostolis eorumque successoribus proprii sit officii tradere spiritum sanctum, liber actuum apostolorum docet. In concilio vero Caesariensi ita de coepiscopis [r] habetur scriptum: Coepiscopi [s] quoque ad exemplum quidem et forman LXX videntur esse. Ut comministri autem propter studium, quid erga pauperes exhibent, honorentur. Item in concilio Antioceno cap. X: Qui in vicis et possessionibus coepiscopi [t] nominantur, quamvis manus impositionem episcoporum perceperint, et ut episcopi consecrati sint, tamen sanctae synodo placuit ut modum proprium recognoscant, et gubernent subiectas sibi ecclesias earumque moderamine curaque contenti sint.

(3.99)
XCIX.
fehlt

Quales personae ad accusationem non admittantur et omnes, quos ad accusanda publica crimina leges publicae non admittunt.

(3.100)
XCIII.
fehlt

Placuit, ut quotienscunque clericis ab accusatoribus multa crimina obiciuntur, et unum ex ipsis, de quo prius egerint, approbare non valuerint, ad caetera non admittantur.

(3.100)
CI.
fehlt

Testes ad testimonium non admittendos, qui nec ad accusationem admitti praecepti sunt, et quos ipse accusator de sua domo produxerit. Ad testimonium autem infra XIIII aetatis suae annos nullus admittatur.

||fol.13r||
(3.102)
XCIIII.
fehlt

Canones Africanae provintiae et omnia decreta in cena [u] inferioris gradus clericos sive ipsos episcopos suis metropolitanis apertissime commiserunt. Prudentissime enim iustissimeque definierunt, quaecunque negotia in suis locis, ubi orta sunt, finienda, maxime quia unicuique concessum est, si iudicio offensus fuerit cognorum [v], ad concilia suae provintiae et etiam universale provocare.

(3.103)
CIII.
fehlt

Si quis episcopus depositus fuerit eorum episcoporum iudicio, qui in vicinis locis commorantur, et proclamaverit agendum sibi negotium in urbe Roma, alter episcopus in eius cathedra post appellationem eius, qui videtur esse depositus, omnino non ordinetur, nisi causa fuerit iudicio episcopi Romani determinata.

(3.104)
CIIII.
fehlt

Si quis episcopus super certis criminibus fuerit accusatus, ab omnibus audiatur, qui sunt in provintia episcopis.

(3.105)
CV.
fehlt

[w] Dubium non est eam mulierem non pertinere ad matrimonium, in qua docetur nuptiale non fuisse misterium. Igitur quicunque filiam suam viro habenti concubinam matrimonium dederit, non ita accipiendum est quasi eam coniugato dederit; nisi forte illa mulier et ingenua facta et dotata legitime et publicis nuptiis honestata videatur. Paterno arbitrio viris iunctae carent culpa, si mulieres, quae a viris habebantur, in matrimonio non fuerunt. Quia aliud est nupta, aliud concubina.

(3.106)
CVI.
fehlt

Ut nullus metropolitanus absque caeterorum omnium comprovincialium coepiscoporum instantia aliquorum audiat causas eorum, clamante canonum tuba: Metropolitanus praeter omnium conscientiam non faciat aliquid, subauditur, comprovincialium coepiscoporum, nisi quantum ad propriam pertinet provintiam.

(3.107)
CVII.
fehlt

Accusatores calumniosos et suspectos nemo suscipiat, nemo audiat.

(3.108)
CVIII.
fehlt

Accusatores et accusationes, quas seculi leges non admittunt, et nos submovemus.

(3.109)
CIX.
fehlt

Si quae cause et contentiones inter clericos et laicos et inter clericos tam maioris ordinis quam etiam inferioris, fuerint exortae, placuit ut secundum synodum Nicenam, congregatis omnibus eiusdem provintiae episcopis, iurgium terminetur. Nec cui liceat, sine preiudicio tamen Romane ecclesiae, cui in omnibus causis debetur reverentia custodiri, relictis his sacerdotibus, qui in eadem provincia dei ecclesias nutu divino gubernant, ad alias convolare provincias et aliorum comprovincialium episcoporum iudicium expeti et pati, nisi suspecti fuerint. Quod si quis praesumpserit, et ab officio cleri depositus et iniuriarum reus ab omnibus iudicetur.

(3.110)
CX.
fehlt

Quaerendum est in iudicio, cuius sit conversationis et fidei is, qui accusat, et is, qui accusatur.

(3.111)
CXI.
fehlt

Ut hi, qui non sunt bonae conversationis et quorum vita est accusabilis, non permittantur maiores natu accusare.

(3.112)
CXII.
fehlt

Quorum fides, tuta [x] et libertas nescitur, non possint sacerdotes accusare.

(3.113)
CXIII.
fehlt

Placuit, ut nulli sacerdoti liceat canones ignorare.

(3.114)
CXIIII.
fehlt

Placuit, ut unus episcopus non vindicet sibi cognitionem.

(3.115)
CXV.
fehlt

Episcopi pontificia, a quo consecrati probantur, praeiudicium inferre nullum possunt. Quod si praesumptum fuisse cognoscitur, iuribus carere non dubium est, nec posse inter||fol.13v|| ecclesiastica ullo modo statuta censeri.

(3.116)
CXVI.
fehlt

Si quis episcopus fuerit rebus suis expoliatus et accusatione pulsatus, ordinatione pontificum opportet prima fronte cedere, ut omnia, quae super suggestiones inimicorum amiserat, legaliter potestati eius ab honorabili concilio redintegrentur, et presul prius statui pristino reddatur; ipseque demum potestative, non subito, sed diu dispositis ordinatisque suis, tunc ad tempus veniat ad causam; et iuste videtur, accusantium propositionibus respondeat.

(3.117)
CXVII.
fehlt

Quos leges seculi non admittunt, his discendi in cognitionem et assequendi aliquid deneganda est licentia.

(3.118)
CXVIII.
fehlt

Clerici de iudicii sui cognitione non cogantur in publicum dicere testimonium.

(3.119)
CXIX.
fehlt

Si accusatoris persona in iudicio episcoporum culpabilis, id est, sceleribus inretita, apparuerit, ad arguendum non admittatur, nisi de propriis causis.

(3.120)
CXX.
fehlt

Item constitutum est, ut nulli interventorum licitum sit cathedram, cui intercessor datus est, quibuslibet populorum studiis et seditionibus retinere.

(3.121)
CXXI.
fehlt

Placuit, ut a quibuscunque iudicibus ecclesiasticis ad alios iudices ecclesiasticos, ubi est maior auctoritas, fuerit provocatum, non eis denegetur, qui provocaverint.

(3.122)
CXXII.
fehlt

Providendum est in omnibus, ne in aliquo apostolica et canonica violentur.

(3.123)
CXXIII.
fehlt

[y] Karolus gratia dei rex regnique Francorum rector et devotus sanctae ecclesiae defensor atque adiutor in omnibus. Apostolicae sedis hortatu omniumque fidelium nostrorum et maxime episcoporum ac reliquorum sacerdotum consultu servis dei per omnia omnibus armaturam portare et pugnare aut in exercitum et in hostem pergere omnino prohibemus, nisi illi tantummodo, qui propter divinum ministerium missarum scilicet solemnia adimplenda et sanctorum patrocinia portanda, ad hoc electis, id est, unum et duos episcopos cum cappellanis presbyteris principes secum habeat, et unusquisque praefectus unum presbyterum, qui hominibus peccata confitentibus iudicare et indicare poenitentiam possit.

(3.124)
CXXIIII.
fehlt

Ut sacerdotes neque christianorum neque paganorum sanguinem fundant.

(3.125)
CXXV.
fehlt

Omnibus servis dei venationes et silvaticas vagationes cum canibus, et ut accipitres et falcones non habeant, interdicimus.

(3.126)
CXVVI.
fehlt

Statuimus, ut secundum canonicam cautelam omnes undecunque supervenientes ignotos episcopos vel presbyteros ante probationem synodalem in ecclesiasticum ministerium non admitteremus.

(3.127)
CXXVII.
fehlt

Si sacerdotes plures uxores habuerint, vel sanguinem christianorum vel paganorum fuderint, aut canonibus obviaverint, sacerdotio priventur, quia deteriores sunt sęcularibus.

(3.128)
CXXVIII.
fehlt

Decrevimus, ut secundum canones unusquisque episcopus in sua parrochia sollicitudinem adhibeat, adiuvante grafione, qui defensor ecclesiae est, ut populus dei paganias non faciat; sed ut omnes spurcitias gentilitatis abiciat et respuat, sive prophana sacrificia mortuorum, sive sortilegos vel divinos, sive filacteria et auguria, sive incantationes||fol.14r|| sive hostias immolatitias, quas stulti homines iuxta ecclesias ritu pagano faciunt sub nomine sanctorum martyrum et confessorum domini; qui potius quam ad misericordiam sanctos suos ad iracundiam provocant.

(3.129)
CXXIX.
fehlt

Statuimus, ut singulis annis unusquisque episcopus parrochiam suam sollicite circumeat et populum confirmare et plebes docere et investigare et prohibere paganas observationes divinosque vel sortilegos aut auguria, filacteria, incantationes vel omnes spurcitias gentilium studeat.

(3.130)
CXXX.
fehlt

Decrevimus iuxta sanctorum canones, ut unusquisque presbyter in parrochia habitans episcopo subiectus sit illi, in cuius parroechia habitat, et semper in quadragesima rationem et ordinem ministerii sui, sive [z] de baptismo, sive de fide catholica, sive de praecibus et ordine missarum, episcopo reddat et ostendat. Et quandocunque iure canonico episcopus circumeat parroechiam populos ad confirmandos, presbyter semper paratus sit ad suscipiendum episcopum, cum collectione et adiutorio populi, qui ibi confirmari debet. Et in cena domini semper novum chrisma ab episcopo suo quęrat. Et de vetere nullus baptizare praesumat, sed ardere in luminaribus ecclesiae vetus non tardet.

(3.130)
CXXXI.
fehlt

Ut nemo accipiat ecclesiam infra parroechiam sine consensu episcopi sui, nec de una ad aliam transeat.

(3.132)
CXXXII.
fehlt

Ut de incestis et criminosis curam gerant sacerdotes magnam. Similiter de infirmis et poenitentibus; ut morientes sine sacrati olei unctione et reconciliatione atque viatico non transeant. Et de ieiunio quatuor temporum.

(3.133)
CXXXIII.
fehlt

Ut ad mallum venire nemo tardet, unum circa aestatem, et [a] alterum circa autumnum. Ad alia vero, si necessitas fuerit et denunciatio regis urgeat, vocatus venire nemo tardet.

(3.134)
CXXXIIII.
fehlt

Ut quando denunciatum fuerit pro rege vel pro fidelibus suis qualibet causa orationes facere, nemo ex hoc negligens appareat.

(3.134)
CXXXV.
fehlt

Ut ieiunium quatuor temporum et ipse sacerdos observet [b] et plebi denunciet observandum.

(3.136)
CXXXVI.
fehlt

Nullus sacerdos nisi in locis deo dicatis vel in itinere in tabernaculis et mensis lapideis ab episcopis consecratis, misas caelebrare praesumat. Quod qui praesumpserit, gradus sui periculo subiacebit.

(3.137)
CXXXVII.
fehlt

Sacerdotes, qui rite non sapiunt adimplere ministerium suum nec discere iuxta praecepta suorum episcoporum pro viribus satagunt et contemptores canonum existunt, ab officio proprio sunt submovendi, quousque haec pleniter emendatum habeant.

(3.138)
CXXXVIII.
fehlt

De his, qui recedunt de corpore poenitentia accepta, placuit sine reconciliatoria manus impositione eis communicare, quod morientis sufficit consolationi secundum definitiones patrum, qui huiusmodi communionem congruenter viaticum nominarunt. Quod si supervixerint, stent in ordine poenitentum, ut ostensis necessariis poenitentiae fructibus legitimam communionem cum reconciliatoria manus impositione recipiant.

(3.137)
CXXXVIIII.
fehlt

Ut nullus iudex neque presbyterum neque diaconum aut clericum aut iuniorem ecclesiae sine scientia pontificis per se distringat aut condemnare praesumat. Quod si fecerit, ||fol.14v||ab ecclesia, cui iniuriam inrogare dinoscitur tamdiu sit sequestratus, quandiu reatum suum cognoscat et emendet.

(3.140)
CXL.
fehlt

Ut nullus episcoporum vel secularium cuiuscunque alterius episcopi sive ecclesiae seu privati res aut regnorum divisione aut provintiarum sequestratione competere aut retinere praesumat. Quod si quis hoc facere tentaverit, tandiu sit ab omnium caritate suspensus et a communionis gratia sequestratus, quoadusque res ablatas cum fructuum satisfactione restituat.

(3.141)
CXLI.
fehlt

[c] Secunda vice propter ampliorem observantiam apostolica auctoritate et multa sanctorum episcoporum ammonitione instructi, sanctorumque canonum edocti, consultu videlicet omnium nobilium nostrorum nosmetipsos corrigentes posterisque nostris exemplum dantes volumus, ut nullus sacerdos in hostem pergat, nisi duo et tres tantum episcopi, electione coeterorum, propter benedictionem et praedicationem populique reconciliationem et cum illis electis sacerdotes, qui bene sciant populis poenitentias dare missasque caelebrare, de infirmis curam habere sacratique olei cum sacris praecibus unctionem impendere et hoc maxime praevidere, ne sine viatico quis de seculo recedat. Hi vero nec arma ferant nec ad pugnam pergant nec effusores sanguinum et agitatores fiant; sed tantum sanctorum pignora et sacra ministeria [d] ferant et orationibus pro viribus insistant; ut populus, qui pugnare debet, auxiliante domino victor existat, et non sit sacerdos sicut populus. Reliqui vero, qui ad ecclesias suas remanent, suos homines bene armatos nobiscum, aut cum quibus iusserimus, dirigantur; et ipsi pro nobis et cuncto exercitu nostro missas, laetanias, oblationes, eleemosinas faciant, orantes deum coeli, ut proficiamus in itinere, quo pergimus, victoresque deo amminiculante existamus. Gentes enim et reges earum quae sacerdotes secum pugnare promiserunt, nec praevalebant in bello, nec victores extiterunt: quia non erat differentia inter laycos et sacerdotes, quibus pugnare non est licitum. Haec vero Galliarum, Hispaniarum, Langobardorum nonnullasque alias gentes et reges earum fecisse cognovimus; quae propter praeiudicium [e] nefandissimum scelus nec victores extiterunt nec patrias retinuerunt. Quam foveam caventes malumus cum paucis et licitis, domino opem ferente, victores existere quam cum multis et inlicitis terga, quod absit, vertere et cum praedictis gentibus perire. Qualis enim victoria datur, ubi sacerdotes una hora dominica pertractant mysteria et christianis dominicum porrigunt corpus pro suarum animarum redemptione, et post christianos, quibus hoc ministrare debuerant, aut paganos, quibus Christum praedicare, propriis sacrilegisque manibus necant; precipue dicente eis domino: Vos estis sal terrae. Quod si sal evanuerit, in quo condietur. Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus. Et dum haec ita se habeant, elegimus potius, domino amminiculante nobisque illis et cunctis eorum ecclesiis opem ferente, nec quicquam eis pro hoc de honoribus ut ecclesiarum rebus minuente, ut gradus eorum et sanctorum canonum decreta custodiant, quam illi ||fol.15r|| aut nobis imperantibus aut consentientibus contra haec faciant, aut gradibus careant aut pereant, et nos simul, quod absit, cum eis et victoria careamus et pereamus. Quoniam, peccatis exigentibus, timemus, si talia et tam inlicita eis imperemus aut agere consentiamus, ut una [f] cum eis pereamus, quia non solum, qui faciunt, sed et qui consentiunt facientibus aequo piaculo rei sunt in conspectu dei et sanctorum eius. Si vero ista veraciter ex utraque parte fuerint custodita, credimus quia corruent ante nos omnes paganae gentes, et erimus victores; insuper et bene agentes, domino auxiliante, vitam possidebimus sempiternam.

(3.142)
CXLII.
fehlt

Quia instigante antiquo hoste audivimus quosdam nos suspectos habere, propterea quod concessimus episcopis et sacerdotibus ac reliquis dei servis, ut in hostes nisi duo aut tres a caeteris electi, et sacerdotes similiter perpauci ab eis electi, non irent, sicut in prioribus nostris continetur capitularibus, nec ad pugnam properarent nec arma [g] ferrent nec homines tam christianos quam paganos necarent nec agitatores sanguinum fierent vel quicquam contra canones facerent, quod honores sacerdotum et res ecclesiarum auferre vel minuere eis voluissemus, quod nullatenus facere vel facere volentibus consentire omnes scire cupimus, sed quanto quis eorum amplius suam normam servaverit et deo servierit, tanto eum plus honorare et cariorem habere volumus. Et ut haec certius credantur et per futura tempora conserventur [h], praecipimus, ut nullus res ecclesiae nisi praecario possideat. Et postquam ipse pręcariae finitae fuerint, faciant potestative speculatores ecclesiae, utrum elegerint aut ut ipsas res recipiant aut posteris eorum sub praecario et censu habere permittant ita tamen, ut ipsi proprias et utiles res eisdem ecclesiis, de quarum iure esse videntur, legaliter tradunt, et sic a rectoribus earumdem ecclesiarum praecariae, si renovandae sunt, canonice renoventur. Novimus ergo multa regna et reges eorum propterea cecidisse, quia ecclesias expoliaverunt resque earum vastaverunt, abstulerunt, alienaverunt vel diripuerunt episcopisque et sacerdotibus atque, quod maius est, ecclesiis eorum abstulerunt et pugnantibus dederunt. Quapropter nec fortes in bello nec in fide stabiles fuerunt nec victores extiterunt, sed terga multi vulnerati [i] et plures interfecti verterunt regnaque et regiones et, quod peius est, regna coelestia perdidere atque propriis hęreditatibus caruerunt et hactenus carent. Quae omnia vitantes, nec talia facere nec consentire nec infantibus aut successoribus nostris exemplum dare volumus, sed, quantum valemus et possumus, adiuncto Leonis papae et omnium episcoporum, quorum consilio usi hoc aegimus, spiritu nostro spiritui eorum, per deum et omnium sanctorum merita prohibemus, contestamur, ne talia faciant vel facere volentibus consentiant, sed adiutores et defensores atque sublimiatores ecclesiarum et cunctorum servorum dei pro viribus existant, ne in foveam, in quam praedicti reges et regna cecidere cadant, aut in profundum, quod absit, inferni demergantur. Et ut haec devotius per futura tempora conserventur, praecipientes iubemus, ut nullus tam nostris quam futuris temporibus a nobis vel successoribus nostris ullo unquam tempore absque consensu et voluntate episcoporum, in quorum parroechiis esse noscuntur, res ecclesiarum petere aut invadere vel vastare aut quocumque ingenio ||fol.15v|| alienare praesumant. Quod si quis fecerit, tam nostris quam et successorum nostrorum temporibus poenis sacrilegii subiaceat, et a nobis atque successoribus nostris nostrisque iudicibus vel comitibus sicut sacrilegus et homicida vel fur sacrilegus legaliter puniatur et ab episcopis nostris anathematizetur, ita ut mortuus etiam sepultura et cunctis dei ecclesiae praecibus et oblationibus careat, nec eleemosinam suam quisquam recipiat. Quod autem maximum sacrilegium sit res ecclesiae auferre, invadere, alienare, vastare vel surripi, maxime omnes scripturae divinae testantur. Et beatus Simmachus papa synodali sententia cunctos feriendo dicit: Iniquum est, inquit, et sacrilegii instar, ut quae vel pro salute vel pro requie animarum suarum unusquisque venerabili ecclesiae pauperum causa contulerit aut certe reliquerit, ab his, quibus maxime servari convenerat auferri aut in aliud transferri. Et multa sanctorum canonum decreta et sanctorum patrum edicta haec eadem testantur, quae scrutari et scire cupientibus perfacile patent.

(3.143)
CXLIII.
fehlt

Prohibemus omnino sub poena sacrilegii generaliter omnibus cunctarum ecclesiarum rerum invasiones, vastationes, alienationes sacerdotumque et reliquorum servorum dei oppressiones, vexationes atque cunctorum generum iniurias necnon et cunctis utriusque sexus hominibus adulteria, fornicaciones, sodomiticasque luxurias atque incesta vel cuncta inlicita, pro quibus non solum regna et reges, sed etiam homines in eis commanentes perire cognovimus. Sed quia deo auxiliante per merita et intercessionem sanctorum servorum dei, quos sublimare et honorare curavimus atque curamus hactenus nos et successores nostri regna et regiones acquisivimus et victorias multas habuimus. Deinde summopere omnibus nobis providendum est ne pro dictis inlicitis et spurcissimis luxuriis, his, quod absit, careamus. Nam multae regiones, quae rerum ecclesiarum invasiones, vastationes, alienationes, vexationes et sacerdotum reliquorumque servorum dei oppressiones vel quascumque iniurias, quae iamdicta inlicita et adulteria vel sodomiticam luxuriam vel commixtionem męretricum sectatae fuerunt, nec in bello seculari fortes nec in fide stabiles perstiterunt. Et qualiter dominus talium criminum patratoribus ultrices poenas per Sarracenos et alios populos venire et servire permisit, cunctis earum gesta legentibus liquet. Et nisi nos ab his caveamus, similia nobis supervenire non dubitamus, quia vindex est deus de his omnibus. Quapropter sciat unusquisque nobis subiectus, quia quin immo ex his repertus atque convictus fuerit, si habet, omnes perdere et in carcerem se usque ad iustam emendationem atque per publicae poenitenciae satisfactionem retrudi et ab omni fidelium consortio fieri alienum. Valde enim cavenda est illa fovea, in qua alios cecidisse cognovimus.

(3.144)
CXLIIII.
fehlt

Quod illi presbyteri, qui sine episcopo proprio arbitrio viventes seculares defensores habent, contra episcopos et seorsum populos congregant eorumque erroneum ministerium non in ecclesia, sed per agrestia loca et mansiunculas agunt et ecclesias conturbantur, tales sacerdotes vitandi et honore proprio sunt privandi carceribusque vel monasticae vitae sub poenitentia diebus vitae suae tradendi, mala, quae egerunt luituri.

(3.145)
CXLV.
fehlt

Clericus, cuiuslibet gradus sine pontificis sui permissu nullum ad seculare iudicium praesumat attrahere nec laico quemlibet clericum in seculari iudicio liceat accusare, cum privatorum christianorum causas magis apostolus ad ecclesias deferri atque ibidem terminari praecipiat.

(3.145)
CXLVI.
fehlt

Ut clerici venationes non agant nec acceptores vel falcones habeant.

(3.147)
CXLVII.
fehlt

Ut unusquisque presbyter per singulos annos episcopo suo rationem ministerii sui reddat, tam de fide catholica quam de baptismo, atque de omni ordine ministerii sui.

(3.147)
CXLVIII.
fehlt

Ut singulis annis unusquisque episcopus [k] parroechiam suam circumeat populumque confirmet ac doceat et ea, quae vitanda sunt, prohibeat, et quae agenda sunt, utiliter agere suadeat.

(3.147)
CXLIX.
fehlt

Si quis statuta supergressus corruperit [l] vel pro nihilo habenda putaverit, si laicus est, communione, si clericus, honore privetur.

(3.147)
CL.
fehlt

De ecclesiarum negotiis, ut absque dilatione ulla continuo audiantur a iudice.

(3.147)
CLI.
fehlt

Nec episcopus alterius episcopi plebes vel fines usurpet.

(3.147)
CLII.
fehlt

Ut nullus in sua causa iudicet aut testimonium dicat.

(3.153)
CLIII.
fehlt

Canonica testante tuba didicimus, quod episcopus eiectus vel suis rebus expoliatus nequaquam debet accusari vel iudicari, antequam legaliter et pleniter restituatur. Si quis vero libere suis ecclesiaeque sibi commissae et integerrime fruens rebus ac honoribus super certis accusatus fuerit criminibus, prosequi ante non licet, quam ab accusatoribus familiariter ut ea emendare debeat, super quibus res agitur, ammonitus fuerit. Si inter sese minime ante peccaverint, canonice ad synodum convocetur, ut ab omnibus, qui haec praetermiserint ex utraque parte publice arguantur et corrigantur, qui familiariter se et secrete corrigi noluerunt. Quod si sponte aut aliqua necessitate compulsus aut in fratrum conventu aut in quolibet loco canonice vocatus, nec olim familiariter commonitus venerit, a nullo compellatur, antequam haec fiant, ut respondeat; sed prius, ut praelibatum est, familiariter conventus, ut de se et de suis ea sanet, unde quaerimonia agitur. Deinde tempore in Nicenis canonibus praefixo, ut canonice respondeat, ad synodalem convocetur conventum. Et ut episcopum apud iudices publicos nemo audeat accusare, sed aut apud primates diocesearum aut apud sedem apostolicam. Nec aliorum nisi suorum aut certe electorum iudicum sententia impetatur et teneatur. Sane si circa haec secus actum fuerit, viribus carere in omnibus haut dubium est.

(3.147)
CLIIII.
fehlt

Ut clerici, qui superbi et contumaces sunt, coherceantur; ut minores, qui maioribus irrogaverunt iniurias, metum habeant; quia manifestum est illum non esse dei, qui humilitatem contemnit, sed diaboli, qui superbiae inventor et princeps est. Unde si quis tumidus et contumeliosus extiterit in maiorem natu, contemptus debet contumacia et superbia in omnibus frangi.

(3.147)
CLV.
fehlt

Statutum est in synodis a sanctis patribus, ut nullus clericus ad iudicia laicorum publice conveniat, nisi per [m] iussionem episcopi sui et abbatis, iuxta anonum Cartaginensium ||fol.16v||capitulum nonum, ubi scriptum est: Qui relicto ecclesiastico iudicio publicis iudiciis purgari voluerit, etiamsi pro illo fuerit prolata sententia, locum suum amittat. Hoc in criminali iudicio. In civili vero perdat, quod evincit, si locum suum obtinere voluerit. Cum enim ad eligendos iudices undique ecclesiae petet [n] auctoritas, quia se indignum fraterno consortio iudicat, quid universa ecclesia male sentiendo quidem de seculari iudicio poscit auxilium, cum privatorum christianorum causas apostolus magis ad ecclesiam deferri atque ibidem terminari praecipiat. Simul et hoc statutum est, ut nullus presbyter aut diaconus et subdiaconus aut fidelis laycus et quicunque regulae mancipatur, suo episcopo inflatus aut scisma faciens aut contumax et inobediens appareat, quoniam in canonibus scriptum est: Presbyteri et diaconi praeter episcopum nihil agere pertemptent. Et pro inobedientia primus homo cecidit. Quicunque vero audent evertere huiusmodi formam quocunque modo nec proprio subiciuntur episcopo, si quidem clerici sunt, canonum correptionibus subiacebunt; si vero laici vel monachi fuerint, communione priventur.

(3.156)
CLVI.
fehlt

Si quis episcoporum accusatur, ad summos primates causam deferat accusator; qui attentius discutiant, si causa pietatis hoc fiat necne. Quod si alicuius invidia aut inimicicia et prava cupiditate aut mala voluntate actum fuerit, nullo modo tale recipiatur negotium. Quoniam inconveniens est, ut hi, qui throni dei vocantur et immobiles esse debent, pravorum accusationibus moveantur et perturbentur. Nam si causa pietatis agi inventum fuerit, patienter audiatur. Minus ne, reiciantur et canonice corrigantur.

(3.157)
CLVII.
fehlt

Si advocatus in causa suscepta iniqua cupiditate fuerit repertus, a conventu honestorum et a iudiciorum communione separetur et videat, ne iudicis [o] et assertoris personam accipiat.

(3.158)
CLVIII.
fehlt

Qui contra professionem et subscriptionem suam venerit, in concilio deponatur.

(3.159)
CLIX.
fehlt

Ut nec clerici nec monachi nec laici conspirationem et insidias contra pastorem suum faciant. Quod si fecerint, canonicis subiaceant increpationibus.

(3.160)
CLX.
fehlt

Si quis pervasor [p] approbatus fuerit, tantum spatii restituat, quantum praesumpsit invadere horum fructibus duplis.

(3.160)
CLXI.
fehlt

Si quis presbyter contra episcopum suum inflatus scisma fecerit, anathema sit. Quod si superbia, quod absit, inflatus secernendum se ab episcopi sui communione duxerit ac separatim cum aliquibus scisma faciens sacrificium deo obtulerit, loco amisso, anathema habeatur. Nihilominus et de civitate et congregatione, in qua fuerit longius repellatur, ne vel ignorantes et simpliciter viventes sempiterna fraude decipiat.

(3.162)
CLXII.
fehlt

Statutum est, ut presbyteri, sicut hactenus factum est, indiscrete per diversa mittantur loca nec ab episcopis nec ab aliis praelatis nec etiam a laycis, ne forte, propter eorum absentiam et animarum pericula et ecclesiarum, in quibus constructi, sunt negligantur officia.

||fol.17r||
(3.164)
CLXIII.
fehlt

De his criminibus, de quibus absolutus est accusatus, refricari accusatio non potest.

(3.164)
CLXIIII.
fehlt

Si quis adversarium suum ita apud iudicem crediderit accusandum, ut se asserat violentiam pertulisse, ad probationem rei eum convenit adtineri.

(3.165)
CLXV.
fehlt

Si quis presbyter inconsulto episcopo agendam in quolibet loco voluerit caelebrare, ipse honori suo contrarius extitit.

(3.166)
CLXV.
fehlt

Sancitum est, ut sine auctoritate et consensu episcoporum presbyteri in quibuslibet ecclesiis ne [q] constituantur nec expellantur. Et si quis deinceps hoc facere tentaverit, synodali sententia districte feriatur.

(3.167)
CLXVII.
fehlt

Dei ordinationem accusat, in qua constituuntur, qui episcopos accusat aut condemnat. Non est itaque arguendus a plebe a male conversationis aut pravae vitae accusandus hominibus episcopus; sed rectores ecclesiae a deo sunt iudicandi.

(3.168)
CLXVIII.
fehlt

Si quis infantem necaverit, ut homicida teneatur.

(3.169)
CXIX.
fehlt

Si quis ad faciendam rapinam aggreditur aut iter agentem in praediis aut sederit aut domum alterius nocturnus spoliator intraverit et occisus fuerit, mors latronis ipsius a nemine perquiratur.

(3.170)
CLXX.
fehlt

Iudex criminosum discutiens non ante sententiam proferat capitalem, quam aut reus ipse confiteatur aut per innocentes testes convincatur. Si in maioribus personis crimen obiectum fuerit, principis est expectanda sententia.

(3.171)
CLXXI.
fehlt

Si quis episcopus a quoquam impetitur et ille aliquam quaestionem retulerit, per episcopos iudices causa finiatur, sive quos eis primates dederint, sive quos ipsi vicinos ex consensu delegerint.

(3.172)
CLXXII.
fehlt

Statutum est viduas inconsultis episcopis velare non debere. Simul et hoc constitutum est, ut si quispiam presbyterorum deinceps huius constitutionis normam contumaciter transgressor extiterit, scilicet ut aliquas viduas inconsulto episcopo velare praesumpserit, gradus sui periculum incurrat. Similiter et de puellis virginibus a presbyteris non velandis statutum est, ut, si quis hoc facere temptaverit, tanquam transgressor canonum damnetur.

(3.173)
CLXXIII.
fehlt

Placuit, ut quandocumque episcopus accusatur, si comprovinciales aut vicinos suspectos habuerit, sanctae et universalis Romanae ecclesiae appellet pontificem, ut ab eo quicquid iustum et deo placitum fuerit, terminetur.

(3.174)
CLXXIIII.
fehlt

Ut reos timoris necessitas non constringat circa altaria non manere et loca veneratione digna polluere, depositis armis, qui fugerint. Quod si non deposuerint, sciant se armatorum viribus extrahendos. Et quicumque eos de porticibus et de atriis, de hortulis, de balneis et de adiacentiis ecclesiarum abstrahere praesumpserit, capite puniatur.

(3.175)
CLXXV.
fehlt

Ut nullus episcopus alterius episcopi plebes ursurpet aut alium conculcet episcopum et supergrediatur aut aliquod ei incommodum in sua parroechia et alicubi faciat.

(3.176)
CLXXVI.
fehlt

Ut omnes, qui in fide Christi catholica suspecti sunt, in accusatione sacerdotum et testimonio humano dubii habeantur nec recipiantur.

(3.177)
CLXXVII.
fehlt

Delatores dicuntur, qui aut facultates prodiderint alienas aut caput impetunt ||fol.17v|| alienum. Qui si convicti fuerint, continuo strangulentur. Servus si super dominum fuerit delator, etiamsi obiecta probaverit, puniatur.

(3.178)
CLXXVIII. [r]
fehlt

Si quis episcopus a quoquam impetatur et ille aliquam quaestionem retulerit, per episcopos iudices causa finiatur, sive quos eis primates dederint, sive quos ipsi vicinos ex consensu delegerint.

(3.179)
CLXXIX.

Sancitum est, ut publicae nuptiae ab his, qui nubere cupiunt, fiant: quia in nuptiis saepe clam factis gravia peccata tam in sponsis aliorum quam et in propinquis sive adulterinis coniugiis et, quod peius est dicere, consanguineis adcrescunt et [s] accumulantur. Ex his autem procreari solent caeci, claudi, gibbi et lippidi sive alii turpibus maculis aspersi. Et hoc, ne deinceps fiat, omnibus cavendum est. Sed prius conveniendus est sacerdos, in cuius parroechia nuptiae fieri debent in ecclesia coram populo. Et ibi inquirere una cum populo ipse sacerdos debet, si eius propinqua sit an non, aut alterius uxor et sponsa et adultera. Et si licita et honesta omnia pariter invenerit, tunc per consilium et bendictionem [t] sacerdotis et consultu aliorum bonorum hominum eam sponsare et legitimare [u] dotare debet. Scribit namque de legitimo matrimonio beatus Augustinus: [v] Ita talis esse debet, quae uxor habenda est secundum legem, sit casta in virginitate et dotata legitime et a parentibus tradita sponso et a paranimfis accipienda. Et ita secundum legem et evangelium publicis nuptiis honestata in coniugio licite sumenda; et omnibus diebus vitae suae, nisi ex consensu et causa vacandi deo [w] nunquam propter hominem separanda. Et si fornicata fuerit et vir eius voluerit, dimittenda; sed illa vivente altera non ducenda, quia adulteri regnum dei non possidebunt. Et poenitencia illi accipienda. Nolite vos, viri, habere uxores, quorum priores mariti vivant. Adulterina enim sunt ista coniugia. Et hoc, ut diximus, omnino providendum est, ne eius sit propinqua; quia scriptum est: Omnis homo ad proximam sanguinis sui non accedat, ut revelet turpitudinem eius. Similiter scriptum est: [x] Cum uxore proximi tui non coibis, nec seminis eius commixtione maculaberis. Et in decretalibus papae Gregorii legitur: Si quis diaconam aut monacham aut commatrem spiritalem, aut fratris uxorem, aut neptam aut novercam aut nurum suam, aut consobrinam, aut de propria cognatione vel quam cognatus habuit [y], duxerit uxorem, anathema sit. Et responderunt omnes tertio: Anathema sit. Item si quis viduam rapuerit et furatus fuerit in uxorem, et consentientes ei, anathema sit. Et responderunt omnes tertio: Anathema sit. Si quis virginem, nisi desponsaverit eam, rapuerit vel furatus fuerit in uxorem et consentientes ei, anathema sit. Et responderunt omnes tertio: Anathema sit. Et alibi in canonibus praeceptum est, ut nemo usque affinitatis lineam ex propinquitate sui sanguinis connubia ducat, neque virginibus sine benedictione sacerdotis quis nubere praesumat. Oppido ||fol.18r|| enim ista cavenda sunt, ne fiant. Sed postquam ista omnia probata fuerint, et nihil impedierit, tunc si virgo fuerit, cum benedictione sacerdotis, sicut in sacramentorio continetur, et cum consilio multorum bonorum hominum, publice et non occulte ducenda est uxor, ut boni ex eis filii domino miserante procreentur et non tales, sicut superius dictum est.

(3.180)
CLXXX.
fehlt

Ut excommunicatus a sacerdote, quandiu in ipsa est excommunicatione, maiores natu et episcopos accusare non praesumat. Quod si praesumpserit, non recipiatur; sed aut maiori excommunicationi subiaceat aut ab ecclesia pellatur.

(3.181)
CLXXXI.
fehlt

In civilibus causis et laevioribus criminibus legibus dilatio praestanda est. Homicidae, adulteri, malefici, venefici, convicti, si appellare voluerint, non audiantur.

(3.182)
CLXXXII.
fehlt

Ut presbyteri vel diaconi sine conscientia episcoporum suorum nihil agant.

(3.183)
CLXXXIII.
fehlt

Statutum est, ne oppressio virginum aut viduarum et raptus ab ullis hominibus de puellis aut viduis fiat. Scriptum est namque in canonibus in concilio Calcidonensi: Eos qui rapiunt puellas sub nomine simul habitandi, cooperantes et conhibentes raptoribus decrevit sancta synodus, si quidem clerici sunt, decidant a gradu proprio; si vero laici, anathematizentur. Quibus verbis aperte datur intelligi qualiter huius mali auctores damnandi sint, quando participes et conhibentes tanto anathemate feriuntur, et quod iuxta canonicam auctoritatem ad coniugia legitima raptas sibi iure vindicare nullatenus possunt. De desponsatis quoque puellis et postea ab aliis raptis, in canonibus Anchirani concilii legitur ita: Desponsatas puellas, et postea ab aliis raptas, placuit erui et eis reddi, quibus antea fuerant desponsatae, etiamsi eis a raptoribus vis illata constiterit. Proinde statutum est a sacro conventu, ut raptor publica poenitentia multetur. Rapta vero, si eam sponsus recipere noluerit, et ipsa eidem crimini minime consentiens fuit, licentia nubendi alii non negetur. Quod si illa consensit, simili sententiae subiaceat. Quod si post haec se iungere praesumpserint, utrique anathematizentur.

(3.184)
CLXXXIIII.
fehlt

Nemo debet iudicari aut damnari, priusquam accusator presens habeatur, et spatium non modicum defendendi [z] accipiat accusatus ad abluenda crimina.

(3.185)
CLXXXV.
fehlt

Ut clerici nullo fiscali aut publico subdantur officio; sed liberi ab omni humano servitio, ecclesiae deserviant.

(3.186)
CLXXXVI.
fehlt

Sancitum est de presbyteris, qui foeminas secum indiscrete habitare permittunt, et propter hoc malę opinionis suspitione denotantur, ut si deinceps ammoniti non se correxerint, velut contemptores sacrorum canonum canonica invectione feriantur.

(3.187)
CLXXXVII.
fehlt

Non sunt illi testes suscipiendi neque accusatores, qui cum inimicis moventur et quos ipsi de domo produxerint: quia corrumpunt bonos mores colloquia mala.

(3.188)
CLXXXVIII.
fehlt

Ut testandi licentia denegetur, qui christianae religionis et nominis dignitatem neglexerint.

(3.189)
CLXXXIX.
fehlt

Ut peregrino episcopo locus sacrificandi detur.

||fol.18v||
(3.190)
CXC.
fehlt

Statutum est ut inlicitus foeminarum accessus ad altare non fiat; quia contra omnem auctoritatem divinam et canonicam institutionem est foeminas sanctis altaribus se ultro ingerere aut sacrata vasa impudenter contingere, sive indumenta sacerdotalia presbyteris ministrare, aut corpus et sanguinem domini contingere populisque porrigere, quod omni ratione et auctoritate caret. Et ne ulterius fiat omnimodis prohibitum est. Et quaecumque foemine deinceps hoc facere presumpserint, iudicio canonico usque ad satisfactionem subdantur. Quod autem mulieres ingredi ad altare non debeant in concilio Calcidone [a] et in decretis Gelasii papae copiosissime invenitur.

(3.191)
CXCI.
fehlt

Si quis criminator, non ante in iudicio decidat quam accusator pertemtetur atque secundum legem et canonicam sententiam exquiratur. Quod si indigna ad accusandum persona inveniatur, ad accusationem non admittatur, quia indignum est, ut vita innocentis ulla maculetur pernitie.

(3.192)
CXCII.
fehlt

Qui sepulchra violaverint puniantur, tam ingenui quam servi. Si maior persona in hoc scelere fuerit deprehensa, amissa medietate bonorum suorum, perpetua notetur infamia. Si clericus, depositus omni honore clericali, perenni exilio deputetur. Si iudex hoc prosequi aut implere distulerit, facultatibus et honore privetur. Et quicumque hoc scelus accusare voluerit, licentia attribuatur.

(3.193)
CXCIII.
fehlt

Ut ne quis qualibet necessitate suam relinquat ecclesiam.

(3.194)
CXCIIII.
fehlt

Sancitum est de presbyteris gradum amittentibus, ut unusquisque episcoporum tam per se quam per ministros suos vitam et conversationem morumque emendationem eorum cognoscatur, eosque canonicae poenitentiae subdere non negligat, iuxta quod in concilio Caesariensi titulo primo scribitur: Presbyter, si uxorem acceperit, ab ordine deponatur. Si vero fornicatus fuerit, aut adulterium perpetraverit, amplius pelli debet et ad poenitentiam redigi. Nonnulli enim, amisso gradu, a deo filii Belial efficiuntur, ut nec publicis, quia fas non est, nec canonicis propter incuriam et negligentiam rectorum legibus constringantur.

(3.195)
CXCV.
fehlt

Nulli egresso ad publicum disceptandi de religione vel tractandi vel consilii aliquid deferendi vel maiores natu accusandi patescat occasionis aditus. Si quis post haec contra haec veniendum crediderit vel insistere motu pestiferae persuasioni temptaverit, competenti poena et digno supplicio coherceatur.

(3.196)
CXCVI.
fehlt

Qui falsa principum rescripta detulerint, ut falsarii puniantur. Qui falsum nesciens alligavit, falsi poena non teneatur. In caput domini patronive nec servus nec libertus interrogari potest. Ut pregnantem nemo torqueat. Qui de se non confessus est, super alium credi non potest.

(3.197)
CXCVII.
fehlt

Eos, qui falsa fratribus capitalia obiecisse convicti fuerint, placuit eos usque ad exitum non communicare et infames semper existere.

(3.198)
CXCVIII.
fehlt

Statutum est, ut nullus presbyter fidelibus sanctae dei ecclesiae de alterius presbyteri parrochia persuadeat, ut ad suam ecclesiam relicta propria ecclesia conveniant, et suas decimas sibi dent. Sed unusquisque sua ecclesia et populo sit contentus;||fol.19r|| et quod sibi non vult fieri, alteri nequaquam faciat, iuxta illud evangelii: Quaecunque vultis, ut faciant vobis homines, haec eadem facite illis. Quisquis autem contra haec constituta venerit aut haec infringere temptaverit, tanquam contemptor, gradus sui periculo subiacebit.

(3.199)
CXCIX.
fehlt

De viris deo dicatis et ecclesiasticis facultatibus aliquid disponendi nulla legetur laycis, quamvis religiosis, umquam attributa facultas.

(3.200)
CC.
fehlt

Hi, qui in blasphemiam alterius cantica composuerit et qui cantaverit ea, extra ordinem vindicet. Nam lex exiliari iubet eos, qui libellos famosos excogitant aut proponunt. Notatur infamia quicunque, dum appellat iudicem, convitium dixerit. Non tantum is, qui maledictum aut convitium dixerit, famosus efficitur, sed et is, cuius consilio factum esse patuerit.

(3.201)
CCI.
fehlt

Ut aacerdos et levita, qui de se crimen aliquod confitetur, deponatur.

(3.202)
CCII.
fehlt

Statum est in sanctis canonibus prohibitum, ut nullus presbyter poenitentem publice inconsulto episcopo reconciliare praesumat, nisi morte forte periclitantem, sed omnes publicae poenitentes quinta feria ante pascha, quae est coena domini ad civitatem in cinere et cilicio in praesentiam episcopi prostrato vultu conveniant, et ibi ab episcopo canonice et ordinabiliter, sicut in sacramentario et in romano ordine continetur, reconcilientur atque diiudicentur consolenturque et praedicentur, quid deinceps agere quidve vitare debeant instruantur atque insuper divinis praecibus per manus impositionem episcopi sanent. Nullo namque tempore presbytero in publica missa poenitentem reconciliare sine licentia episcopi concessum est. Si quis hoc facere praesumpserit, canonica correctione multetur.

(3.203)
CCIII.
fehlt

Si quis clericus et laycus exprobrator et calumniator suo episcopo extiterit,ut homicida habeatur.

(3.204)
CLXVII.
fehlt

Convici nemo potest iudicio sine testibus aut scriptura. Sententia absente parte alia a iudice data nullam obtinet firmitatem. Causa inter praesentes iudicata post decennium revolvi non potest, nec inter absentes post vicennium. In causa capitali absens nemo damnetur. Neque absens per alium accusatorem accusari potest.

(3.205)
CCV.
fehlt

Delator, si quis extiterit fidelis et per delationem eius aliquis fuerit pręscriptus et interfectus, placuit eum nec in finem accipere communionem.

(3.206)
CCVI.
fehlt

Sancitum est atque omnibus prohibitum, ut si quis presbyter praeventus fuerit alicui clerico aut layco munera dare aut dedisse aut aliquam pecuniam tribuere, ut alterius presbyteri ecclesiam subripiat, pro hac cupiditate seu rapina, turpis luchri gratia, deiciatur a clero et alienus existat a regula. Nam si pro misericordia episcopo placuerit longo tempore eum poenitendo, quae gessit in carceris erumna recludere, et usque ad satisfactionem ibi retinere, liceat. Et postea si se correxerit et alia deinceps minime se facere promiserit, humanius erga eum agere potuerit, si voluerit, et ipse dignus inventus fuerit.

(3.207)
CCVII.
fehlt

Synodali decreto sancitum est, ne laici et seculares de viris deo dicatis ecclesiaeque facultatibus aliquid ad se putent et praesumant praeter reverentiam pertinere. Quorum quarumque sacerdotibus disponendi indiscusse a deo cura commissa docetur. Si quis contra haec venire praesumpserit, anathemate feriatur.

(3.208)
CCVIII.
fehlt

Si servi facinora dominorum confessi sunt, nullo modo audiantur, nisi forte eos reos deferant maiestatis.

||fol.19v||
(3.209)
CCIX.
fehlt

Si quis potentum quemlibet expoliaverit et admonente episcopo non reddiderit, excommunicetur.

(3.210)
CCX.
fehlt

Sancitum est, ut presbyter et diaconus sive quilibet clericus regulae subiectus, inconsulto episcopo ad iudicem secularem non pergat. Necnon et hoc sancitum est, ut sine epistola episcopi sui non liceat clericum vel monachum proficisci. Et alibi in canonibus legitur ita: Presbyter aut diaconus et clericus sine antistitis sive [b] epistolis ambulans, communionem ei nullus impendat. Simulque statutum est, ut si quis secularium per calumniam ecclesiam aut clericum fatigare temptaverit, et convictus fuerit, ab ecclesiae liminibus et catholica communione, nisi digne poenituerit, coherceatur.

(3.211)
CCXI.
fehlt

Omnes episcopi in tertia sessione adclamaverunt: Sane dignum est, ut sicut sacerdotes et clericos sua in accusatione et secularibus iudiciis layci non recipiunt, ita ipsi sacerdotum et clericorum accusationibus seu ecclesiasticis negotiis, nisi sponte non recipiantur: quoniam inconveniens est, ut hi, qui hos respuunt [c], ab his recipiantur.

(3.213)
CCXIII.
fehlt

Ut nullus clericus ab episcopo suo recedat et ad alium se transferat.

(3.214)
CCXIIII.
fehlt

Statutum est, ut nullus presbyter et diaconus eorum decimas et aliquid de rebus ecclesiae sine consilio proprii episcopi inreverenter vendere pręsumat; quia in canonibus decretum est ita: Placuit, ut presbyteri et diaconi non vendant rem ecclesiae, ubi sunt constituti, nescientibus episcopis suis. Et ne deinceps fiat cavendum est, sicut a quibusdam in aliquibus locis impudenter factum audivimus, eo quod quidam sacerdotes, antequam messes maturae et collectae essent, eorum decimas vendere causa ebrietatis temptaverunt, quod ne deinceps fiat pariter omnes inhibemus; sed ut prius cum gratiarum actione a sacerdotibus recipiantur. Et si necessitas fuerit pro restauratione ecclesiarum et pro redemptione captivorum eas vendere, cum consilio proprii episcopi et aliorum bonorum sacerdotum hoc faciant; ne qualibet occasione occulte et sine testimonio fraudentur oblationes fidelium; et unde pauperes recreari debent, et ecclesiae restaurari seu clerici vivere sive episcopi recipi, hospites et peregrini pasci ac venerari, presbyteri et diaconi aut quilibet fidelium in suis nimiis potationibus et commessationibus seu carnalibus desideriis, quae multis modis aguntur, inflectere non praesumant. Sed in praedictis rebus eas fideliter subministrent; et sciant se non suarum, sed dominicarum rerum esse dispensatores. Propterea quasi dominicas res fideliter eas conservare et utiliter dispensare domini sacerdotes opportet. Et si, quod absit, aliter fecerint, canonica invectione districte feriantur.

(3.215)
CCXV.
fehlt

Omnium anathematum vox in accusatione et testimonio aut humano iudicio poenitus non audiatur, nec hi accusare quemquam permittantur. Sed si quis anathematis poenam parvi duxerit, aut in insulam religetur, aut auxilio [d] deputetur, ne possit ecclesiam dei eiusque famulos perturbare.

||fol.20r||
(3.216)
CCXVI.
fehlt

Adversus absentes et minores sententia iudicata non valebit.

(3.217)
CCXVII.
fehlt

Clerici, qui in quacunque seditione arma volentes sumspisse reperti fuerint, amisso ordinis sui gradu in monasterio pęnitentiae.

(3.218)
CCXVIII.
fehlt

Sancitum est, ut a presbyteris, diaconibus seu a reliquis clericis omnimodo vitetur ebrietas, quae omnium vitiorum fomes ac nutrix est. Itaque eum, quem ebrium fuisse constiterit, ut ordo patitur, aut quadraginta dierum spatio a communione statuimus submovendum aut corporali subdendum supplicio.

(3.219)
CCIX.
fehlt

Caveant iudices ecclesiae, ne absente eo, cuius causa ventilatur, sententiam proferant; quia irrita erit, immo et causa in synodo profecto dabitur.

(3.220)
CCXX.
fehlt

Si quis alium crediderit accusandum apud provintiae illius iudicem negotium suum proponat et omnem iacturam litis incurrat, qui non ante in proprio foro iurgaverit. Quod si per negligentiam iudicis causa definita non fuerit, tantum eum fisco nostro iubemus exsolvere, quantum res ipsa, de qua agitur valuisse cognoscitur. Et qui consiliis suis adherent, exilio deputentur.

(3.221)
CCXXI.
fehlt

Occurrere certe miserorum ruinis debet subsidio unusquisque, quo valeat ex relevatione alienae vindictae a se dei removere vindictam. Libat enim domino prospera, qui ab afflictis pellit adversa.

(3.222)
CCXXII.
fehlt

Vaticinatores, qui se futura scire dicunt cęsi de civitate eiciantur [e].

(3.223)
CCXXIII.
fehlt

Placuit definire, ut paternis institutionibus obsequentes in metropolitanam sedem tempore, quo omnes comprovincialiter elegerint pontifices, ad synodum faciendam devotis studiis conferantur.

(3.224)
CCXXIIII.
fehlt

Ut nullus episcopus alium episcopum conculcet eumque calumniare et iniuriare praesumat. Quod si fecerit, gradus sui periculo subiacebit.

(3.225)
CCXXV.
fehlt

Statutum est, ut presbyteri benedictionem in ecclesia super plebem fundere aut altare consecrare aut reconciliare aut submovere et collocare, ullo modo non praesumant. Simul et hoc statutum est, ut altare erigere et de loco in locum transmutare, ut a quibusdam factum audivimus sine episcopi sui licentia et consilio, cuius est et ipsum altare consecrare et post motionem et violationem reconciliare, presbyteri non pertemptent. Quod si aliter fecerint, gradus sui periculo subiacebunt.

(3.226)
CCXXVI.
fehlt

Propter absentes legem volumus iterare, ut quicquid fuerit eis a qualibet persona ablatum totum amicis eorumque proximis et servis, cum iudicem interpellaverint, sine dilatione reddatur; ut res, quas discedens dominus in sua proprietate dimisit, integre ab actoribus domini, quocumque sedeat, vindicentur. Quaecumque autem in militia constitutis et absentibus per vasa fuerint, sine aliqua iubemus dilatione restitui.

(3.227)
CCXXVII.
fehlt

Quae ad perpetuam utilitatem sunt instituta, nulla commutatione varientur; nec ad privatum trahantur commodum, quae ad bonum sunt commune praefixa. Et manentibus terminis, quos statuere patres, nemo damnet alienum; sed intra fines proprios atque legitimos, prout quis voluerit, in latitudine se caritatis exerceat.

||fol.20v||
(3.228)
CCXXVIII.
fehlt

Statutum est, ut si quis presbyter et diaconus aut quilibet clericus ecclesiae deputatus, si intra civitatem fuerit aut in quolibet loco, in quo ecclesia est et ad quotidianum pro psallendi sacrificium matutinis et vespertinis horis ad ecclesiam non convenerit, damnnatur a clero; si tamen castigatus veniam ab episcopo per satisfactionem noluerit promereri.

(3.229)
CCXXIX.
fehlt

Quicunque necessitate captivitatis ducti sunt et non sua voluntate, sed hostili depredatione ad adversarios transierunt, quaecunque in agris et in mancipiis ante tenuerunt, sive a fisco possideantur, sive aliquid ex his per principem cuicunque datum est, sine ullius contradictione persone tempore quo redierint, vindicent ac praesumant. Si tamen cum adversariis non sua voluntate fuerint, sed captivitate se detentos esse probaverint.

(3.230)
CCXXX.
fehlt

Contra caput, etiam si faciendum sit, non libenter admittimus.

(3.231)
CCXXXI.
fehlt

Statutum est, ut omnes presbyteri parroechiae ad civitatem per turmas et per ebdomadas ab episcopo sibi constitutas conveniantur discendi gratia, ut aliqua pars in parroechiis presbyterorum remaneat, ne populi et ecclesiae dei absque officio sint, et aliqua utilia in civitate discant, ut meliores ad parroechias demum et sapientiores atque populi utiliores absoluti revertantur. Et ibi ab episcopo, id est in civitate sive a suis bene doctis ministris bono animo instruantur de sacris lectionibus et divinis cultibus et sanctis canonibus sive de baptismatis sacramentis atque missarum solemniis et de reliquis officiis omnibus sibi necessariis pleniter et distincte ac sigillatim imbuantur. Et illi omnia, quae per parroechias docere, praedicare ac facere debent, eos episcopus et sui bene docti ministri veraciter et discrete doceant, ut quid facere et vitare debent, sciant, quatinus eorum vitam bene atque condigne et inreprehensibiliter ducant, et aliis bene vivendo bonum exemplum absque ulla offensione prebeant, et eorum ministeria sapienter et rationabiliter adimpleant, ut in nullam, quod absit, offensionem incidantur, sed dei gratiam promereri valeant.

(3.232)
CCXXXII.
fehlt

Convictus in iudicio de evidenti violentiae crimine, reus capite puniatur.

(3.233)
CCXXXIII.
fehlt

Nos, qui sacerdotum domini matura volumus esse iudicia, nihil possumus de incognitis rebus in cuiusquam partis pręiudicium definire, priusquam universa, quae gesta sunt, veraciter audiamus.

(3.234)
CCXXXII.
fehlt

Sancitum est, ut quisquis clericus relicto officio suo propter districtionem ad secularem quemlibet confugerit, et is, ad quem recurrit, solatium ei defensionis impenderit, cum eodem ecclesiae de communione pellatur. Simulque sancitum est, ut si quis clericus furtum ecclesiae fecerit, peregrina ei communio tribuatur. Simili modo decretum est, ut clerici, qui comam nutriunt, ab archidiacono, etiamsi noluerint, inviti detondantur. Vestimenta vero et calciamenta eis, nisi quae religionem deceant, uti aut habere non liceat.

(3.235)
CCXXXV.
fehlt

Servi si inscio domino confessi et convicti fuerint, violentiam commisisse, addicti tormentis gravibus puniantur. Si vero iubentibus dominis violentiae crimen admiserint, ||fol.21r||domini qui inlicita praeceperunt notantur infamia, et nobilitatis et honoris sui dignitatem tenere non possunt. Servi autem, qui talibus dominorum iussionibus paruerunt, in metallo detrudantur. Caeterum non liceat iudicibus discussionem violentiae differre et dimittere et donare. Si autem probaverint violentiam, et non statim vindicaverint, noverint se periculum subituros. Viles autem personae, quae frequenter admisisse violentiam comprobantur, constituta legibus poena suprascripta omnino differiantur. [f]

(3.236)
CCXXXVI.
fehlt

Si extiterint aliqui fratres desides et negligentes, quos opporteat maiori auctoritate curari, sic tamen est adhibenda correctio, ut semper sit salva dilectio.

(3.237)
CCCXXXVII.
fehlt

Statutum est, ut contumaces clerici, prout dignitatis ordo permiserit, ab episcopis corrigantur. Et si qui prioris gradus elati superbia communionem fortasse contempserint aut ecclesiam frequentare et officium suum implere neglexerint, peregrina eis communio tribuatur; ita ut cum eos poenitentia correxerit, rescripti in matricula gradum suum dignitatemque recipiant.

(3.238)
CCXXXVIII.
fehlt

Quotiens quilibet accusator aliquid de adversario suo eo absente suggesserit, ei ante discussionem utriusque partis poenitus non credatur.

(3.239)
CCXXXIX.
fehlt

Praecipimus, ut falso et nullo insimulatus crimine detrahatur sacerdos.

(3.240)
CCXL.
fehlt

Si quis iudicem pro quibuscunque causis adversum sibi senserit aut habuerit forte suspectum, vocem appellationis exhibeat. Ut, cum ei concessum fuerit, integro negotio apud alium iudicem amotis dilationibus possit audiri.

(3.241)
CCXLI.
fehlt

Sicut non vult aliquis gravis oneris sarcinam ferre, ita non audeat alii grave pondus imponere.

(3.242)
CCXLII.
fehlt

Sancitum est, ut personarum discordantium nemo, antequam reconcilietur, ad altare domini accedere audeat et gratiam communionis sanctae percipere; sed geminato tempore per [g] poenitentiam compensabitur, quo discordiae servierunt. Sed si unus eorum alio contempnente ad satisfactionem caritatis occurrerit, ex eo tempore ut pacificus in ecclesia recipiatur, ex quo ad concordiam festinasse convincitur.

(3.243)
CCXLIII.
fehlt

Qui luget, abstinere debet a conviviis ac ornamentis et alba veste.

(3.244)
CCXLIIII.
fehlt

Iubemus, ut ita omnes divinis et apostolicis constitutionibus servatis, ut in nullo patiamini pia canonum decreta violari. Praecipimus etiam, ut nulli fas sit sine status sui periculo et divinas constitutiones vel apostolicae sedis decreta temerare.

(3.245)
CLXXXI.
fehlt

Sanccitum est, ut illi sacerdotes, qui de ecclesiis ad ecclesias migrant et migraverunt et suos titulos absque licentia et consensu episcopi dimittunt et dimiserunt, tandiu a communione habeantur alieni, quandiu ad eas redierint ecclesias, in quibus primo sunt constituti. Quod si alius alio transmigrante in locum viventis ordinatus est, tandiu vacet sacerdotii dignitate, qui suam deseruit ecclesiam, quamdiu successor eius quiescat in domino.

(3.246)
CCXLVI.
fehlt

Iniuriarum actiones nonnisi presentes accusare possunt. Crimen enim, quod vindictae et calumniae iudicum expectat [h], per alios intendi non potest.

(3.247)
CCXLVII.
fehlt

Omnis, qui non contendit, protegit amicitiam. Nam et apostolus ad Chorintios scribit: Cum sint inter vos aemulationes et contentiones, nonne carnales estis, et secundum hominem ambulatis? Nihil per contentionem, neque per inanem gloriam, sed in humilitate mentis invicem estimantes semetipsos, non sua singuli respicientes, sed aliorum.

||fol.21v||
(3.248)
CCXLVIII.
fehlt

Statutum est, ut facultates ecclesiae necnon et dioceses, quae ab aliquibus possidentur sacerdotibus, iure sibi vindicent, quod tricenalia lex conclusit, et ultra triginta annos nulli liceat pro id appellare, quod legum tempus exclusit. Simulque sancitum est, ut raptores viduarum et virginum ab ecclesiae communione pellantur. Et ut foeminae sacris altaribus non ministrent, vel aliquid ex his, quae virorum sunt officiis deputata, praesumant.

(3.249)
CCXLIX.
fehlt

Quicumque iudex oblatas sibi in iudicio leges vel iuris species audire noluerit, et contra eas iudicaverit, ex hac re convictus in carcerem deputetur.

(3.250)
CCL.
fehlt

Valde iniquum est, ut imperiti magistris novi antiquis vel rudes praeferantur emeritis.

(3.251)
CCLI.
fehlt

Iudices observare debent, ut liceat litigatori vitiatam causam appellationis remedio sublevare. Et appellatores nec in carcerem redigantur, nec a militibus faciant custodire, sed agendum negotium suum liberi observent. Nec etiam in supplicium destinatis appellandi vox denegetur.

(3.252)
CCLII.
fehlt

Volumus atque praecipimus, ut omnes a falso testimonio se abstineant, scientes et hoc gravissimum scelus esse et ab ipso domino in monte Synai [i] prohibitum, dicente eo: Non falsum testimonium dixeris. Sive: falsus testis non erit inpunitus. Sciat etiam se, quisquis hoc perpetraverit aut tali poenitentia purgandum sicut de periurio aut tali damnatione et excommunicatione feriendum sicut de homicidio vel periurio. Summa enim stultitia et nequitia est, ut aliquis homo, qui christiano nomine censetur, pro cupiditate argenti et auri aut vestimentorum sive agrorum vel cuiuslibet rei, sicut sepe contingere solet, propter ebrietatem aut veneris ingluviem, in tam grande scelus corruat, ut aut septem annis in arta erumna sit aut ab ecclesia sit repulsus, dicente domino: Quid prodest homini, si universum mundum lucretur, animae vero suae detrimentum faciat?

(3.253)
CCLIII.
fehlt

Poenam, quam reus passurus erat, accusator excipiat, si convincere eum non potuerit. Nemo potest debitorem plus agnoscere, quam ille qui iniuriae sustinuit nequitiam.

(3.254)
CCLIIII.
fehlt

Statutum est, ut scripturam prolator affirmet. Nam si is, qui scripturam protulit, eius non adstruxerit veritatem, ut falsitatis reum esse detinendum.

(3.255)
CCLV.
fehlt

Qui episcopum suum noluerit audire, et excommunicatus fuerit, et renuerit, peremnem condemnationem episcoporum apud dominum sustineat, et insuper palatio nostro sit omnino extraneus, et omnes facultates eius ad legitimos parentes perveniant.

(3.256)
||fol.202r|| CLXXXVIIII.
fehlt

De homicidiis ita iussimus observare, ut quicumque ausu temerario alium sine causa occiderit, vitae periculo feriatur, et pretio se redimere nunquam audeat. Et si convenerit, ut ad compositionem quisque descendat; nullus de parentibus aut amicis eum quicquam adiuvet. Quod si fecerit, suum virgildum omnino conponat.

(3.257)
CCLVII.
fehlt

De furibus et malefactoribus decrevimus observari, ut si quinque aut septem bonae fidei homines absque inimicitia praeposita criminosum cum sacramenti interpositione esse dixerint, quomodo contra legem furtum perpetravit, sic secundum legem moriatur. Et si iudex comprehensum latronem laxaverit, vitam suam amittat, ut caeteri disciplinam omnibus [k] observent.

||fol.22r||
(3.258)
CCLVIII.
fehlt

Ut incestum nullus sibi unquam societ coniugium. Quod si contigerit, ab episcopo loci illius separentur, et publicam septem annorum iuxta canonicos gradus ambo agant poenitentiam. Qui autem hoc agere noluerint, ab omnibus anathema habeantur.

(3.259)
CCLIX.
fehlt

Omnia primo diligenter cunctos opportet inquirere, ut cum iusticia definiantur. Nullus quemquam ante iustum iuditium damnet, nullum suspicionis arbitrio iudicet. Prius quidem probet et sic iudicet. Non enim qui accusatur, sed qui convincitur, reus est. Pessimum namque et periculosum est quemquam de suspitione iudicare. In ambiguis dei iudicio, quoniam non potest humano condemnari examine, quem deus suo iudicio reservavit. Incerta namque non debemus iudicare, quoadusque veniet dominus, qui latentia producit in lucem, et inluminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium. Quamvis enim vera sint, non tamen credenda sunt, nisi quae certis indiciis comprobantur, nisi quae manifesto iudicio convincuntur, nisi quae iudicario ordine publicantur.

(3.260)
CCLX.
fehlt

Omnibus sanctae dei ecclesiae fidelibus et nostris notum esse volumus, quia non parva quaestio de chorepiscoporum [l] superstitione ad nos non semel aut bis aut ter venerat, sed sepissime nostris auribus molestiam intulerat. ipsa enim quaestio non solum inter clericos, sed etiam inter laicos crebrius ventilabatur. Dicebant ergo presbyteri, diaconi et subdiaconi a regularibus episcopis ordinati, non esse eos presbyteros vel diaconos aut subdiaconos, qui a chorepiscopis videbantur quasi sacrati, nec sacerdotale eos debere peragere officium, nisi forent canonicae ordinatis episcopis consumati. Sumentes quoque de canonica auctoritate sanctionem, affirmabant a chorepiscopis ordinatos vulneratum potius quam episcopaliter sanctificatum per illam manus impositionem habere caput. Ubi autem vulnus infixum est, medicina est adhibenda, qua possit recipere sanitatem. Similiter et laici dicebant, quod talium ministrorum et sacerdotum, id est, qui a chorepiscopis erant quasi ordinati, officia audire nollent, nec eorum infantes maiores et minores aut familiam eorum per manus impositionem consignari vel confirmari usquam vellent, ne magis vulnus quam benedictionem acciperent. Quod iurgium cum enucleatius discutere voluissemus, placuit nobis ex hoc apostolicam sedem consulere, iubente canonica auctoritate atque dicente: Si maiores causae in medio fuerint devolutae, ad sedem apostolicam, ut sancta synodus statuit et beata consuetudo exigitur, incunctanter referatur. Quapropter Arnonem archiepiscopum ad Leonem apostolicum misimus, ut inter caetera, quae ferebat, etiam eum et hoc interrogaret; ut quicquid super his definiendum esset, apostolica auctoritate a nostris episcopis regulariter sopiretur. Qui nobis verbis et scriptis ab eo renuncians haec non esse necesse iterare vel definire, quia sepissime a suis praedecessoribus et a multis sanctis episcopis atque synodalibus sanctionibus eos esse prohibitos atque damnatos; et ideo non esse necesse ventilare, sed definita tenere. Dixit enim nullum fore presbyterum vel diaconum aut subdiaconum ab eis ordinatum, nec ecclesiam ab eis dedicatam, nec virginem consecratam, ne quemquam confirmatum, neque quicquam, quod de episcopali ministerio praesumere esse peractum, sed quicquid ex his ab eis inlicitae erat praesumptum, omnia a canonice ordinatis episcopis debere rite peragere et in meliorem statum reformare: Quia quod non ostenditur gestum, ratio non sinit, ut videatur iteratum. Praedictos autem chorepiscopos omnes praecepit damnare et in exilio detrudi. Isti [m] vero omnes, maxime regni a deo nobis commissi episcopi cum eodem Arnone permittente praefato apostolico mitius tractantes, iamdictos ||fol.22v|| villanos episcopos inter presbyteros statuerunt, ita ut amplius nihil de episcopali ministerio praesumerent, nec ipsi deinceps a quoquam fierent, qui gradus sui periculum vitare vellet. Decretum namque est in illa synodo quam Reginis breue per eadem et pro aliis causis apostolica auctoritate prefato pretextu habuimus, nihil ex predictis a quoquam eorum agere nec facere volentibus consentire, sed quicquid ab his episcopaliter presumptum est, a canonice ordinatis episcopis peragi debere, nec ullum usquam de episcopali ministerio a chorepiscopis aliquid accepisse, quia nihil [n] in dante erat, quod aliquis horum accipere potuisset; quoniam quod non habuit quis eorum, dare non potuit. Nam episcopi non erant, quia nec ad quandam civitatis episcopalem sedem titulati [o] erat, nec canonice a tribus episcopis ordinati. Ideo de episcopali ministerio nihil agere potuerunt. Et idcirco non ostenditur gestum, quod praefixi agere putaverunt; quia quod non habuerunt, nullatenus dare potuerunt. Ideo namque nulla causa permittit, ut videatur iteratum, quod de causis memoratis a canonice ordinatis episcopis cognoscitur regulariter peractum. Unde et cum saepe quaestio de male accepto honore nascatur, quis ambigat nequaquam [p] esse tribuendum, quod non docet [q] fuisse conlatum. Scimus enim, sicut et in antiquis patrum legimus decretis, posse vera ac iusta legitimi episcopi benedictione auferre omne vitium quod a vitioso fuerat iniectum.

(3.261)
CCLXI.
fehlt

Placuit, ut episcopi rerum ecclesiasticarum in omnibus iuxta sanctorum canonum sanctiones plenam semper habeant potestatem. Nullus eas dare et accipere absque proprii episcopi audeat iussione. Nullus eas invadere et vastare aut quoquomodo deteriorare presumat. Nam devastantibus ecclesias earumque res nihil aliud intelligimus, quam contra illum etiam in imperii domini eiusque maiestatis homines movere certamen, cum illae aedes illi die noctuque famulentur, et illi sint consecrate. Videant ergo vastantes easque invadantes, pronunciamus, ne ab illo, si se commoveat, vastentur et disperdantur, cuius percussionem montium dorsa ferre non possunt. Nos vero ista nec agere volumus nec facere volentibus consentire. Ne nos ipsos, quod absit, perdamus, aut se perdere volentibus consentiamus. Quapropter praecipimus, ut si quis ex iure ecclesiastico hactenus nostra largitate aliquid possedit, si illa deinceps habere voluerit, ut ad proprios episcopos veniat, et ab eis et a prępositis ecclesiarum unde esse videntur, quocunque modo iustę potuerit, haec impetrare satagat, et nihil ex eis aliter ambiat aut concupiscat et accipiat, nec cupidos sanctarum rerum ignis, qui in eis est, eos favillosius exurat. Unde et in sacris canonibus spiritu dei conditis decretum habetur ita: Si quis oblata dederit et acceperit praeter episcopum et eum, qui constitutus est ab eo ad dispensandam misericordiam pauperibus, et qui dat et qui accipit, anathema sit. Scimus enim anathematizatos homines et in presenti seculo infames esse ac perditos, et a consortio fidelium in omnibus absque pane et aqua fieri alienos, atque si absque ecclesiae satisfactione de hac vita recesserint, a regno dei fore extorres. Quam foveam cavere dissimulans vel recusans, nostra se sciat per omnia carere societate: quia non solum qui faciunt, sed qui facientibus||fol.23r|| prava consentiunt, rei sunt. Satius enim nobis est regnum non habere terrenum quam aeternum perdere. Plus vero me credo posse deum per suorum sanctorum merita adiuvare quam omnem militiam secularem. Quapropter omnes scire cupimus, si super his, quibus fruimur bonis universum mundum lucrari potuissemus, nostram nostrasque animas perdere noluissemus, nec se pro praedictis cupiditatibus perdere volentibus assentire. Testante namque evangelica tuba didiscimus [r], nihil prodesse homini universum mundum lucrari, si anima sua detrimentum patiatur. Et iterum: Quam dabit homo commutationem pro anima sua? Et iterum: Ibunt hi in supplicium sempiternum, iusti autem in vitam aeternam.

(3.262)
CCLXII.
fehlt

Non opportet mulieres ingredi ad altare. Baptizandos vero opportet fidei symbolum discere, et quinta feria septimanae maioris episcopo et presbyteris reddere. Et qui in egritudine constituti baptismum perceperint, sanati fidei symbolo doceantur, ut noverint quanta natione digni sunt habiti. Opportet etiam baptizatos post baptismum chrisma coeleste percipere et regni Christi participes fieri.

(3.263)
CCLXIII.
fehlt

Ut per solemnissimos paschales dies sacramentum cathecuminis non detur nec eis, qui a liminibus ecclesiae sunt exclusi, neque eis ante canonicam reconciliationem, qui publicam gerunt poenitentiam, sed tantum benedictum sal a sacerdotibus pro communione tribuatur. Et quia apud fideles per illos dies sacramenta non mutantur, nec [s] apud cathicuminos vel publice poenitentes opportet mutare.

(3.264)
CXCIIII.
fehlt

Placuit, ut quotiens secundum statuta patrum synodus congregata fuerit, nullus episcoporum et presbyterorum aliquam prius causam suggerere audeat, quam ea, quae ad emendationem vitae et ad severitatem regulae animaeque remedia pertinent finiantur.

(3.265)
CCLXV.
fehlt

Qui regulam ecclesiae petunt a regibus et horrendae cupiditatis impulsu egentium substantiam rapiunt, irrita habeantur, quae obtinent, et a communione ecclesiae, cuius facultatem auferre cupiunt, excludantur.

(3.266)
CCLXVI.
fehlt

Ne parrochias cuiuslibet episcopi alterius civitatis episcopus canonum temerator invadat, et vesanae cupiditatis facibus inflammatus suis quemadmodum non contentus, rapiat aliena.

(3.267)
CCLXVII.
fehlt

Si quis cuiuscunque munuscula ecclesiae, sanctis scripturarum titulis conlata, nefaria calliditate abstulerit, fraudaverit, invaserit, retentaverit atque suppresserit, et non statim a sacerdote commonitus deo auxiliante reddiderit, ab ecclesiae catholicae communione pellatur.

(3.268)
CCLXVIII.
fehlt

Ut nullus episcopus prioribus suis audeat anteponere.

(3.269)
CCLXIX.
fehlt

Clericus sine commendaticiis epistolis episcopi sui licentia non pateat evagandi. Et in omni loco, ad quem sine epistolis episcopi sui, ut dictum est, venerint, a communione habeantur alieni. In monachis quoque par forma servetur: quos si verborum increpatio non emendaverit, etiam a verberibus statuimus coherceri.

(3.270)
CCLXX.
fehlt

Ante omnia clericis vitetur ębrietas, quae omnium vitiorum fomes et nutrix est. Ne quis potest liberum corporis sui ac mentis habere iuditium, qui captus vino a sensu probatur alienus, et proclivius ad iudicium mens labefacta ducatur; ac plerumque possit peccatum aut crimen, dum nescit, incurrere. Ignorantia vero talis non potest effugere poenam, quam ex voluntaria amentia manasse constiterit. Itaque||fol.23v|| quemcunque aebrium fuisse constiterit, ut ordo patitur aut quadraginta dierum spatio a communione statuimus submovendum aut corporali subdendum esse supplicio.

(3.271)
CCLXXI.
fehlt

Si quis per calumniam ecclesiam aut clericum fatigare temptaverit et convictus fuerit, ecclesiae liminibus et catholicorum communione, nisi digne poenituerit, arceatur.

(3.272)
CCLXXII.
fehlt

Praecipimus, ne laycus, nisi religione praemissa, clericus fiat. In monasterio vero puellarum homines nonnisi probatae vitae aetatis provectae ad quascunque earum necessitates et ministrationes permittantur intrare. Ad faciendas vero missas clerici, qui ingressi fuerint, statim peracto ministerio regredi festinent. Aliter autem nec clericus nec monachus iuvenis ullum ad puellarum congregationem habeat accessum, nisi hoc aut paterna aut germana necessitudo probetur admittere.

(3.273)
CCLXXIII.
fehlt

Si quis clericorum circa se aut dystrictionem aut retractionem episcopi sui putat iniustam, iuxta antiquas constitutiones recurrat ad synodum.

(3.274)
CCLXXIIII.
fehlt

Si qui clericorum, ut in multis locis, dyabolo instigante actum fuisse perpatuit, rebelli auctoritate se in unum coniuratione intercedente collegerint, et aut sacramenta inter se data aut cartolam conscriptam fuisse patuerit, nullis excusationibus haec praesumptio praevellatur; sed res decreta, cum in synodum ventum fuerit, in praesumptoribus iuxta personarum et ordinum qualitatem a pontificibus, qui tunc in unum collecti fuerint vindicetur; quia sicut caritas ex praeceptis dominicis, corde, non cartule conscriptione est et coniuratione exhibenda, ita quod supra sacras admittitur scripturas, auctoritate et districtione pontificali est comprimendum.

(3.275)
CCLXXV.
fehlt

Si quis res ecclesiae debitas vel proprias sacerdotis horrendae cupiditatis instinctu occupaverit, retinuerit aut a potestate ex competitione perceperit, si eas non restituat, nullis se rebus excuset. Quod si agnito iure ecclesiastico non statim ecclesiae et sacerdoti reformaverit, aut ut ipsum ius agnoscere possit, in iudicium electorum venire distulerit, tamdiu a communione ecclesiastica suspendatur, quamdiu, restitutis rebus, tam ecclesiam quam sacerdotem reddat indemnem. Similis etiam his, qui oblationes defunctorum ecclesiis et sacerdotibus legaliter dimissas quolibet ordine adsignare tardaverint vel retinere praesumpserint, districtionis [t] ecclesiasticae iuxta priores canones forma servetur. Cui etiam sententiae subiacebit, quisquis sibi quolibet ordine quod pro devotione sua ecclesiis dedit revocare praesumpserit. Abbatibus, presbyteris caeterisque ministris de rebus ecclesiasticis vel sacro ministerio traditis nil alienare vel obligare absque permissione et subscriptione episcopi sui liceat. Quod si pręsumpserint, degradentur, communione concessa. Et quod temere praesumptum aut alienatum est, ordinatione episcopi revocetur.

(3.276)
CCIII.
fehlt

Audivimus persuasum esse populis die dominico agi cum caballis aut bubus vel vehiculis itinera non debere, neque ullam rem ad victum reparare, vel ea, quae ad nitorem domus et hominis pertinent nullatenus exercere. Quae res ad iudaicam superstitionem magis quam ad christianam observantiam pertinere probatur. Quapropter statuimus, ut die dominico, quod ante ferri [u] licuit, liceat. A rurali tamen opere, idem [v] opere aratri vel vineae et sectione, messis excussione, exarto, ut sepe censuimus abstinendum, quo facilius ad ecclesiam venientes orationis gratia||fol.24r|| vacent. Quod si inventus fuerit aliquis in operibus suprascriptis aut quae interdicta sunt exercere praesumpserit, qualiter haec emendare debeat, non in laycorum districtione, sed in sacerdotis castigatione consistat.

(3.277-278)
CCLXXVII.
fehlt

De missis nullus laicorum ante discedat, quam dominica dicatur oratio. Et si episcopus praesens fuerit, eius benedictio expectetur. Neque ante missam expletam quis egredi praesumat. [w] Sacrificia matutina missarum sive vespertina, ne quis cum armis pertinentibus ad bellorum usum expectet. Quod qui fecerit, in sacerdotys potestate consistat, quali eum discrictione debeat castigare.

(3.279)
CCLXXVIII.
fehlt

[x] Ut laici secus altare, quo sancta misteria caelebrantur, inter clericos tam ad vigilias quam ad missas stare penitus non praesumant. Sed pars illa, quae a cancellis versa altare dividitur, chorus tantum psallentium pateat clericorum. [y] Ad orandum vero et communicandum laicis et foeminis, sicut mos est, pateant sancta sanctorum.

(3.280)
CCLXXX.
fehlt

Quidam sabbato sancto ab hora nona ieiunium solvunt, conviviis utuntur; et dum sol ipse eadem die tenebris palliatus lumina subduxerit, ipsaque elementa turbata moestitiam totius mundi ostenderint, illi ieiunium tamen diei polluunt epulisque inserviunt. Et quia totum eundem diem universalis ecclesia propter passionem domini in merore et abstinentia peragit, quicunque in eo ieiunium, praeter parvulos, senes et languidos ante peractas indulgentiae praeces persolverit, a paschali gaudio depellatur; nec in eo sacramentum corporis et sanguinis domini praecipiat, qui diem passionis eius per abstinentiam non honorat.

(3.281)
CCLXXXI.
fehlt

Omnibus vobis tam praesentibus quam et futuris scire cupimus, quia de [z] consultu sedis apostolicae et omnium nostrorum episcoporum ac reliquorum sacerdotum atque maxime cunctorum fidelium nostrorum de purgatione criminatorum sacerdotum tanta [a] tractavimus, eamque cum testibus, sicut in anteriori capitulari[b] nostro continetur, fieri decrevimus, quoniam nesciebamus eandem causam a beato Gregorio papa esse definitam. Nam cum Wermatia generale conventum habuissemus, allata est nobis a Riculso Mogonciacensi metropolitano epistola beati Gregorii papae, in qua inter caetera continebantur hec: De presbytero vero vel quolibet sacerdote a populo accusato, si certi non fuerint testes, qui crimini inlato approbent veritatem, iusiurandum erit in medio, et illum testem proferat de innocentiae suae puritate, cui nuda et aperta sunt omnia; sicque maneat in proprio gradu. Ista vero omnia, quia vires nostras excedunt, in iudicio episcoporum iuxta canonicam sanctionem definienda relinquimus; ut haec, quando orta fuerint, ita definire satagant, ut nec secundum seculum iustam repręhensionem nec penes dominum, quod absit, damnationem, sed aeterne beatitudinis, ipso auxiliante, qui omnia infucata praestat, praemia consequantur.

(3.282)
CCLXXXII.
fehlt

Omnes monemus, ut lites et contentiones non recte iudicatas ad poenitentiae culmem perducere studeant, sicut dominus noster Ihesus Christus in mandatis suis nos admonet dicens: Iuste iudicate, filii hominum. Et: In quocunque iudicio iudicaveritis, iudicabitur de vobis. Et iterum: Munera [c] excecant oculos sapientium et tollunt verba iustorum. Qui consentit, non recte iudicat. Sic docet praeceptum domini: Quid tibi non fieri vis, alteri ne feceris.||fol.24v|| Ve vobis, iudices et principes, quia ab impio accipitis munera, et iusticiam iusti aufertis ab eo. Et rememoramus, quod dicitur: Reddet deus unicuique secundum opera sua vel secundum iusticiam suam.

(3.283)
CCLXXXIII.
fehlt

Testes priusquam de causa interrogentur, sacramenta debere constringi, ut iurent se nihil esse contra veritatem dicturos. Haec etiam iubemus, ut honestioribus magis quam vilioribus testibus fides potius admittatur. Unius autem testimonium, quamlibet splendida et idonea videatur esse personae, nullatenus audiendum.

(3.284)
CCLXXXIIII.
fehlt

Mansuetudinis nostrae lege prohibemus in iudiciis episcopos accusare; ne dum ad futura ipsorum beneficio [d] impunitas aestimatur, libera sit ad arguendos eos animis furialibus copia. Si quid est igitur quaerelarum quod quispiam defert, apud alios potissimum episcopos convenit explorari, ut opportuna atque commoda cunctorum quaestionibus audientia commodetur.

(3.285)
CCLXXXV.
fehlt

Privilegia, quae olim reverentia religionis obtinuit, mutilari sub poena etiam interminatione prohibemus; ita ut hi quoque, qui ecclesiae obtemperant, his quique ecclesiae beneficiis perfruantur.

(3.286)
CCLXXXVI.
fehlt

Si quis iudęorum christianum servum vel cuiuslibet alterius sectae emerit et circumciderit, a iudae ipsius potestate sublatus in libertate permaneat.

(3.287)
CCLXXXVII.
fehlt

Ea quae circa catholicam legem vel olim ordinavit antiquitas vel parentum nostrorum auctoritas religiosa constituit vel nostra serenitas roboravit, novella superstitione submota, integra et inviolata custodiri praecipimus.

(3.288)
CCLXXXVIII.
fehlt

Integra restitutio dicitur, si quando res quaelibet aut causa quae perierat, in priorem statum reparatur, vel id quod alicui sublatum est reformatur, ita ut eorum causae vel res in integrum revocentur qui, aut per timorem potestatis alicuius compulsi sunt, aut fraude vel errore decepti sunt, aut per captivitatem vel quamcunque iniustam necessitatem substantiam suam aut statum ingenuitatis perdidisse noscuntur, aut si qui pro necessitate longae peregrinationis absentant vel restauranda ea, quae in damnis minorum gesta esse probantur.

(3.289)
CCLXXXIX.
fehlt

Quotiens de revocanda re vel causa integrae restitutionis beneficium petitur aut in rem aut personem agendum est, ut res ipsa, quae sublata est, recipiatur. Et cum in persona actio cęperit intendi, is qui rem indebite abstulisse convincitur, id, quod sublatum est, intra annum in quadruplum reformet, post annum vero in duplum reddendum est.

(3.290)
CCXC.
fehlt

Ecclesiarum servos et episcoporum vel omnium clericorum a iudicibus vel actoribus publicis in diversis angariis non fatigari divina praecipimus auctoritate. Unde omne concilium a pietate gloriossisimi domini nostri poposcitur, ut tales deinceps ausus inhibeat, sed servi suprascriptorum officiorum in eorum usibus vel ecclesiae laborent. Si quis vero iudicum aut actorum clericum aut servum clerici vel ecclesiae in publicis ac privatis negotiis occupare voluerit, a communione ecclesiastica, cui impedimentum facit, efficiatur extraneus.

(3.291)
CCXCI.
fehlt ||fol.25r||

De his criminibus quis absolutus est ab eo, qui accusavit, refricari accusatio non potest.

(3.292)
CCXCII
fehlt

Multi contra canonum constituta ecclesias, quas aedificaverint, postulant consecrari, ita ut dotem, quam eidem ecclesiae contulerint, non censeant ad episcopi ordinationem pertinere. Quod factum et in praeterito displicet et in futuro prohibetur. Sed omnia secundum constitutionem antiquam ad episcopi ordinationem et potestatem pertineant.

(3.293)
CCXCIII.
fehlt

Opportet, ut sint episcopi semper perspectores secundum regis ammonitionem, qualiter iudices cum populis agant, et aut ipsos praemonitos corrigant aut insolentias eorum auribus principum innotescant. Quod si correptos emendare nequiverint, et ab ecclesia et a communione eos suspendant.

(3.294)
CCXCIIII.
fehlt

Devotam peccantem non recipiendam in ecclesia, nisi peccare desierit. Et si desinens egerit aptam poenitentiam decem annis recipiat communionem. Prius autem quam in ecclesia admittatur ad orationem ad nullius convivium christianae mulieris accedat. Quod si admissa fuerit, etiam haec, quae eam [e] receperit, habeatur absens. Corruptorem etiam par poena constringat. Quae autem maritum acceperit, non admittatur ad poenitentiam, nisi adhuc vivente ipso marito caste vivere ceperit aut postquam ipse decesserit.

(3.295)
CCXCV.
fehlt

[f] Si quis laicus per excommunicationem abstinet, ad domum eius clericorum vel religiosorum nullus accedat. Similiter et clericus, si abstinet, a clericis devitetur. Si quis cum illo colloqui [g] aut convivari fuerit deprehensus, etiam ipse abstineatur. Sed hoc pertineat ad eos clericos, qui eius sunt episcopi, et ad omnes, qui commoniti fuerint, de eo qui abstinet, sive layco quolibet sive clerico.

(3.296)
CCXCVI.
fehlt

Hoc etiam placuit, ut vagus atque instabilis clericus sive etiam diaconali ministerio vel presbyterali officio constitutus, si episcopi a quo ordinatus fuerit, praeceptis non obedierit, ut in delegata sibi ecclesia officium dependat assiduum, quousque in vitio permanserit, et communione et honore privetur.

(3.297)
CCXCVII.
fehlt

Si quis pro alterius debito se pecuniam promiserit redditurum, ad solutionem statutae promissionis est retinendus.

(3.298)
CCXCVIII.
fehlt

Si facto pretio rem vendendam aliquis cuicunque tradiderit, et dum ab eo vendenda profertur, quacunque occasione perierit, ei perit qui eam dederat dystrahendam. Caeterum si rem acceptam non rogante domino, sed promittente eo, qui accepit, dum vellet venundare, perdiderit, sibi rei perditae ingerit detrimentum.

(3.299)
CCXCIX.
fehlt

Creditor, si sine conditione pignus sibi depositum tenens, ter debitorem convenerit, ut soluto debito pignora sua recipiat et debitor noluerit post tres ammonitiones soluto debito pignora sua recipere, creditor detrahendi pignoris habebit liberam potestatem.

(3.300)
CCC.
fehlt

Cum rebaptizatis fideles religiosi nec in cibo participient.

(3.301)
CCCI.
fehlt

Qui iubente sacerdote pro quacunque culpa ab ecclesia exire contempserint, pro noxia contumaciae tardius recipiantur ad veniam.

(3.302)
CCCII.
fehlt

Clerici, quos increpatio non emendaverit, verberibus coherceantur.

(3.303)
CCCIII.
fehlt

Si quis debeat alicui solidos decem et ille, qui debet de quacumque ratione debeantur illi a creditore suo solidi quinque, et veniens creditor totos decem solidos a debitore petat, si probaverit ille debitor sibi ab eo quinque solidos deberi, quare illum in solidum pro totis decem solidis convenit, causam perdat, qui noluit debitum compensare. Similis||fol.25v||ratio est de frumento vel de aliis speciebus.

(3.304)
CCCIIII.
fehlt

Qui filiofamilias contra interdicta legum inscio patre pecuniam commodavit, eam nec vivente nec mortuo patre ab eodem postulare.

(3.305)
CCCV.
fehlt

Hi vero seculares, qui coniugale consortium absque culpa graviore dimittunt et etiam dimiserunt, et nullas causas discidii probabiliter proponentes, propterea sua matrimonia dimittunt, ut aut inlicita aut aliena praesumant, si antequam apud episcopos comprovinciales discidii causa dixerint, et priusquam uxores iudicio damnentur, abiecerint, a communione ecclesiae et sancti populi coetu, pro eo, quod fidem et coniugium maculant, excludantur.

(3.306)
CCCVI.
fehlt

Clerici etiam omnes, qui ecclesiae fideliter vigilanterque serviunt, stipendia sanctis laboribus debita secundum servitii sui meritum vel ordinem teneantur.

(3.307)
CCCVII.
fehlt

Accusationes et accusatores atque earum negotia, quae seculares non adsciscunt leges, divina ac synodica funditus a clericis repellere auctoritate censemus; quia indignum est, superioribus pati ab inferioribus quae inferiores ab eis uti despiciunt.

(3.308)
CCCVIII.
fehlt

Nullus episcopus alienum parrochianum praesumat retinere aut ordinare et iudicare absque proprii episcopi voluntate. Quia sicut irrita eius erit ordinatio, ita et iudicatio. Quoniam censemus nullum alterius iudicis, nisi sui sententia teneri. Nam qui eum ordinare non potuit, nec iudicare nullatenus poterit.

(3.309)
CCCIX.
fehlt

Peregrina iudicia generali sanctione prohibemus. Quia indignum est, ut ab externis iudicetur, qui provinciales et a se electos debet habere iudices.

(3.310)
CCCX.
fehlt

Poenitentes tempore, quo poenitentiam petunt, impositionem manus et cilicium a sacerdote consequantur. Et si aut comas non deposuerint aut vestimenta non mutaverint, abiciantur. Et nisi digne poenituerint, non recipiantur. Iuvenibus etiam non facile committenda est, propter aetatis fragilitatem. Viaticum tamen omnibus in morte positis non negandum.

(3.311)
CCCXI.
fehlt

Contumaces vero clerici, prout dignitatis ordo permiserit, ab episcopis corrigantur. Et si qui prioris gradus elati superbia communionem fortasse contempserint aut ecclesiam frequentare vel officium suum implere neglexerint, peregrina eis communio tribuatur; ita ut cum eos poenitentia correxerit, rescripti in matricula, gradum suum dignitatemque recipiant.

(3.312)
CCCXII.
fehlt

Si quis sacculum vel argentum signatum deposuerit, et is penes quem depositum fuit, illud invito eo contrectaverit, et depositi et furti actio in eum competit.

(3.313)
CCCXIII.
fehlt .

Si quis creditor debitore in solutionem tardante rem sibi pro debito positam dystraxerit, si quid amplius acceptum fuerit quam debebatur, quod amplius acceptum est, restituatur debitori.

(3.314)
CCCXIIII.
fehlt

Nullus episcopus extra suam provintiam ad iudicium devocetur. Sed vocato eo canonice in loco omnibus congruo tempore synodali ab omnibus comprovincialibus episcopis audiatur, qui concordem super eum canonicamque proferre debent sententiam. Quia si hoc minoribus tam clericis quam laycis concessum est, quanto magis de episcopis servare convenit [h]? Nam si ipse metropolitanum aut iudices suspectos habuerit, aut infestos senserit, apud primatem dioceseos aut apud Romanae sedis pontificem iudicetur.

||fol.26r||
(3.315)
CCCXV.
fehlt

Placuit, ut si episcopus accusatus appellaverit Romanum pontificem, id statuendum, quod ipse censerit.

(3.316)
CCCXVI.
fehlt

Si in alicuius presbyteri parroechia infideles aut facultates accenderint aut arbores aut fontes aut saxa venerantur, si hoc eruere neglexerit, sacrilegii reum se esse cognoscat. Dominus aut ordinator rei ipsius, si ammonitus hoc emendare noluerit, communione privetur.

(3.317)
CCCXVII.
fehlt

Poenitens quae defuncto viro alio nubere praesumpserit et quae vel suspecta vel interdicta familiaritate cum extraneo coniunxerit, cum eodem ab ecclesiae liminibus arceatur. Haec etiam et de viro in poenitentia posito placuit observari.

(3.318)
CCCXVIII.
fehlt

Si quis cuilibet mandet, ut rem suam decem solidos vendat, et ille eam octo vendiderit, pretium quod ei mandatum est, quicquid minus ab emptore percepit, mandatori complere compellatur. Venditio tamen rescindi non potest.

(3.319)
CCCXIX.
fehlt

Servus bona fide comparatus, si ex veteri vitio fugerit, non tantum praetium dominus, sed et ea, quae per fugam abstulit, reddere cogetur.

(3.320)
CCCXX.
fehlt

Sunt nonnulli, qui indiscussos potestate tyrannica, non canonica auctoritate, damnant; et sicut nonnullos gratia favoris sublimant, ita quosdam odio invidiaque permoti, humiliant; et laevi opinionis aura condemnant, quorum crimina non approbant. Ideoque communi decreto censemus, ut quando aliquis episcoporum criminatur, congregatis omnibus eiusdem provintiae episcopis causa eius audiatur, ut non occulte iudicetur vel damnetur. Quia ab aliis prius iudicari non potest, nisi ab his, quibus ordinari potuit. Quod si aliter factum fuerit, nullas vires habebit.

(3.321)
CCCXXI.
fehlt

Si clericus vel laicus habuerit causam adversus episcopum proprium vel adversus alterum aut episcopus adversum quemquam, apud synodum provintiae iudicetur. Quod si adversus eiusdem provintiae metropolitanum episcopus vel clericus habuerit quaerelam, petat primatem dioceseos; et apud ipsum iudicetur, aut apud sedem apostolicam.

(3.322)
CCCXXII.
fehlt

Placuit eorum accusandi sacerdotes et testificandi in eos vocem obstruere, quos non humanis, sed divinis vocibus mortuos esse scimus. Quia vocem funestam potius intercidi quam audiri opportet.

(3.323)
CCCXXIII.
fehlt

Placuit, ut accusato, si iudices suspectos habuerit, liceat appellare, quia non opportet negare auditentiam roganti.

(3.324)
CCCXXIIII.
fehlt

Non est credendum contra alios eorum confessioni, qui criminibus implicantur, nisi se prius probaverint innocentes; quia periculosa est et admitti non debet rei adversus quemcunque professio.

(3.325)
CCCXXV.
fehlt

Si quis pervasor finium fuerit approbatus, eo quod priusquam aliquid iudicio terminetur, id quod alter tenuerat invasisset, non solum illud, quod male praesumpserit amittat, sed, ut non unusquisque rem alienam occupet, cum fuerit in [i] causa devictus pervasor iuris alieni, tantum spatii restituat, quantum praesumpserit invadere.

(3.326)
CCCXXVI.
fehlt

Omnibus, qui contra voluntatem defuncti faciunt, ut indignis auferatur hęreditas.

(3.327)
CCCXXVII.
fehlt

Qui per testamentum aliquid sibi derelictum acceperit et vindicaverit et voluerit contra voluntatem defuncti agere, licentiam penitus non habebit.

||fol.26v||
(3.328)
CCCXXVIII.
fehlt

Nulli quidem de bonis usurpandis virorum nec dividendi contra bonos mores concessa licentia est; sed, precipiente patre, divisionem ab eo factam durare, si modo usque ad extremum eius vivendi spatium voluntas eadem perseverasse doceatur.

(3.329)
CCCXXIX.
fehlt

Si quis filius donatione patris aliquid fuerit consequutus et eum postmodum laeserit, post probatas in iudicio lęsionis causas ad donationem pater, si voluerit, in integrum revocetur.

(3.330)
CCCXXX.
fehlt

Donatio in filio a patre facta, si laesum se pater esse probaverit, revocetur.

(3.331)
CCCXXXI.
fehlt

Quod omnibus fidelibus omnibusque ordinibus summopere cavendum sit, ne clanculo aut publice unctum domini detractionibus et vituperationibus dilanient, perpendentes illud exemplum Mariae, quae pro eo, quod Moysi famulo domini propter Aethiopissam detraxit, inmunditiale praemultata [k] sit. Et illud psalmistae: Nolite tangere christos meos, et in prophaetis meis nolite malignari.

(3.332)
CCCXXXII.
fehlt

Clericus vel laicus, si crimine aut lite pulsatus fuerit, non aliubi quam in foro suo vocatus audiatur.

(3.333)
CCCXXXIII.
fehlt

Appellantem non debet afflictio ulla aut carceris aut detentionis iniuriae custodia et liceat appellatori causam vitiatam appellationis remedio sublevare.

(3.334)
CCCXXXIIII.
fehlt

Si quis contempto fideiussore debitorem suum tenere maluerit, fideiussor vel haeres eius a fideiussionis vinculo liberatur. Si vero procurator litis victus fuerit, mandator eius ad solutionem tenetur.

(3.335)
CCCXXXV.
fehlt

Homo liber, qui statutum suum in potestate habet, et peiorare eum et meliorem facere potest, atque ideo operas suas diurnas nocturnasque locat.

(3.336)
CCCXXXVI.
fehlt

Qui uxorem habet, eo tempore concubinam habere non potest, ne ab uxore eum separet dilecito concubinae.

(3.337)
CCCXXXVII.
fehlt

Illud etiam vanum consensum convenit observari, ut si quis monachorum aut monacharum in congregatione positi religiosam conversationem elegerint, et postea aut ad parentes aut quamcunque proprietatem, sed congregatione ipsa subtraxerint, et ab episcopo suo per epistolam admoniti ad septa monasterii sui redire distulerint, sint usque ad exitum vitae a communione suspensi, nec prius ad eucharistiae gratiam admittantur, quam ad ovile suum, de quo se vagationis insolentia visi sunt subtraxisse cum humilima supplicatione debeant satisfactione reverti.

(3.338)
CCCXXXVIII.
fehlt

[l] De viduis et puellis, quae sibi in habitu religionis in domibus propriis, tam a parentibus quam per se, vestem mutaverint, et se postea contra instituta patrum vel praecepta canonum coniugia crediderint copulanda, tamdiu utrique habeantur a communione suspensi, quousque quod inlicite perpetraverunt emendent. Quod si emendare neglexerint, a communione et omnium christianorum convivio imperpetuo sint sequestratę.

(3.339)
CCCXXXIX.
fehlt

Quod personae solent in iudiciis esse? Quatuor, accusator causae, defensor causae, testes, iudex. Quo quisque utitur officio? Iudex aequitate, testes veritate, accusator intentione ad amplificandam causam, defensor extenuatione ad minuendam causam. Saepe enim fit causa ratiocinationis aut metu aut gloria aut pecunia, ||fol.27r|| id est, aut commodi aliquid appetendi vel incommodi aliquid vitandi.

(3.340)
CCCXL.
fehlt

Non tantum, qui furtum fecerit, sed etiam is, cuius opere aut consilio furtum factum fuerit, furti actione tenebitur.

(3.341)
CCCXLI.
fehlt

Agnati sunt, qui per virilem sexum descendunt, cognati autem, qui per foemineum. Et ideo patrui vel patruorum filii et agnati sunt et cognati. Avunculi vero et avunculorum filii cognati sunt, non agnati.

(3.342)
CCCXLII.
fehlt

Qui metu et impressione alicuius terroris apud acta presidis [m] servum se esse mentitus est, postea statum suum defendi non praeiudicat.

(3.343)
CCCXLIII.
fehlt

Hi, qui aedes aliquas villasve expoliaverint, effregerint, expugnaverint, si quidem id turba cum telisco acta fuerint, capite puniantur. Telorum autem appellatione omnia, ex quibus saluti hominis noceri possit, accipiuntur.

(3.344)
CCCXLIIII.
fehlt

Receptores aggressorum itemque latronum, eadem poena afficiuntur qua ipsi latrones. Sublatis enim susceptoribus, crassantium cupido conquiescit.

(3.345)
CCCXLV.
fehlt

Si aliquis malitiae studio incendium miserit, de hoc crimine convictus poenis gravissimis iubetur interfici. Quod si per negligentiam factum incendium comprobatur, damnum, quod cuicunque illatum fuerit, res quae incendio perierit, dupli satisfactione sarciatur.

(3.346)
CCCXLVI.
fehlt

Constitutiones contra canones et decreta praesulum romanorum seu reliquorum pontificum vel bonos mores nullius sint momenti.

(3.347)
CCCXLVII.
fehlt

In clericorum causa huiusmodi forma servetur, ut ne quemquam eorum sententia non a suo iudice dicta constringat.

(3.348)
CCCXLVIII.
fehlt

Omnis, aui falsa aliis intulerit, puniatur et pro falsitate ferat infamiam.

(3.349)
CCCXLIX.
fehlt

Ut comprovincialis synodi retractetur per vicarios urbis Romae episcopi, si ipse decreverit.

(3.350)
CCCL.
fehlt

Si quis adversus episcopum causam habuerit, non prius alios episcopos vel alios iudices adeat, ut eum accuset, quam familiariter ei suam indicet quaerelam, et ab eo aut iustam emendationem aut rationabilem percipiat excusationem, ipsa nos instruente veritate: Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum solum. Si te non audierit, adhibe duos vel tres tecum. Et si vos non audierit, dic ecclesiae, id est, accusa eum publice tunc, et non prius. Et reliqua.

(3.351)
CCCLI.
fehlt

Nulli infami atque sacrilego liceat de quocunque quandoque adversus religiosum christianum impetere.

(3.352)
CCCLII.
fehlt

Nullae causae a iudicibus ecclesiasticis audiantur, quae legibus non continentur vel quae prohibitae esse noscuntur.

(3.353)
CCCLIII.
fehlt

Qui pro iniuria mediocri aestimatę iniuriae damna subire compellitur, quamvis civiliter videatur addictus, tamen infamis efficitur.

(3.354)
CCCLIIII.
fehlt

In causa capitali absens nemo damnetur neque absens per alium accusare aut accusari potest.

(3.355)
CCCLV.
fehlt

Si ex rebus, quas violenter aliquis occupat, quaelibet sub quacunque occasione perierint aut arserint vel servi violenter occupati mortui fuerint, qualibet fraude illius, qui occupavit id, quod perit factum non videatur, tamen ab ipso, quaecunque perierint, reddenda sunt, qui rem iuris alieni violenter visus est occupasse.

||fol.27v||
(3.356)
CCCLVI.
fehlt

In hoc titulo graeca verba posita sunt, id est, periton alegeus alle nonece alogiome non con [n]. Quod nos latine possumus dicere: De his, qui inrationabiliter versati sunt sive versantur. In qua sententia sensus triplex est; id est, de his, qui cum peccoribus coitu mixti sunt, aut more peccorum cum consanguineis usque affinitatis lineam incestum commiserunt, aut cum masculis concubuerunt. Quisquis autem ex his unum egerit, aut capite puniatur aut, si ei vita concessa fuerit, iuxta Ancirani concilii sententiam, quae in capite XVI continetur, poenitentiam veraciter agat.

(3.357)
CCCLVII.
fehlt

[o] Si quando in causa capitali vel in causa status interpellatum fuerit, non per procuratores, sed per ipsos est agendum.

(3.358)
CCCLVIII.
fehlt

Si quis metropolitanus episcopus, nisi quod ad suam solummodo propriam pertinet parroechiam, sine consilio et voluntate omnium comprovincialium episcoporum extra aliquid agere tentaverit, gradus sui periculo subiacebit; et quod egerit, irritum habeatur et vacuum. Sed quicquid de provincialium coepiscoporum causis suarumque ecclesiarum et clericorum atque secularium necessitatibus agere aut disponere necesse fuerit, hoc cum omnium consensu comprovincialium agatur pontificum, non aliquo dominationis fastu, sed humillima et concordi administratione, sicut dominus a re[p]: Non veni ministrari, sed ministrare. Et alibi: Qui maior est vestrum, erit minister vester. Et reliqua. Similiter et ipsi comprovinciales episcopi cum eius consilio, nisi quantum ad proprias pertinet parroechias, agant iuxta sanctorum constituta patrum; ut uno animo, uno ore, concorditer sancta glorificetur trinitas in secula.

(3.359)
CCCLIX.
fehlt

Notum sit omnibus, quia quod in laicis reprehenditur, id multo magis debet in clericis praedamnari.

(3.360)
CCCLX.
fehlt

[q] Delatori aut lingua capuletur, aut convicto caput amputetur. Delatores autem sunt, qui invidia produnt alios.

(3.361)
CCCLXI.
fehlt

[r] Qui in alterius fama in publico scripturam aut verba contumeliosa confixerit, et repertus scripta non probaverit, flagelletur. Et qui ea prius invenerit, rumpat, si non vult auctoris ficti [s] causam incurrere.

(3.362)
CCCLXII.
fehlt

Si aliquis unam rem duobus per legitimas scripturas donaverit, uni prius, et alteri postea, non quaerendum est in his donationibus, qui primus, qui posterior sit; sed qui rem tradente donatore possederit, is eam, cui est tradita, possidebit. Nec interest utrum in parentes an in extraneos talis sit facta donatio.

(3.363)
CCCLXIII.
fehlt

Servi in caput domini neque a praeside neque a procuratore neque tam in parvis quam in capitalibus causis interrogari possunt.

(3.364)
CCCLXIIII.
fehlt

Si quis iratus crimen aliquod cuilibet temere obiecerit, convitium non est pro accusatione habendum. Sed promisso tractandi spatio, id quod iratus dixit, per scripturam probatum esse fateatur; ut si fortasse resipiscens post iracundiam iterare ac scribere noluerit, non ut reus criminis teneatur.

(3.365)
CCCLV.
fehlt

Qui crimen obicit, scribat se probaturum. Revera, ut ibi causa agatur, ubi crimen admittitur; ut qui non probaverit, quod obiecit, poenam, quam intulerit, ipse patiatur.

(3.366)
CCCLXVI.
fehlt

Ut ne quis dum in ea durare potuerit qualibet necessitate suam relinquat ecclesiam ||fol.28r||

(3.367)
CCCLXVII.
fehlt

Pulsatus ante suum iudicem causam dicat, et non ante suum iudicem pulsatus si voluerit, taceat. Et ut pulsato quotiens appellaverit, induciae dentur.

(3.368)
CCCLXVIII.
fehlt

Hi, qui inventi fuerint libros famosos legere vel cantare, excommunicentur.

(3.369)
CCCLXIX.
fehlt

Homicidae, malefici, fures, sacrilegi, raptores, venefici, adulteri, et qui raptum fecerint vel falsum testimonium dixerint, seu qui ad sortilegos magosque concurrerint, nullatenus ad accusationem vel ad testimonium erunt admittendi.

(3.370)
CCCLXX.
fehlt

Qui de salute principis vel summa rei publicae matematicos, ariolos, aruspices, vaticinatores consulit, cum eo, qui responderit, capite puniatur.

(3.371)
CCCLXXI.
fehlt

Auctores seditionis et tumultus vel concitatores populi pro qualitate dignitatis aut in crucem tollantur aut bestiis obiciantur aut in insulam deportentur.

(3.372)
CCCLXXII.
fehlt

Maius periculum est iudicantis quam eius, qui iudicatur. Unde unicuique providendum est, ne aliquem iniuste iudicet aut puniat.

(3.373)
CCCLXXIII.
fehlt

Accusationes adversus doctorem nemo suscipiat: quia non potest humano condemnari examine, quem deus suo reservavit iudicio.

(3.374)
CCCLXXIIII.
fehlt

Sic odit deus eos, qui adversus patres armantur, ut patrum invasores, qui in omni mundo infamia notantur.

(3.375)
CCCLXXV.
fehlt

Instruendi sunt presbyteri pariterque ammonendi, quatinus noverint decimas et oblationes, quas a fidelibus accipiunt, pauperum et hospitum et peregrinorum esse stipendia, et non quasi suis, sed quasi commendatis uti debere. De quibus omnibus sciant se rationem reddituros in conspectu divinae maiestatis, et nisi eas fideliter pauperibus et his, quibus praemissum est, administraverint, condemnationem patiendos. Qualiter vero dispensari debeant, canones sacri instituunt. Scilicet ut quatuor partes ex omnibus fiant, una ad fabricam ecclesiae relevandam, altera pauperibus distribuenda, tertia presbyterorum suis clericis habenda, quarta episcopo reservanda, et quicquid exinde pontifex iusserit, prudenti consilio est faciendum.

(3.376)
CCCLXXVI.
fehlt

Inhibendum et modis omnibus tenendum est, ut nullus sacerdos eas personas foeminarum, sicut in canonibus insertum continetur, de quibus suspitio potest esse, in domo sua habeat, et non solum illas, sed neque illas, quas antiqui canones concedunt: quia instigante dyabolo etiam in illis scelus frequenter perpetratum reperitur aut etiam in pedissequis earum. Nam si quae de eis habuerit talem [t] necessitatem cui sit necessaria sustentatio presbyteri habeat in villa aut in vico domum, longe a presbyteri conversatione, et ibi ei subministret, quae necessaria sunt. Sed et hoc secundum auctoritatem canonum modis omnibus prohibendum, ut nulla foemina ad altare praesumat accedere aut presbytero ministrare vel infra cancellum stare aut sedere.

(3.377)
CCCLXXVII.

De incestis omni studio perquirendum est sacerdotibus per homines veraces et timorem dei ante oculos habentes. Et si reperti fuerint, statim aut per se emendare studeant aut cum adiutorio archidiaconi sui vel episcopi hoc ipsum extirpare satagant; ne tanto flagitio et scelere et illi polluantur et pereant, et alii in eorum civitate omnipotentis dei iram incurrant.

(3.378)
CCCLXXVIII.
fehlt

Admonendi sunt clerici et instruendi, ut primum ipsi ab omni fornicatione et||fol.28v|| immunditia et luxuria et ab omni pollutione carnis sint alieni, et tunc plebem sibi subiectam et verbis praedicent, et exempla ostendant, ut ab omni fornicatione et ab omni inrationabili vel inutili pecudum luxuria et pollutione abstineant, et mundo se corpore et mente deo praeparent.

(3.379)
CCCLXXIX.
fehlt

Quaerendum namque est sacerdoti cum accipit cuiuslibet fidelis confessionem peccatorum, qualiter primo peccatum perpetratum, aut si postea iteratum, aut frequenter actum sit, si sponte, si coacte, si per ebrietatem aut per quodlibet ingenium factum sit. Et cum venerit, unde radix illius peccati processit, tunc congruam adhibeat medicinam. Qualis vero peccati adhibenda sit medicina, secundum canonum auctenticorum sanctorum patrum esse debet, et non secundum placitum hominis, sed secundum dei voluntatem. Nec in hac parte voluntas aut gratia hominis sectanda est, sed voluntas dei in omnibus exquirenda; quatinus dignis praecibus et paenitudine et digna placari possit omnipotentis dei vindicta, quam suo vitio provocavit.

(3.380)
||fol.208v|| CCCLXXX.
fehlt

Sed quis quiete gradiens per viam aut si etiam in domo sua fuerit aut in platea civitatis aut in villa subito aut ab alio superventus, aut litis commotione, volens se defendere, non habens contra illum antea odium interfecerit hominem, septem annis secundum canonicam institutionem poeniteat. Tres vero communione privetur; quatuor autem in communione orationum et oblationum susceptus, in sacerdotis pendeat arbitrio, utrum dignus sit corpus Christi accipere aut usque ad plenitudinem poenitentiae ab eo separari. Abstinentia ciborum in providentia sacerdotis erit secundum possibilitatem poenitentis et devotionis et affectum lachrymarum.

(3.381)
CCCLXXXI.
fehlt

Mulier quae duobus fratribus nupserit, abici debet usque ad diem mortis. Sed propter humanitatem in extremis suis sacramentis reconciliari opportet; ita tamen, ut prius solvatur coniugium et maneat innupta et vir eius absque uxore simili poenitentiae sit subditus. Quod si duo fratres cum una foemina fornicati fuerint, nescientes alter alterius fornicationem, statim ut cognoverint adulterium, qui eam habet uxorem, dimittat. Et ille quidem, post actam poenitentiam, si uxor defuncta fuerit, potest alteri sociari; illa vivente, nequaquam. Illa vero nunquam ulterius poterit in coniugium assumi; et iugi poenitentia submissa, ad exitum vitae communionis gratiam percipiat.

(3.382 + 3.382bis)
CCCLXXXII.
fehlt

Mulier quae dormiens filium suum oppresserit, et mortuus fuerit, sed [u] annis poeniteat. Vir eius, si in domo illius fuit, quatuor. Si vero in uno lecto, simili modo poeniteat, tres in pane et aqua, caeteros quatuor in prudentia erit sacerdotis qualiter eam viderit posse, et ita ei ciborum abstinentia imponatur. Similiter et vir habens uxorem, si adulterium perpetraverit, faciat, et per triennium non communicet. Si cui uxor adulterium perpetraverit, et hoc a viro deprehensum fuerit et publicatum, dimittat uxorem, si voluerit propter fornicationem. Illa vero, secundum quod superius insertum est, publice agat poenitentiam. Vir vero eius, illa vivente, nullatenus habebit licentiam aliam ducere uxorem. Quod si voluerit adulteram ||fol.29r|| sibi reconciliari, licentiam habeat, ita tamen, ut pariter cum illa poenitentiam agat, et exacta poenitentia, ad communionis gratiam, sicut superius continetur insertum, utrique accedant. Similis forma et in muliere servabitur. Si eam vir eius adulteraverit, habet potestatem dimittendi virum propter fornicationem. Maneat tamen innupta, quandiu vir eius vixerit; quia nec ille habet potestatem aliam accipere prima vivente, nec illa primo. Habent tamen potestatem semetipsos reconciliari.

(3.383)
CCCLXXXIII.
fehlt

Praecipimus, ut ad accipiendum per manus pontificis impositionem spiritus sancti donum solicite et devote omnes concurrant, et episcopo suo ea, quae necessaria sunt, fideliter ministrent, eique ab omnibus et per omnia obediatur.

(3.384)
CCCLXXXIIII.
fehlt

Sciendum est omnibus, quod parvuli instruendi sunt, cum ad intelligibilem aetatem venerint et fidei sacramento et baptismatis misterio et sanctiformis gratiae sancti spiritus dono.

(3.385)
CCCLXXXV.
fehlt

Notum est omnibus, volumus, quod confessio peccatorum, excepta ea, quae sacerdotibus ad consilium accipiendum dominumque placandum fit, deo frequenter in oratione sit facienda.

(3.386)
CCCLXXXVI.
fehlt

Omnibus fidelibus notum fore desideramus, quod quorundam peccatorum alienorum conscii, nisi ea emendationis et salutis causa prodiderint, delinquant. Unde scriptum est: Nihil prodest illi suo errore non pollui, qui consensum prestat erranti. Et alibi: Non solum qui faciunt, sed qui consentiunt facientibus rei sunt.

(3.387)
CCCLXXXVII.
fehlt

Sciendum est omnibus et sine oblivione retinendum, quod gravius puniantur, qui fide Christi perceperunt, et in malis vitam finierunt, quam illi, qui sine fide mortui sunt, et tamen bona egerunt opera. Quoniam melius est fidem non percipere, quam post eius perceptionem retrorsum habire.

(3.388)
CCCLXXXVIII.
fehlt

Notum sit omnibus, quod coniugium a deo sit constitutum, et non sit appetendum causa luxuriae, sed procreatione filiorum et quod bonorum coniugatorum vita per Iob sit designata.

(3.389)
CCCLXXXIX.
fehlt

Sciendum est omnibus et firmiter retinendum, quod hi, qui uxores ducere voluerint, sicut eas castas et incorruptas cupiunt invenire, sic ad eas casti et incorrupti debent accedere, easque cum benedictione sacerdotis, sicut in sacramentario continetur, accipere. Sed prius eas dotali titulo debent conligare.

(3.390)
CCCLXXXX.
fehlt

Volumus atque praecipimus, ut omnes suis sacerdotibus tam maioris ordinis quam et inferioris, a minimo usque ad maximum, ut summo deo, cuius vice in ecclesia legatione funguntur, obedientes existant. Nam nullo pacto agnoscere possumus, qualiter nobis fideles existere possunt, qui deo infideles et suis sacerdotibus inobedientes apparuerint, aut qualiter nobis obedientes nostrisque ministris ac legatis obtemperantes erunt, qui illis in dei causis et ecclesiarum utilitatibus non obtemperant. Potius namque iuxta veritatis vocem ille metuendus est, qui potest animam et corpus perdere in gehennam quam ille, qui corpus torquere et honores temporales potest auferre. De illis dictum est: Qui vos audit, me audit. Et qui vos spernit, me spernit. Et alibi: Qui vos tangit, ||fol.29v|| tangit pupillam oculi mei. Et rursus: Qui scandalizaverit unum de pusillis istis, melius illi ut suspendatur mola asinaria in collo eius, et demergatur in profundo maris. Et iterum: Qui vos recipit, me recipit. Et qui me recipit, recipit eum, qui me misit. Et multa alia quorumque similia. His ergo fulti oraculis iubemus, ut omnes eis pro viribus ad eorum peragenda ministeria et ad malos et ad peccatores atque negligentes homines distringendos summopere obedientes existant. Qui autem in his, quod absit, aut negligentes eisque inobedientes fuerint inventi, sciant se nec in nostro imperio honores retinere, licet etiam filii nostri fuerint, nec in palatio locum neque nobiscum aut cum nostris societatem aut communionem ullam habere, sed magis sub magna districtione et ariditate poenas luere. In his namque omnium nostrorum fidelium volumus agnoscere fidem ac benevolentiam. Quoniam si haec fideliter ut [v] utiliter impleverint, tunc deo et nobis fideles erunt. Si autem secus, quod absit, egerint, tunc non solum infideles, sed infames atque reprobi manifeste apparentes notabuntur, eorumque domus publicabuntur et ipsi exiliabuntur.

(3.391)
CCCXCI.
fehlt

Placuit, ut infantes, quando non inveniuntur certissimi testes, qui eos sine dubitatione baptizatos esse testentur, neque ipsi sunt per aetatem idonei de traditis sibi sacramentis respondere, absque ullo scrupulo tempore legitimo baptizari. Similiter et de clericis vel altaribus atque consignandis fidelibus, quotiens super his dubitatur, agendum est idem: ut sine ulla trepidatione consecrentur et fideles confirmentur. Quoniam quod non ostenditur gestum, ratio non sinit ut videatur iteratum.

(3.392)
CCCXCII.
fehlt

Pro ecclesiarum causis ac necessitatibus earum atque servorum dei excusatores vel advocati seu defensores, quotiens necessitas ingruerit, a principe postulentur, et ab eo fideliter atque libenter iuxta canonicas sanctiones fidelissimi dentur.

(3.393)
CCCXCIII.
fehlt

Clerici cuiuslibet gradus in quibuscunque locis ordinati fuerint ministri, ad eadem loca pertineant atque in ipsis locis perseverent.

(3.394)
CCCXCIIII.
fehlt

In singulis episcoporum parroechiis presbyteri eorumque ministri non a quibuslibet episcopis, sed a suis propriis, crisma petant vel accipiant. Nec alio unquam tempore iuxta sanctos canones vel secundum morem Romanum, nisi in coena domini secundum crisma conficiatur. Quibus etiam diebus presbyteris vel eorum ministris canonice dispensandum est, sed non aliis tradendum, nisi solummodo presbyteris vel diaconibus aut subdiaconibus bene fidelibus. Indignum enim est, ut alii illud suscipiant, nisi illi, qui hoc in tradendo usuri sunt. Similiter et hoc statutum est, ut a coepiscopis, qui iuxta sanctorum decreta locum septuaginta discipulorum, id est presbyterorum, tenent et ab ipsis presbyteris nec virginum consecratio nec sancti spiritus traditio nec ecclesiarum et altarium consecratio, et illa, quae solis episcopis debentur, fiat. Nam si a duobus episcopis episcopus non potest consecrari, quomodo ille episcopus erit, aut aliquid de episcopali ministerio, nisi quantum presbyter, cuius ||fol.30r||locum in ecclesia tenet, agere poterit? Omnia ergo, quae isti praesumptuosi de episcopali ministerio egerint, irrita esse comprobantur et affectu carere, atque omnia tam apostolica sede quam et omnium episcoporum decreto irrita esse, et potius nocumenta quam aliqua adiumenta sunt iudicata ac sepius interdicta. Ideoque ne fiant, omnino sub anathematis vinculo interdicimus atque qui ab eis sunt polluti potiusquam sanctificati in meliorem statum canonice, id est, a tribus ordinatis episcopis, ut reformentur iubemus: quia reformatio non est iteratio, sed ecclesiastica et canonica perfectio.

(3.395)
CCCXCV.
fehlt

Placuit, ut hi, qui rapiunt foeminas et furantur aut seducunt, ut eas nullatenus habeant uxores, quamvis eis postmodum conveniat aut eas dotaverint vel nuptialiter cum consensu parentum suorum acceperint. Si quis autem uxorem habere voluerit, canonice et legaliter eam accipiat et non rapiat. Qui vero eam rapuerit vel furatus fuerit aut seduxerit, nunquam eam uxorem habeat; sed propinquis suis eam legalibus reddat, et in triplo plenum bannum dominicum componat, et insuper canonice publicam poenitentiam gerat. Ad quod omnes una voce clamaverunt dicentes: Ista omnes firmiter tenere volumus, et imperpetuum ab omnibus conservari optamus.

(3.396)
CCCXCVI.
fehlt

Sciendum est omnibus, quod in aliis competentibus locis, si locus basilicae procul fuerit, oratio ad dominum et confessio peccatorum fieri debeat et possit, missarum vero celebratio nonnisi in locis ab episcopis deo dicatis; excepto tempore hostilitatis, et hoc nonnisi in altaribus et tabernaculis ab episcopis deo dicatis ullatenus rite fieri possit aut debeat.

(3.397)
CCCXCVII.
fehlt

Si quis secularium tam maioris ordinis quam et inferioris peccatum egerit, et vocatus sui episcopi auctoritate ad emendationem et poenitentiam venire distulerit, ita divisit ab ecclesia extorris et catholicorum consortio sequestratur, quousque quod inlicite commisit, emendet, ac reatum suum usque ad satisfactionem canonice diluat, atque reconciliatione proprii episcopi divinis praecibus indulgentiam consequitur et veniam, ecclesieque gremio, a cuius utero deviaverit, peracta satisfactione ab eodem emendatus episcopo, canonice reddatur.

(3.39)
CCCXCVIII.
fehlt

Ut clerici pompis sagis vel armis non utantur.

(3.399)
CCCXCIX.
fehlt

Ut ea, quae in sua diocesi episcopus per se suosque corrigere vel emendare nequiverit, coram reliquis episcopis ad corrigendum insinuet, vel regi indicare non tardet; ut qui ecclesiasticis regulis inobediens apparuerit, per potestates exteras corrigatur.

(3.400)
CCCC.
fehlt

Statuimus, ut si quis servorum dei vel ancillarum Christi in crimen fornicationis lapsus fuerit, quod in carcere poenitentiam faciat in pane et aqua. Et si ordinatur [w] presbyter sit, duos annos in carcere permaneat, ut ante flagellatus et scortigatus videatur; et post episcopus adaugeat. Si autem clericus vel monachus in hoc peccatum inciderit, post tertiam verberationem in carcerem missus, vertente anno ibi poenitentiam agat. Similiter nonnanes velatae eadem poenitentia teneantur, et radantur omnes capilli capitis eius.

(3.401)
CCCCI.
fehlt

Praecipimus, ut qui paganis baptizati sunt, denuo a Christi sacerdotibus in nomine sanctae trinitatis baptizentur, et postea ab episcopis crismentur, quia aliter christiani nec dici||fol.30v|| nec esse possunt.

(3.402)
CCCCII.
fehlt

Si quis ab episcopo, et non [x] a coepiscopo, qui non episcopus, sed vicarius episcopi, priusquam prohibiti essent, et erant et dicebantur, fuerit confirmatus, reiterari alias confirmatio non debet. Nam coepiscopi [y] ante apostolicam atque synodalem prohibitionem non ex numero apostolorum, sed ex LXX discipulorum, ut sacri canones testantur, ordine erant, quos nunquam spiritum paraclitum tradidisse novimus. Sed quia olim, ut dictum est, iam dicti coepiscopi [z] prohibiti sunt, ideo modo nihil sunt, nec spiritum paraclitum ullo umquam tempore tradere potuerunt nec modo possunt. Quapropter non apparet iteratum, quod olim canonice non agnoscitur patratum.

(3.403)
CCCCIII.
fehlt

Quicumque baptizatus fuerit ab haereticis „In nomine patris et filii et spiritus sancti“ nullo modo rebaptizari debetur, sed per manus solam impositionem purgandus est.

(3.404)
CCCCIIII.
fehlt

Baptizandos opportet fidei symbolum discere, et quinta feria ultimae septimanae episcopo vel presbyteris reddere. Et qui in egritudine constituti baptismum perceperint, sani facti fidei symbolo doceantur, ut noverint quarta [a] natione digni sunt habiti. Opportet etiam baptizatos post baptismum chrisma coeleste percipere et regni Christi participes fieri.

(3.405)
CCCCV.
fehlt

Quod hi, qui dubitant, utrum sint baptizati an non vel a presbytero diis mactanti vel immolaticiis carnibus vescenti fuerint baptizati, ut baptizentur praeceptum est.

(3.406)
CCCCVI.
fehlt

Ne quisquam amplius quam duas accipiat uxores, quia iam tertia superflua est.

(3.407)
CCCCVII.
fehlt

Quod pro catholicis defunctis sint memoriae faciendae et oblationes et orationes deo offerendae, non tamen pro impiis, quamvis sint christiani, ex his aliquid agere licebit.

(3.408)
CCCCVIII.
fehlt

Nullus episcoporum vel presbyterorum aliquam prius causam suggerere audeat, quam ea, quae ad emendationem vitae et ad severitatem regulae atque ad animae remedia pertinent, finiantur.

(3.409)
CCCCIX.
fehlt

Qui regulam ecclesiae petunt a regibus et horrendae cupiditatis impulsu egentium substantiam rapiunt, irrita habeantur quae obtinent, et a communione ecclesiae, cuius facultatem auferre cupiunt, excludantur.

(3.410)
CCCCX.
fehlt

Ne parroechias cuiuslibet episcopi alterius civitatis episcopus, canonum temerator invadat, et vaesanę cupiditatis facibus inflammatus suis quemadmodum non contentus, rapiat aliena.

(3.411)
CCCCXI.
fehlt

Si quiscumque [b] munuscula ecclesiae sanctis scripturarum titulis conlata nepharia calliditate abstulerit, fraudaverit, invaserit, retentaverit atque suppresserit et non statim a sacerdote commonitus deo conlata reddiderit, ab ecclesiae catholicae communione pellatur.

(3.412)
CCCCXII.
fehlt

Ut iudicatus episcopus ad apostolicam sedem, si voluerit, appellet. Ex concilio Sardicense cap. V. Quod si appellaverit, in cathedra ipsius alter non ordinetur.

(3.413)
CCCCXIII.
fehlt

Ut si a iudicibus, quos primas dederit, quis appellaverit, alii iudices amplioris numeri decernantur. Quod si et ab ipsis appellaverit, ad sententiam concilii causa deferatur.

(3.414)
CCCCXIIII.
fehlt

Ut presbyteri inconsulto episcopo in quolibet loco agenda non audeant cęlebrare.

(3.415)
CCCCXV.
fehlt

Ut presbyter civitatis sine iussione sui episcopi nihil iubeat nec in unaquaque parroechia aliquid agat.

||fol.31r||
(3.416)
CCCCXVI.
fehlt

Ut presbyteri rem ecclesiae sine consensu episcopi sui non vendant.

(3.417)
CCCCXVII.
fehlt

Ut abiectum clericum aliena ecclesia non admittat.

(3.418)
CCCCXVIII.
fehlt

Ut nullus in praecibus nisi ad patrem dirigat orationem et ut prius eas cum instructioribus tractet.

(3.419)
CCCCXVIIII.
fehlt

Ne cui liceat res vel facultates ecclesiis aut monasteriis et xenodochiis pro quacumque eleemosina cum iusticia delegatas detentare, alienare atque subtrahere. Quod si quis fecerit, tanquam necator pauperum antiquorum canonum sententiis constrictus ab ecclesiae liminibus excludatur, donec ea, quae sublata sunt aut retenta, reddantur.

(3.420)
CCCCXX.
fehlt

Ut nullus episcoporum aut cuiuslibet ordinis clericus et alia quaecunque persona quibuslibet conditionibus seu in uno regno seu in alio positas alterius cuiuscunque ecclesiae res aut petat [c] aut presumat accipere. Quod si fecerit, tandiu habeatur a communione altaris et ab omnium fratrum ac filiorum caritate suspensus, donec ipse ecclesiae, cuius directo ordine iuris est, ablata restituat.

(3.421)
CCCCXXI.
fehlt

Privilegia atque praecepta ecclesiarum manere semper incorrupta praecipimus. Et quicquid ab antecessoribus vel parentibus nostris circa sacrosanctarum utilitates constitutum est, vel quae singuli quique antistites pro causis ecclesiasticis impetrare, sub poena sacrilegii iugi solidata aeternitate serventur.

(3.422)
CCCCXXII.
fehlt

Placuit, ut clerici non distringantur vel diiudicentur nisi a propriis episcopis. Fas enim non est, ut divini muneris ministri temporalium potestatum subdantur arbitrio. Nam si propriorum episcoporum iussionibus inobedientes extiterint, tunc iuxta canonicas sanctiones per potestates exteras adducantur, id est, per iudices saeculares.

(3.423)
CCCCXXIII.
fehlt

Placuit, sicut Leonis papae et omnium episcoporum nostrorum atque reliquorum fidelium generali et synodali consultu decrevimus, ut nullus coepiscopus [d] per manus impositionem spiritum sanctum tradere aut sacerdotes vel levitas aut subdiaconos sacrare vel virgines velare aut secundum [e] chrisma conficere vel ecclesias aut altaria sacrare aut benedictionem in publica missa populis tribuere presumat. Quae omnia summis pontificibus, id est, cathedralibus episcopis, debentur, et non coepiscopis [f] vel presbyteris, quorum formam iuxta sanctorum canonum decreta coepiscopi gerunt. Si autem hi aliquid ex his agere temptaverint, irrita erunt, quae ab eis geruntur, et ipsi omni ecclesiastico honore funditus priventur.

(3.424)
CCCCXXIIII.
fehlt

Ut hi, qui a coepiscopis [g] et presbyteri et diaconi aut subdiaconi sunt ordinati, nullatenus in presbyteratus et diaconatus aut subdiaconatus officio ministrare praesumant. Similiter homines, qui ab imperitis ab eis videntur esse confirmati et virgines seu ecclesiae sacratae aut chrisma confectum sive altaria dedicata pro confirmatis et sacratis aut dedicatis minime habeantur; quia quae illi non habuerunt, dare non potuerunt, quoniam ex his eis quicquam agere non licet, quae omnia summis pontificibus debentur et non coepiscopis [h], qui nec summi pontifices et episcopi fuerunt nec deinceps unquam fieri possunt. Nullum enim ex LXX ex his aliquid unquam fecisse legimus et scimus; ad quorum exemplum et formam presbyteros et coepiscopos, antequam ipsi coepiscopi prohibiti essent, fuisse agnovimus. Haec vero omnia a cathedralibus episcopis, qui a comprovincialibus episcopis aut praesentia aut iudicio metropolitani considerati esse noscuntur, agenda sunt, et non a presbyteris coepiscopis, qui ambo unius formae esse videntur. Quae si ab eis aut propter imperitiam aut propter praesumptionem acta, ut praedictum est, ||fol.31v|| ab imperitis esse putantur, a cathedralibus tamen episcopis reformanda et peragenda sunt; quia quae illi in his agere cogitarunt, imperfecta remanserunt; et, ut iam praelibatum est, quod illi non habuerunt, dare non potuerunt. Episcopi namque non fuerunt, quia nec a tribus episcopis nec ad aliquam episcopalem cathedram ordinati fuere et ideo ex his nihil agere potuerunt. Et ne alicui talis ordinatio et confirmatio aut consecratio reiteratio esse videatur, attendat illud quod scriptum est: Quod non ostenditur gestum, ratio non sinit ut videatur iteratum. Et reliqua talia eorumque similia.

(3.425)
CCCCXXV.
fehlt

Ne iudices quicquam de perfidorum excessibus extra sacerdotum cohibentia iudicare praesumant.

(3.426)
CCCCXXVI.
fehlt

Ut episcopi tunc immunes habeantur a damnis cum eorum presbyteros ad ea, quae ipsi non correxerint, remiserint corrigenda.

(3.427)
CCCCXXVII.
fehlt

Si coram hominibus repertum mendacium et infamem facit et a damnis affligit, quanto magis in divina fallax fide perventus non erit punitus ad accusationem vel ad testimonium admittendus. Merito ergo accusare et testificare prohibent, qui in recta fide suspecti sunt.

(3.428)
CCCCXXVIII.
fehlt

Si cui deflendum christianis est eorum scelus, qui in Christo praevaricatores existunt. Ita modis omnibus decernendum, ut absque satisfactione ecclesiae nullus omnino veniam mereatur, quia meliori proposito ad deterius declinasse convincitur: quia crudelis et stupenda praesumptio crudeliori debet extirpari supplicio.

(3.429)
CCCCXXIX.
fehlt

Non solum ille, qui furtum fecerit, sed etiam et quicunque conscius fuerit, vel furto ablata sciens susceperit, in numero furantium habeatur [i] et simili vindictae subiaceat.

(3.430)
CCCCXXX.
fehlt

Ut sabbato sancto, hoc est in vigilia paschę, ieiunium ante noctis initium, nisi a parvulis aut infirmis, non solvatur. Nec missa in parascęve aut in eodem sabbato sancto vel divina mysteria his duobus diebus caelebrentur. Canonibus quippe iubentibus biduo ista sacramenta penitus non debent celebrari.

(3.431)
CCCCXXXI.
fehlt

Statutum sepissime et inhibitum est, ut missarum caelebrationes in locis congruentibus fieri omnino non debeant. Simul et hoc decretum est, ut si quis presbyterorum, excepto quando in itinere pergitur, et locus basilicae procul est, et id in altaribus ab episcopo consecratis fieri necessitas compellit, ne populus dei sine missarum cęlebratione et corporis et sanguinis dominici perceptione maneat, missarum cęlebrationes in huiuscemodi inlicitis locis post tot tantasque prohibitiones facere tentaverit, gradus sui periculum incurrat. Et hoc populis denunciandum summopere a sacerdotibus ac praedicandum est, ne missas in prędictis inlicitis locis sacerdotibus cantare suadeant, vel haec inlicita facere presbyteros depręcentur. Quoniam scriptum est: Vide, ne offeras holocausta tua in omni loco, quem videris, sed in loco, quem elegerit dominus, ut proponat nomen suum ibi. Satius igitur est missam non audire quam eam, ubi non licet nec opportet celebrare nec audire. Et in canonibus legitur, ut nullus sacerdotum in domibus et in aliis locis nisi in ecclesiis dedicatis caelebrare missas audeat. Si quis contra haec decreta egerit, canonica correctione feriatur. Simul et [k] hoc statutum est, ut nullus sacerdos in aliis quam||fol.32r|| in deo dicatis vasis et ab episcopis consecratis ministrare seu missas cęlebrare praesumat: quia sicut non est consensum, ut alii missas cantent et sacrificia consecrent, quam illi, qui ab episcopis sunt consecrati, ita non est licitum, ut in aliis domibus vel altaribus aut vasis missas sacerdotes caelebrare praesumant quam ab episcopis consecratis. Sunt etiam ab episcopis consecranda et benedicenda [l] corporales pallae ac alia vestimenta sacerdotalia, necnon et omnia, quae in usus basilicae et altaris sive in ministerio sacerdotum ad divina ministeria explenda complectuntur, quatinus cum his sacris deo sacratius sive placabilius ministrare valeant. Unde et in aliis sanctorum patrum decretis legitur: Quamquam deum vera fide ubique orare liceat, sacrificia vero offerre aut corpus domini conficere [m] nullo modo legimus aut veraciter scimus in aliis locis iuste fieri nisi in locis deo ab episcopo dicatis, nisi causa hostilitatis aut summae necessitatis. Et hoc non in mansionibus aut in domibus non sacratis, sed in tabernaculis dedicatis ab episcopis et altaribus a pontificibus sacra unctione iunctis et divinis praecibus consecratis. Et hoc summa ex necessitate, et in itinere procul ab ecclesia positis, ne populus sine missarum solemnia et sacramenti corporis et sanguinis domini nostri Iesu Christi perceptione remaneat. Ab antiquis autem patribus et praedecessoribus nostris nulla alia ex occasione aut pigritia seu praesumptione, sed propter dictam [n] necessitatem, hoc concessum esse legimus. Aliter quoque, nisi ut praefixum est, in locis non consecratis missarum solemnia agere non licet. Et hoc non nisi ex summis et pro praedictis necessitatibus fieri ullo modo licet; quoniam lex divina admodum percipiens ait: Caveat quisque, ne offerat holocausta sua in omni loco, sed in loco, quem dominus elegit. Et alibi: Recte offert, qui ad ecclesiam necessitate preoccupante aut infirmitate venire non potest, et aliubi deum orat. Sed non recte dividit, qui in locis inlicitis et altaribus minime consecratis missarum caelebrationes peragit. Multo enim melius est missas non cantare aut audire quam in locis inlicitis missas cantare aut audire. Quoniam qui inlicita agit et prohibita facit, non modicum errat, et nimis peccat. Et nisi poenitentiam canonice [o] in hoc seculo ex hoc egerit, maximam condemnationem in futuro iuditio propter hoc indubitanter percipiet. Multa vero et innumerabilia exempla ex his in supradictis legalibus et in aliis canonicis et divinis libris inveniuntur, quae hic pro prolixitate inserere distulimus, et pro fastidio ac labore scriptorum sive lectorum hic non inseruimus. Nam si quis ex his potiora et plura exempla invenire desiderat, in praefixis libris sufficienter legendo et diligenter quaerendo invenire poterit. Si quis ergo post tot prohibitiones haec decreta apostolica et synodalia atque imperiali auctoritate renovata et maxime omnium imperii nostri populorum ac procerum nostrorum consensu et hortatu conscripta atque confirmata, temerare praesumpserit, si clericus fuerit, gradus sui periculo subiacebit. Si vero monachus aut laicus fuerit, a liminibus ecclesiae usque ad ecclesiae satisfactionem extorris fiat. Si autem, quod absit, suo episcopo et reliquis sacerdotibus inobediens vel contumax extiterit, a comitibus vel missis nostris comprehensus in carcerem usque ad nostram et proprii episcopi atque ecclesiae satisfactionem sub magna aerumna retrusus maneat.

||fol.32v||
(3.432)
CCCCXXXII.
fehlt

Nullus fidelium usque affinitatis lineam, id est, usque in septimam progeniem, consanguineam suam ducat uxorem, et eam quoquomodo incesti macula polluat. Si quis vero hoc scienter temerare praesumpserit, si libere [p] est, bannum nostrum, id est LX solidorum, fisco nostro persolvat, et insuper canonice ut incestus luat ac publice iuxta canonicos gradus poeniteat. Si autem servus et ecclesiasticus fuerit, publice flagelletur ac decalvetur, et iuxta proprii episcopi iussionem poenitentiam publice et canonice gerat. Quod si aliquis tam liber quam servus aut ecclesiasticus et fiscalinus episcopo proprio suo sacerdoti aut archidiacono inobediens vel contumax sive de hoc sive de alio quolibet scelere extiterit, omnes res eius a comite et a misso episcopo ei contendantur, usque dum episcopo suo obediat, ut canonice poeniteat. Quod si nec se ita correxerit et ad episcopum et ad canonicam poenitentiam venire distulerit, a comite comprehendatur, et in carcerem sub magna erumna retrusus teneatur nec rerum suarum potestatem habeat, quousque episcopus iusserit. Quod si comes et eius ministri haec adimplere distulerint, canonice ab episcopo et a suo ministro excommunicetur, et usque dum haec pleniter adimpleat, semper communione catholicorum careat, usque dum ipso episcopo humanius erga eum aliquid agere placuerit. Si vero, quod non optamus, ipse comes aut de praedictis causis aut de ipsa excommunicatione inobediens aut negligens apparuerit, honore comitatus pariter et communione careat, usque dum ambo in nostram praesentiam veniant, ut nos illum episcopali auctoritate atque imperiali ita corrigamus, ut caeteri timorem habeant, nec deinceps talia committere nullatenus audeant.

(3.433)
CCCCXXXIII.
fehlt

Incesti [q], dum in ipso detestando atque nefando scelere manent, non inter fideles christianos, sed inter gentiles aut caticuminos et energuminos habeantur; id est, cum christianis non cibum sumant, non potum, non in eodem vasculo edant aut bibant; sed soli hoc faciant. Non osculentur aut salutentur ab eis. Sed si suis sacerdotibus inobedientes extiterint, et a tam nefandissimo se scelere segregare atque ad publicam poenitentiam redire noluerint, inter eos habeantur, qui spiritu periclitantur inmundo et etiam inter eos, de quibus ipsa veritas ait: Si te non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Nam cum fidelibus non debent orare nec in ecclesiam intrare, sed ad ianuam ecclesiae excubare et intrantibus in eam et exeuntibus ex ea vultu in terra prostrato veniam postulare et ut pro se orare non dedignentur flagitare, et lachrymis profusi vultu contrito atque humiliato spiritu semper omnibus apparere, usque ad satisfactionem ecclesiae et proprii episcopi canonicam reconciliationem manere, et ad pristinum incestum nunquam redire nec secularia negotia exercere nec placitis aut accusationibus et testimoniis interesse, sed crebris sacerdotum praecibus manusque pontificis proprii impositionibus, et eleemosinarum largitionibus, atque cęterorum bonorum hominum exhibitionibus eos purgari sanarique oportet.

||fol.33r||
(3.434)
CCCCXXXIIII.
fehlt

Incestos nullo coniugii nomine praevalendos esse censemus.

(3.435)
CCCCXXXV.
fehlt

Si quis eo gradu se incestuoso ordine cum his personis, quibus a divinis regulis prohibitum est, coniunxerit, usquequo poenitentiam sequestratione testentur, utrique communione priventur et neque in palatio habere militiam neque in foro agendarum causarum licentiam habebit. Nam quomodo praedicto se incesto coniunxerit, episcopi seu presbyteri, in quorum diocesi et pago actum fuerit, regi et iudicibus scelus perpetratum annuncient; ut cum ipsis denunciatum fuerit, se ab eorum communione et cohabitatione sequestrentur. Res autem eorum ad primos parentes usque ad sequestrationem perveniant, sub ea conditione, ut antequam segregentur, per nullum ingenium neque per parentes neque per emptionem neque per auctoritatem regiam ad proprias perveniant facultates, nisi praefatum scelus sequestrationis separatione et poenitentiam fateantur [r].

(3.436)
CCCCXXXVI.
fehlt

Accusationis ordinem canonicis dudum regulis institutum servare iubemus, ut si quis clericus in criminali et in leviori causa pulsatur et in discrimine capitis accersitur, non statim reus aestimetur, quia accusari potuit, ne subiectam innocentiam faciamus. Sed quisquis ille est, qui crimen intendit, in iudicium episcopale veniat, nomen rei indicet et vinculum inscriptionis arripiat, custodiat similitudinem, habita tamen dignitatis aestimatione patiatur. Nec sibi fore noverit licentiam mentiendi, cum calumniantes ad vindictam poscat similitudo supplicii.

(3.437)
CCCCXXXVII.
fehlt

Omnes servi et liberti omnesque infames personae non permittantur maiores natu accusare, et omnes, quos ad accusanda publica crimina leges publicae non admittunt; infamesque sunt cuncti, quos decreta canonica et ecclesiastica atque leges seculares adscribunt infames esse.

(3.438)
CCCCXXXVIII.
fehlt

Si quis episcopus, presbyter aut diaconus vel quilibet clerici apud episcopos, quia alibi non opportet, a qualibet persona fuerunt accusati, quicunque fuerit sive ille sublimis vir honoris sive ullius alterius dignitatis, qui hoc genus inlaudabilis intentionis arripiat, noverit docenda probationibus, monstranda documentis se debere inferre. Si quis ergo circa huiusmodi personas non probanda detulerit, auctoritate huius sanctionis intelligat se iacturam famae propriae sustinere; ut damno pudoris existimationis dispendio discat sibi alienę verecundiae impune insidiari saltem de caetero non licere. Nam sicut episcopos, presbyteros, diaconos, caeterosque, si his obiecta potuerint comprobare, ab ecclesiasticis gradibus ęquum est removeri, ita similis videri debet iustitiae modus, quod appetitae innocentiae moderatam deferri iussimus ultionem. Ideo huiuscemodi dumtaxat causas episcopi sub testificatione multorum actis audire debebunt.

(3.439)
CCCCXXXIX.
fehlt

Nulli alii metropolitani appellentur primates nisi illi, qui primas sedes tenent et quos sancti patres synodali et apostolica auctoritate primates esse decreverunt. Reliqui vero, qui alias metropolitanas sedes sunt adepti, non primates, sed metropolitani vocentur.

||fol.33v||
(3.440)
CCCCXL.
fehlt

Si quis ex familiaribus et ex servis cuiuslibet domus cuiuscunque criminis delator atque accusator emerserit eius existimatione caput atque fortunas petiturus cuius familiaritati et dominio inhaeserit, ante exhibitionem testium, aut examinatum iudicium, in ipsa expositione criminum atque accusationis exordio, ultore gladio feriatur. Vocem enim funestam potius intercidi quam audiri oportet. Eorum vero accusandi sacerdotes et testificandi in eos os obstruimus, quos non humanis, sed divinis vocibus mortuos esse scimus.

(3.441)
CCCCXLI.
fehlt

Episcopi a deo iudicandi sunt, non ab humanis aut pravae vitae hominibus sint lacerandi, ipso domino exemplum dante, quando per se ipsum et non per alios, vendentes et ementes eiecit de templo, et mensas nummulariorum proprio evertit flagello, et eiecit de templo. Et sicut alibi ait: Deus stetit in synagoga deorum, in medio autem deos discernit.

(3.442)
CCCCXLII.
fehlt

Quicumque se propria voluntate aut in aquam iactaverit, aut collum ligaverit aut de arbore pręcipitaverit aut ferro percusserit aut cuilibet voluntariae se morti tradiderit, istorum oblatio non recipietur.

(3.443)
CCCCXLIII.
fehlt

Quicumque iudex aut secularis presbytero aut diacono aut cuilibet de clero aut de iunioribus matris ecclesiae absque audientia episcopi et archidiaconi et archipresbyteri iniuriam inferre praesumpserit, anathema ab omnium christianorum consortio habeatur.

(3.444)
CCCCXLIIII.
fehlt

Quando ea, quae [s] canonica sunt ventilantur, et quaedam regularia examinantur, neque iudices saeculares neque aliquos laycos interesse oportet, nisi eos tantummodo, qui in propria accusantur persona.

(3.445)
CCCCXLV.
fehlt

Monemus, ut iura ecclesiarum, sicut a patribus divinitus inspiratis sunt ordinata, inviolata permaneant. Nihil alienum improbis [t] ambitus concupiscat, nec per alterius imitationem suam aliquis quaerat augmentum.

(3.446)
CCCCXLVI.
fehlt

Deus ad hoc vestram religiositatem ordinavit, ut et iniustitias removeatis et praesumptiones abscindatis, et sacerdotio laborantibus succurratis, et multis opprobriis locum non praebeatis, sed post agnitionem ei, qui calumniam patiuntur, adiutorium feratis, illum vero, qui calumniam facit, si vere est calumniator, abscindatis.

(3.447)
CCCCXLVII.
fehlt

Episcopis singulorum locorum omnium, qui sub eorum degunt moderamine curae sit causas utilitatesque disponere. Valde enim est incongruum, ut omissis suis alii quilibet illorum se causis admisceant. Sed illi eorum vitam competenti regularique debeant moderatione disponere, qui eos ordinare canonice possunt et a quibus ordinati sunt, et qui pro commissis eorumque animabus compelluntur reddere rationem.

(3.448)
CCCCXLVIII.
fehlt

Si forte, quod non optamus, aliquem episcopum contra proprium metropolitanum ||fol.34r|| et contra alios quosque contingat aliquid habere causae decrevimus, ut ob hoc saedis apostolicae iudicium his, qui petere festinant, licentiam habeant, quod scitis, canonum etiam antiquorum patrum institutione permissum.

(3.449)
CCCCXLVII.
fehlt

Fundamentum aliud nemo potest ponere praeter id, quod positum est, qui est Christus Iesus. Quisquis ergo cum dilectione dei et proximi, fidei quae in Christo est firmitatem, tenet eundem Iesum Christum dei et hominis filium apud se posuit fundamentum. Sperandum ergo est, quia ubi Christus fundamentum est, bonorum quoque operum sequatur officium. Ipsa quoque per se veritas dicit: Qui non intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur et latro. Qui autem intrat per ostium, [u] qui intrat per Christum. Ipse autem per Christum ingreditur, qui de eodem creatore ac redemptore humani generis vera sentit et praedicat et praedicata custodit; culmen regiminis ad officium portandi oneris suscepit, non ad appetitum gloriae transitorii honoris; curae quoque suscepti ovilis solerter invigilat, ne oves dei aut perversi homines prava loquentes dilanient aut maligni spiritus oblectamenta vitiorum suadentes devastent.

(3.450)
CCCCL.
fehlt

Flagitari iudicium non debet de causa, quae definita vel iudicata est.

(3.451)
CCCCLI.
fehlt

Qui se contra praepositos suos erigunt, profecto ostenditur quia esse servi contempnunt. Filius dei in sancto ait evangelio: Ego non accuso nec iudico quemquam. Nihil enim sine patre facit filius; quia communis eorum operatio est et unita voluntas. Hoc vero in loco quasi iudex loquitur dicens: Qualis iudex, quales testes deo esse debeant, ut cognoscant homines in iudicando, quod non ex voluntate et potestate sua, sed ex aequitate debeant formare sententiam. Iusticia in iudicando est manifestanda, non poenitentia.

(3.452)
CCCCLII.
fehlt

Clerici lege patrum monentur, ut a vulgari vita seclusi a mundi voluptatibus sese abstineant, non spectaculis, non pompis intersint, convivia publica fugiant, privata, non tantum pudica, sed sobria colant, usuris nequaquam incumbant, qui nec turpium occupationes lucrorum fraudesque cuiusquam studiose appetant, amorem pecuniae quasi materiam cunctorum criminum fugiant, secularia officia negotiaque abiciant, honorum gradus per ambitiones non appetant, pro beneficiis medicinae dei munera non accipiant, dolos et coniurationes caveant; odium, aemulationem, detractionem et invidiam fugiant; non vanis oculis, non infrenata lingua aut petulanti tumidoque gestu incedant, sed pudorem ac verecundiam mentis simplici habitu et incessu ostendant. Obscenitatem etiam verborum, sicut et operum, penitus exercentur. Viduarum ac virginum visitationes frequentationesque fugiant, et contubernia extranearum foeminarum nullatenus appetant. Castimoniam quoque immolati corporis perpetuo conservare studeant, aut certe unius matrimonii vinculo fęderentur. Senioribus quoque debitam praebeant obedientiam neque ullo iactantiae studio semetipsos atollant. Postremo in doctrina, in lectionibus, psalmis, hymnis, canticis spiritalibus, exercitio iugi incumbant. Tales enim esse debent, qui divinis cultibus sese mancipandos studeant; scilicet ut dum scientiae operam dant, doctrinae gratiam populis administrent.

||fol.34v||
(3.453)
CCCCLIII.
fehlt

Neganda est accusatis licentia criminandi priusquam se crimine quo praemuntur exuerint.

(3.454)
CCCCLIIII.
fehlt

Si quis convictus fuerit aliquos ad falsum testimonium vel periurium attraxisse aut per quamcunque corruptionem sollicitasse, ipse quidem usque ad exitum non communicet.

(3.455)
CCCCLV.
fehlt

Sciscitandum est, si [v] vult pater virginis, quia caput mulieris vir, requirenda est a patre voluntas virginum, dum deus relinquat hominem in manibus consilii sui.

(3.456)
CCCCLVI.
fehlt

Statutum est, ut unusquisque clericus vel laycus non communicet in aliena plebe sine literis episcopi sui.

(3.457)
CCCCLVII.
fehlt

Si quis statuta superegressus corruperit vel pro nihilo habenda putaverit, si laycus est, communione, si clericus, honore privetur.

(3.458)
CCCCLVIII.
fehlt

Si quis forte aliquis clericorum regulam disciplinae ecclesiasticae subterfugiens fuerit evagatus, quicunque eum susceperit et illum pontifici suo non reconciliaverit, si magis defensare praesumpserit, ecclesiae communione privetur.

(3.459)
CCCCLIX.
fehlt

Statutum est, ut nullae accusationes a iudicibus audiantur ecclesiasticis, quae legibus saeculi prohibentur. Et ut si quis cuiuslibet honoris clericus iudicio episcoporum quocunque crimine fuerit damnatus, non liceat eum sive ab ecclesiis, quibus praefuit sive a quolibet homine defensari; interposita poena damni pecuniae atque honoris, quo nec aetatem nec sexum excusandum esse praecipimus.

(3.460)
CCCCLX.
fehlt

Placuit, ut quotienscunque concilium congregandum est, episcopi qui neque aetate neque aegritudine neque alia graviore necessitate impediuntur, competenter occurrant. Primatibusque suarum provintiarum intimetur, ut de [w] universis episcopis vel duae vel tres turmae fiant, ac de singulis turmis vicissim quotquot electi fuerint ad diem concilii instantissime occurrant.

(3.461)
CCCCLXI.
fehlt

Exempla sancti Clementis [x] utilia, quae praesenti tempore ecclesiis necessaria sunt, honorifice praeferenda et cum reverentia ab omnibus fidelibus ac praecipue clericis recipienda. Ex quibus quod specialiter placuit propter venerandam antiquitatem [y] statutis praesentibus roboremus, quod suprascriptus beatus martir de beatissimi Petri apostoli constitutione commemorat dicens: Quidam autem etiam ex vobis ipsis intelligere debetis si qua sunt quae ipse propter insidias hominum malorum non potest evidentius et manifestius proloqui. Verbi gratia: Inimicus est alicui pro actibus suis. Vos nolite expectare, ut ipse vobis dicat, cum illo nolite amici esse. Sed prudenter observare debetis et voluntati eius, videlicet, qui ecclesiae curam gerit, absque commotione obsecundare, et averti ab eo, cui ipsum sentitis adversum, sed nec loqui his, quibus ipse non loquitur; ut unusquisque, qui in culpa est, dum cupit omnium vel vestram sibi gratiam reparare, festinet citius reconciliari ei, qui omnibus praeest; ut per hoc redeat ad salutem cum obedire cęperit monitis praesidentis. Et caetera, quae in consequentibus denotantur||fol.35r|| amicis eorum, qui veritati inimici sunt. Sciat itaque deinceps clerus ad reatum, sed et fidelium populus ad culpam sibi adscribendum, si quis in hoc vitium malorum computatur, et disciplinae subversor fore agnoscitur.

(3.462)
CCCCLXII.
fehlt

Episcopum vero oportet oportune et importune atque sine intermissione ecclesiam suam docere eamque prudenter regere et ammonere, ut a vitiis se abstineat, et salutem consequi possit aeternam. Et illa cum tanta reverentia eius doctrinam debet suscipere eumque amare et diligere ut legatum dei et praeconem veritatis. Qui, testante veritate, quodcunque ligaverit super terram, erit ligatum et in coelo, et quodcunque solverit super terram, erit solutum et in coelo. Nimis timenda est haec sententia, et praevidendum vobis ne offendatis eos, qui tantam habent a domino potestatem. Et ideo potius obediendi et summopere sunt venerandi, non detrahendi vel lacerandi aut eiciendi, sed portandi et amandi, ipso dicente domino: Qui vos audit, me audit; et qui vos spernit, me spernit. Ideo haec vobis et omnibus fidelibus praecipimus, ut ab his vos caveatis et posteris vestris non malum, sed bonum exemplum relinquatis: quoniam iniuria episcoporum ad Christum pertinet, cuius vice funguntur. Et vos, qui veri dei estis discipuli, abicite a cordibus ante omnia discordias et animorum dissensiones, ex quibus omne opus malum procedit, et benignitatem ac simplicitatem tota mente servate. Verumtamen scitote cuncti, quod supra omnes suos laboret episcopus: quia unusquisque vestrum suum proprium fert laborem, ille vero et suum et singulorum. Et ideo sicut ille pro vobis omnibus, ita et vos omnes pro eo summopere laborare debetis, in tantum ut, si etiam necesse fuerit, animas vestras pro eo ponatis; sicut et ipse animam suam pro vobis, si necesse fuerit, ponere debet, ipso dicente salvatore: Bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. Vos vero obedite eis, et vigilate pro eis, quia ipsi vigilant quasi rationem pro animabus vestris reddituri; ut cum gaudio hoc faciant, et non gementes.

(3.463)
CCCCLXIII.
fehlt

Decretum est, ut uxor legitime viro coniugatur. Aliter enim legitimum, ut a patribus accepimus et a sanctis apostolis eorumque successoribus traditum invenimus, non fit coniugium, nisi ab his, qui super ipsam foeminam dominationem habere videntur, et a quibus custoditur, uxor petatur, et a parentibus propinquioribus sponsetur et legibus dotetur, et suo tempore sacerdotaliter, ut mos est, cum praecibus et oblationibus a sacerdote benedicatur, et a paranimfis, ut consuetudo docet, custodita, et sociata a proximis, quae tempore congruo petita legibus detur et solemniter accipiatur. Et biduo vel triduo orationibus vacent, et castitatem custodiant; ut boni soboles generentur, et domino suis in actibus placeant. Taliter enim et domino placebunt, et filios, non spurios, sed legitimos atque hereditabiles generabunt.

(3.464)
CCCCLXIIII.
fehlt

Placuit, ut nullus quemquam clericorum vel laicorum de suspicione aliqua iudicare praesumat; similiter, ne sine accusatore legitimo quispiam condemnetur: quia pessimum et periculosum est quempiam de suspitione iudicare, aut sine legitimo accusatore quemquam damnare.

(3.465)
CCCCLXV.
fehlt

Placuit, ut unusquisque episcopus per singulos annos cunctas dioceses parroechiasque circuire non negligat; sed docendo, confirmando, singula quaeque quae necessaria sunt, restaurando et corrigendo, prout melius valuerit, reformare satagat.

(3.466)
CCCCLXVI.
fehlt

Quando presbyteri aut diaconi per parroechias constituuntur, oportet eos professionem episcopo suo facere.

||fol.35v||
(3.467)
CCCCLXVII.
fehlt

Ut non liceat iudicibus clericos vel servos ecclesiae in suis angariis occupare.

(3.468)
CCCCLXXXVIII.
fehlt

Placuit, ut omnes ecclesiae cum dotibus et omnibus rebus suis in episcopi proprii potestate consistant atque ad ordinationem vel dispositionem suam semper pertineant.

(3.469)
CCCCLXIX.
fehlt

Ut clerici, qui saeculares iudices appetunt, excommunicentur.

(3.470)
CCCCLXX.
fehlt

Placuit, ut viduis pro castitate violentiam nullus inferat, et mulier invita virum non ducat. Quod si quis fecerit, in triplo nobis bannum nostrum persolvat ab episcopo atque, si necesse fuerit, distringente comite, publicam per gradus canonicos poenitentiam agere cogatur. Et si inobediens extiterit, nobis per firmissimos fideiussores praesentetur; ut aut in carcerem retrudatur, aut in exilium deportetur; ut et caeteri timorem habeant, ne unquam talia agere praesumant.

(3.471)
CCCCLXXI.
fehlt

Placuit, ut si quis potentum quemlibet expoliaverit et admonente episcopo non reddiderit, excommunicetur.

(3.472)
CCCCLXXII.
fehlt

Placuit, ut omnes, qui in ecclesiam intrant, nisi a suo fuerint excommunicati sacerdote, ut communicent. Si qui autem hoc facere noluerint, tandiu a communione et a christianorum consortio habeantur alieni quandiu per satisfactionem ecclesiae a proprio mereantur per manus impositionem reconciliari episcopo et sanctae restitui communioni.

(3.473)
CCCCLXXIII.
fehlt

Placuit omnes, qui sacram acceperint eucharistiam et non sumpserint, ut sacrilegi repellantur.

(3.474)
CCCCLXXIIII.
fehlt

Placuit, ut his, qui a suis excommunicantur sacerdotibus nullus [z] fidelium communicet, nisi quibus permissum ab eis fuerit nec priusquam canonice reconcilientur ad eos accedat. Quod si quis facere tentaverit, simili sententiae subiaceat.

(3.475)
CCCCLXXV.
fehlt

Quam sit extraneus a christianae fidei regula, qui se defensorem severitatis insimulat et veritatem ipsam munerum acceptione commaculat, audiat contra se prophętam dicentem: Pro eo, quod vendidistis argento iustum et pauperem pro calciamentis, ecce stridebo ego super vos sicut stridet plaustrum onustum foeno; et peribit fuga a veloce.

(3.476)
CCCCLXXVI.
fehlt

Has omnes constitutiones ecclesiasticas, quas summatim breviterque perstrinximus, sic plenius in canone continentur, manere perenni stabilitate sancimus. Si quis ergo clericus aut laycus harum sanctionum obediens esse noluerit, si clericus fuerit, excommunicationi subiaceat. Si vero laycus fuerit et honestioris personae, medietatem facultatum suarum ammittat, fisci viribus profuturam. Si vero minoris loci persona est, ammissione rerum suarum multatus in exilio deputetur.

(3.477)
CCCCLXXVII.
fehlt

Quaecumque a parentibus nostris diversis sunt statuta temporibus manere inviolata atque incorrupta circa sacrosanctas ecclesias praecipimus. Nihil igitur a privilegiis immutetur. Omnibus qui ecclesiis serviunt tuitio deferatur. Quia temporibus nostris addi potius reverentiae cupimus quam his, quae olim prestita sunt, immutari.

(3.478)
CCCCLXXVIII.
fehlt

Maxime trium ultimorum capitula istorum librorum apostolica sunt cuncta auctoritate roborata, quia his cudendis maxime apostolica interfuit legatio. Nam eorum nomina praeter trium, id est, Leonis, Sergii, et Georgii [a], hic non inseruimus, licet ea per singulos conventus inserta ||fol.36r|| invenissemus, vitantes legentium atque scribentium fastidia. Si quis autem plenius ea nosse voluerit, istorum legat auctentica, quibus illa inserta reperiet. Interdum haec discendo et amando atque operibus complendo non negligat. Quia aut dominus novit, pro amore et utilitate sanctae dei ecclesiae, ut horum in prohemio praelibatum est, sunt collecta isticque inserta. Legentibus pax, custodientibus gloria, operibusque haec complentibus vita ut tribuatur aeterna oramus.

(Ad1.0)
Anno [b]incarnationis domini nostri Iesu Christi DCCCXVII imperii vero gloriosissimi principis Hludouuici VI. Id. Jul. cum in domo Aquisgrani palatii, quae Lateranis dicitur, abbates cum quampluribus una suis resedissent monachis haec, quae subsequuntur capitula, communi consilio ac pari voluntate inviolabiliter
[c] ||fol.37r||
[d] CAPITULA, QUAE DEINCEPS SEQUUNTUR, NON TUNC QUANDO PRAESCRIPTA VELUT IN SUBSEQUENTIBUS HABENTUR, INVENTA, COLLECTA, ORDINATA HUCUSQUE INSERTA ESSE NOSCUNTUR, SED POSTMODUM A FIDELIBUS REPERTA HAC IN CEDULA, SICUT ACTA ERANT, SUNT INSERTA, UT FACILIUS A FIDELIBUS, QUOTIES NECESSE FUERIT, REPERIANTUR.
INCIPIUNT CAPITULA, QUAE SUNT GENERALITER PER PARROECHIAS POPULIS DENUNCIANDA.
(CplioAd2.0)
(CplioAd2.1)
I.
Ut fidei sacramento baptizandi imbuantur et ut parvuli de sacris fontibus ab his non suscipiantur vel homines ad confirmationem teneantur, qui in publica poenitentia adhuc canonice inreconciliati manserint.
(CplioAd2.2)
II.
Quo tempore baptisma caelebrari oporteat.
(CplioAd2.3)
III.
Ut pactum in baptismate factum cum deo a baptizatis observetur.
(CplioAd2.4)
IIII.
Quid sit abrenunciatio in baptismo et quando observanda sit.
(CplioAd2.5)
V.
De scolis per singulas urbes agendis.
(CplioAd2.6)
VI.
Quod ab episcopis ieiunis impositionem manuum fieri oporteat.
(CplioAd2.7)
VI.
De presbyteris indiscrete per diversa non committendis.
(CplioAd2.8)
VIII.
Ut presbyteri, qui gradum amiserint, canonice poenitentiae subdantur.
(CplioAd2.9)
IX.
Ut nullus presbyterorum missam solus caelebrare praesumat.
(CplioAd2.10)
X.
Ut in unaquaque ecclesia proprius presbyter habeatur.
(CplioAd2.11)
XI.
Ut in die dominica rurale opus non fiat.
(CplioAd2.12)
XII.
De missarum caelebrationibus in locis incongruentibus minime agendis.
(CplioAd2.13)
XIII.
Quod presbyteri inconsultis episcopis viduas velare non debeant.
(CplioAd2.15)
XIIII.
Quod quaedam foeminae sibi velum absque consensu sacerdotum imponunt.
(CplioAd2.14)
XV.
De puellis virginibus a presbyteris non velandis.
(CplioAd2.16)
XVI.
De abbatissis et sanctimonialibus, quod contra canones viduis et puellis velum imponant.
(CplioAd2.17)
XVII.
De foeminis nobilibus, quae post mortem virorum suorum capita velant, statim.
(CplioAd2.18)
XVIII.
De inlicito accessu foeminarum ad altare.
(CplioAd2.19)
XIX.
Ut nullus canonicorum vel monachorum, nisi praedicationis aut alicuius certae necessitatis causa, et hoc licentia episcopi vel qui ab eo sua vice fungitur,||fol.37v|| monasterium monacharum aut canonicarum adire praesumat.
(CplioAd2.20)
XX.
Quod pecunia non sit a pauperibus exigenda cum usura.
(CplioAd2.21)
XXI.
De diversis flagitiis malorum.
(CplioAd2.22)
XXII.
De aliis vitiis, quae in [e] usu quasi per naturam habentur.
(CplioAd2.23)
XXIII.
Quod layci uxores sola causa filiorum habere debeant et quod coniugium a deo est institutum.
(CplioAd2.24)
XXIIII.
De regis vocabulo et qualis ipse esse debeat.
(CplioAd2.25)
XXV.
De ministerio regali, quale sit opus.
(CplioAd2.26)
XXVI.
Quod in eligendis et constituendis ecclesiae rectoribus regem magnam adhibere diligentiam oporteat.
(CplioAd2.27)
XXVII.
De abbatissis constituendis.
(CplioAd2.28)
XXVIII.
De adiutoribus reipublicae et ministris eligendis.
(Ad2.1)
I.
fehlt

Hoc admonendum vel denunciandum fidelibus necessarie providemus, ut hi, qui fidem Christi expetunt et provectae aetatis sunt, priusquam ad baptismum accedant, instruantur et fidei et baptismatis sacramento. Similiter et illi instruendi sunt, qui parvulos de sacro fonte suscipere voluerint, ut intelligant et vim eiusdem sacramenti et quid pro aliis spoponderint vel pro quo fideiussores extiterint. Illos tamen specialiter ab his officiis removendos iudicamus, ne alios de sacrosancto fontis baptismate suscipiant, nec etiam ad percipiendum sancti spiritus donum aliorum patroni existant, qui et communione canonica privati et poenitentiae publicae sunt subacti, donec per poenitentiae satisfactionem reconciliationem mereantur. Quos enim lex divina et auctoritas canonica ab ecclesiarum liminibus et a castris militaribus, ne ruina sint populi, sequestrat, multo magis ab his sacris officiis usque ad tempus poenitentiae, ut iam dictum est, peractum sunt sequestrandi.

(Ad2.2)
II.
fehlt

Ut extra statuta tempora canonum baptismata non celebrentur, quia sacricanones hoc modis omnibus, nisi aliquod periculum institerit, fieri prohibent, in tantum, ut etiam eos, qui alio tempore baptizantur, a gradibus ecclesiasticis arceant.

(Ad2.3)
III.
fehlt

De eo etiam instruendos fideles necessario praevidimus, ut intelligant pactum, quod cum deo in baptismate fecerunt. Pactum quod cum deo in baptismate fit, a multis ex toto, a multis ex parte transgreditur. Ex toto quippe transgreditur, quando quis post acceptam baptismatis gratiam aut ad infidelitatem aut haeresim aut certe ad scisma prolabitur. Ex parte vero, quando quis aut ad superbiam aut ad invidiam aut ad caetera vitia spiritalia, quae ex radice prodeunt, labitur superbiae.

||fol.38r||
(Ad2.4)
IIII.
fehlt

Quid sit abrenuntiare diabolo et pompis eius, valde omnes fideles intelligere oportet. Quapropter necesse est, ut praedicatores in admonendo et auditores in discendo et opere complendo abhinc, ut suum cavere possint periculum, magis adhibeant studia. Abrenunciare igitur diabolo est penitus eum respuere, spernere, reicere eique contradicere seque unumquemque ab eo alienare, sive aliud quidquid hoc verbo in hoc sensu exprimi potest. Opera eius sunt, quae utique operibus salvatoris contraria existunt. Primum superbia, cuius ille auctor, et quae eum ex angelo demonem fecit. Quae etiam initium omnis peccati, et caetera vitia, quae ex radice prodeunt superbiae. Pompa diaboli haec, quae et pompa mundi. Id est ambitio, arrogantia, vana gloria omnisque cuiuslibet rei superfluitas in humanis usibus. Unde crescit elatio, quae multoties in hominibus honestati solet adscribi, et caetera huiusmodi, quae de fonte superbiae procedere noscuntur. Haec et his similia sunt, quae unusquisque fidelis tempore baptismatis a se reiecit Christoque se mancipavit, pactumque cum deo fecit, ne penitus ad ea, quibus abrenunciavit, rediret. Verum si iura humanae pactionis firmiter conservantur, fixius tamen atque ferventius iura tanti pacti, quae cum deo facta sunt, inviolabiliter sunt observanda.

(Ad2.5)
V.
fehlt

Inter nos pari consensu decrevimus, ut unusquisque episcoporum in scholis habendis et ad utilitatem ecclesiae militibus Christi praeparandis et educandis abhinc maius studium adhiberet. Et in hoc uniuscuiusque studium volumus probare, ut quando ad provinciale episcoporum concilium ventum fuerit, unusquisque rectorum scholasticos suos eidem concilio adesse faciat, quatinus et caeteris ecclesiis noti sint, et eius solers studium circa divinum cultum omnibus manifestum fiat.

(Ad2.6)
VI.
fehlt

Ut episcopi nonnisi ieiuni per impositionem manuum spiritum sanctum tradant, exceptis infirmis et morte periclitantibus. Sicut autem duobus temporibus, pascha videlicet et penthecosten, baptismum, ita etiam traditionem sancti spiritus a ieiunis pontificibus convenit caelebrari.

(Ad2.6)
VII.
fehlt

Ut presbyteri sicut hactenus factum est indiscrete per diversa non mittantur nec ab episcopis nec ab aliis praelatis nec etiam a laycis, ne forte propter eorum absentiam et animarum pericula et ecclesiarum, in quibus constituti sunt, negligantur officia.

(Ad2.8)
VIII.
fehlt

De presbyteris gradum ammittentibus visum est nobis, ut unusquisque episcoporum vitam et conversationem morumque emendationem eorum, qui gradum amittunt, tam per se quam per ministros suos noverit eosque canonicae poenitentiae subdere non negligat, iuxta quod in concilio Cęsariensi titulo primo scribitur. Presbyter si uxorem acceperit, ab ordine deponatur. Si vero fornicatus fuerit aut adulterium perpetraverit, amplius pelli debet et sub poenitentia redigi. Nonnulli enim amisso gradu a deo [f] filii Belial efficiuntur, ut nec publicis, quia fas non est, nec canonicis propter quorumdam episcoporum incuriam legibus constringantur.

||fol.38v||
(Ad2.9)
IX.
fehlt

Visum etiam nobis fuit illud inhibendum, ut nullus presbyterorum solus missam caelebrare [g] praesumat. Quia ita nec verba domini salvatoris, quibus mysteria corporis et sanguinis sui discipulis suis caelebranda contradidit nec apostoli Pauli documenta declarant nec etiam in ipsis actis apostolorum, si enucleatim legantur, ita fieri debere ullo modo invenitur. Unde conveniendum immo interrogandum nobis videtur huiusmodi corporis et sanguinis domini solitarius consecrator, quibus dicit: Dominus vobiscum, et a quo illi respondetur: Et cum spiritu tuo. Vel pro quibus supplicando domino inter caetera: Memento domine et omnium circumadstantium, cum nullus circunstet, dicit. Quae consuetudo, quia apostolicae et ecclesiasticae auctoritati refragatur, et tanto mysterio quandam dehonorationem inrogare videtur, omnibus modis in commune visum est, ut deinceps huiuscemodi usus inhibeatur.

(Ad2.10)
X.
fehlt

Sępe namque in aliis conciliis et nunc in nostris conventibus constitutum est, ut unaquaeque ecclesia, si facultas suppetit, proprium habeat presbyterum et unusquisque presbyter una tantum sit contentus.

(Ad2.11)
XI.
fehlt

Inter caetera admonitionis nostrae officia satis illud nobis necessarium visum est, ut populis fidelibus terribiliter denuncietur, ut diem dominicum, in quo auctor vitae resurrexit a mortuis, honorabiliter et venerabiliter colant. Nam si pagani ob memoriam et reverentiam deorum suorum dies colere et iudaei more carnali sabbatum carnaliter observare sattagunt, quanto magis christianae religionis [h] devotio ob memoriam dominicae resurrectionis eundem diem venerabiliter atque honorabiliter colere debetur? Multi namque nostrorum visu, multi etiam quorundam [i] resolutos poenaliter occubuisse. Proinde necesse est, ut primum sacerdotes, reges et principes cunctique fideles huic diei debitam observationem atque reverentiam devotissime exibeant.

(Ad2.12)
XII.
fehlt

Illud etiam, quamquam saepe admonitum sit, nobis iterum inculcandum populisque denunciandum summopere visum fuit, ut missarum caelebrationes in locis incongruentibus fieri omnino non debeant. Et necesse est, ut unusquisque episcoporum huiuscemodi temerariam consuetudinem a parrochia sua penitus amoveat. Et si quis presbyterorum ab hinc, excepto quando in itinere pergitur et locus basilice procul est, et id in altaribus ab episcopo consecratis fieri necessitas compellit, ne populus dei sine missarum caelebratione et corporis et sanguinis dominici perceptione maneat, missarum caelebrationes in huiuscemodi inlicitis locis post tot tantasque prohibitiones facere attemptaverit, dignum est, ut sui gradus periculum incurrat. Satius igitur est missam non audiri, quam eam, ubi non licet nec oportet, caelebrari aut audiri.

(Ad2.13)
XIII.
fehlt

Quia ergo, quod saepe in vestris conciliis prohibitum est, viduas inconsultis episcopis velare non debere et eandem constitutionem a quibusdam praevaricari nunc cognovimus, prorsus ne deinceps fieret, interdiximus, ut si quispiam presbyterorum deinceps huius constitutionis contumaciter transgressor extiterit, scilicet ut||fol.39r|| aliquam viduam inconsulto episcopo velare praesumat, gradus sui periculum incurrat.

(Ad2.15)
XIIII.
fehlt

Depraehendimus et aliam negligentiam, eo quod quaedam foeminae sine consensu sacerdotum velum sibi incaute imponant, quod similiter ne ulterius fieret inhibuimus. [k]

(Ad2.14)
XV.
fehlt

Similiter et de puellis virginibus a presbyteris non velandis inhibuimus, in qua re hactenus multos presbyterorum partim ignorantia, partim temeritate deliquisse depraehendimus.

(Ad2.16)
XVI.
fehlt

Nichilominus [l] etiam in quibusdam locis inolitum invenimus usum stultitiae plenum et ecclesiasticae auctoritati contrarium, eo quod videlicet nonnullae abbatissae et aliquae ex sanctimonialibus viduis et puellis virginibus contra fas velum imponere presumant, et ideo nonnullae taliter velatae putant se liberius suis carnalibus desideriis vacare et suas voluntates explere. Quapropter statuimus, ut si aut abbatissa aut quaelibet sanctimonialis post hanc diffinitionem in tantam audaciam prorumpere aut viduam aut puellam virginem velare praesumpserit, iuditio canonico usque ad satisfactionem subdatur.

(Ad2.17)
17.
fehlt

De nobilibus foeminis, quae amissis viris repentine velantur et in propriis domibus diversas necessitates opponentes residere delectantur, de quibus in aliis conventibus coram serenitate vestra iamdudum ventilatum et definitum est, maiori solertique studio admonendas esse et instruendas [m] ab episcopis statuimus, quatinus suae saluti consulant, ne sic indiscrete vivendo et propria noxiaque libertate utendo et per diversa vagando, periculum animarum suarum incurrant, semper illud apostolicum ante occulos habentes, quo dicitur: Vidua, quae in deliciis est, vivens mortua est.

(Ad2.18)
XVIII.
fehlt

Ut inlicitus accessus foeminarum ad altare non faciat, modis omnibus inhibuimus, quia quorundam relatu didicimus in quibusdam provintiis contra legem divinam canonicamque institutionem foeminas sanctis altaribus se ultro ingerere sacrataque vasa impudenter contingere et indumenta sacerdotalia presbyteris administrare et, quod his magis indecentius ineptiusque est, corpus et sanguinem domini populis porrigere et alia quaeque ipso dictu turpia sunt, exercere inhibuimus, ne ulterius fieri praesumat. Quod autem mulieres ingredi ad altare non debeant, in concilio Calcidonensi et in decretis Gelasii papae copiose invenitur.

(Ad2.19)
XIX.
fehlt

Quia etiam comperimus quosdam canonicos et monachos preposito religionis suae pudore, monasteria sanctimonialium, tam monacharum, quam canonicarum, inconsulto episcopo suo impudenter atque inreverenter adire. Qui obtendere solent se non ob aliud accedere nisi aut propinquitatis aut familiaritatis aut certe nescio cuius conlocutionis gratia. Quod factum, quia nec canonico nec monastico congruit proposito, prorsus interdicimus, nisi causa praedicationis aut certe inevitabilis necessitas id facere coegerit. Et hoc nullatenus sine licentia episcopi aut illius, qui vice illius fungitur, fieri praesumat. Quod si sermo praedicationis faciendus est, congruo in loco coram omnibus fiat. Si vero conloquendum cum aliqua sanctimonialium ratio expostulat, id non aliubi nisi in constituto loco, id est, in auditorio sub testimonio religiosorum virorum et religiosarum foeminarum fiat. Quando vero a sacerdotibus in monasteriis puellaribus caelebrationes faciendae||fol.39v|| sunt, cum ministris sibi deputatis illuc ingrediantur. Quibus rite peractis non ad secretas conlocutiones sanctimonialium se ullo modo divertant, sed cum ministris suis illico egrediantur. Porro si sacerdotibus sanctimoniales peccata sua confiteri voluerint, id non nisi in ecclesia coram sancto altari adstantibus aut procul testibus faciant. Si autem infirmitas praepedierit, ut in ecclesia eadem confessio fieri nequeat, in qualibet domo facienda est, non nisi testibus similiter quod procul adstantibus fiat. Nullo modo quippe videtur nobis convenire, ut monachus, relicto monasterio suo, idcirco sanctimonialium monasteria adeat, ut confitentibus peccata sua modum penitentiae imponat.

(Ad2.20)
XX.
fehlt

Quia ergo in multis modis usurarum adinventionibus quosdam clericos et laicos oblitos praeceptionis dominicae, qua dicitur: Pecuniam tuam non dabis ad usuram, et frugum superabundantiam non exiges, ego dominus deus vester, in tantam turpissimi luchri rabiem exarsisse cognovimus, ut multiplicibus atque innumeris usurarum generibus sua adinventione et cupiditate reperti pauperes affligant, opprimant et exauriant, adeo ut multi famae confecti pereant, multi etiam a propriis derelictis, alienas terras appetant, in quibuscumque locis haec fieri didicimus, ne ulterius fieret, cum ingenti protestatione modis omnibus inhibuimus, attendentes illud, quod in libro exodi dominus per legislatorem dicit: Si pecuniam tuam dederis populo meo pauperi, qui habitat tecum, non argues eum tanquam exactor, nec usuris opprimes. In libro quoque Lęvitico: Si attenuatus fuerit frater tuus et infirmus manu et susceperis eum quasi advenam et peregrinum, et vixerit tecum, non accipies ab eo usuram nec amplius quam dedisti. Time dominum tuum, ut vivere possit frater tuus apud te. Et in libro Deuteronomii: Si unus, inquit, de fratribus tuis, qui morantur intra portas civitatis tuae, intra[n] quam dominus deus daturus est tibi, ad paupertatem venerit, non obdurabis cor tuum, nec contrahes manum, sed aperies eam pauperi, et dabis mutuum quo indigere perspexeris. Item in eodem: Cave, ne forte subripiat impia cogitatio, et dicas in corde tuo: appropinquat septimus annus remissionis, et avertas oculos tuos a paupere fratre tuo, nolens ei, quod mutuum postulat commodare, reclamet contra te ad dominum et fiat tibi in peccatum; sed dabis ei, nec ages quippiam callide in eius necessitatibus sublevandis, ut benedicat tibi dominus deus tuus in omni tempore in cunctis ad que manum miseris. Amos propheta ait: Audito hoc, qui conteritis pauperem, et deficere facitis egenos terre dicentes: Quando transibit messis, et venundabimus merces, et sabbatum, et aperiemus frumentum, ut imminuamus mensuram et augeamus siclum, et supponamus stateras dolosas, ut possideamus in argento egenos et pauperes pro calciamentis et quisquilias frumenti venundemus. Hieronimus in expositione Ezechielis prophaetae: Putant quidam [o]tantum usuram esse in pecunia. Quod praevidens scriptura, omnis rei aufert superabundantiam, ut plus non accipias quam dedisti. Solent in agris frumenti et milii, vini et olei caeterarumque specierum usura exigi, sive, ut appellat||fol.40r|| sermodium superabundantiae, verbi gratia, ut hyemis tempore demus decem modios, et in messe recipiamus XV, hoc est, amplius partem [p] mediam. Qui iustissimum se putaverit, quartam plus accipiat portionem. Et solent argumentari et dicere. Dedi unum modium, qui raros fecit decem modios. Nonne iustum est, ut medium modium de meo plus accipiam, cum ille mea liberalitate novem et semis de meo habeat? Nolite errare, inquit apostolus, deus non irridetur. Respondeat enim nobis breviter foenerator misericors, utrum habenti dederit, an non habenti. Habenti utique dare non debuerat; sed dedit quasi non habenti. Ergo quare plus exigit quasi ab habente? Alii pecunia fenerata solent munuscula accipere diversi generis, et non intelligunt usuram appellari et superabundantiam, quicquid illud est, si ab eo quod dederunt, plus acceperint? De mensurarum namque inequalitate, et modiis iniustis et sextariis, quae domini legi haberi prohibentur, qualiter res ad certam correptionem produci possit, non satis perspicue nobis patet, eo quod in diversis provinciis diverse ab omnibus pene habeantur. Optamus et admonemus, ut saltim nullus duplices mensuras in sua dominatione aut habeat aut haberi permittat: episcopum [q] hac occasione multos pauperes affligi in plerisque locis cognovimus.

(Ad2.21)
XXI.
fehlt

Sunt sane diversorum malorum patratores, quos et lex divina improbat et condemnat, pro quorum etiam diversis sceleribus et flagitiis populus famae et pestilentia flagellatur, ecclesiae status infirmatur et regnum periclitatur. Contra quos nos eorum malitiam exagerantes, quamquam in sacris eloquiis satis sint execranda, nos necessarium praevidimus iterum nostra admonitione et exhortatione praecaveri omnino oportere; sicut sunt diversarum polutionum patratores, quas cum masculis et pecoribus nonnulli diversissimis modis admittunt, pro quae incomparabilem dulcedinem piissimi creatoris ad amaritudinem provocantes, tanto gravius delinquunt, quanto contra naturam peccant: pro quo etiam scelere igne coelesti conflagratę infernique hiatu quinque absortae sunt civitates, necnon et quadraginta [r] et eo amplius milia stirpis Beniamineae mucrone fraterno confossa sunt. Haec porro inditia et evidentes vindictae declarant, quam detestabile et execrabile apud divinam maiestatem hoc vitium extet. Extant et alia pernitiosissima mala, quae ex ritu gentilium remansisse non dubium est; ut sunt magi, arioli, sortilegi, divini, incantatores, somniorum coniectores, quos divina lex inretractabiliter punire iubet. De quibus in lege dicitur: Anima, quae declinaverit ad magos et ariolos, et fornicata fuerit cum eis, ponam faciem meam contra eam, et interficiam illam de medio populi sui. Sanctificamini et estote sancti, quia et ego sanctus sum dominus deus vester. Custodite praecepta mea, et facite ea, quia ego dominus, qui sanctifico vos. Et alibi: Magos et ariolos et maleficos terrae vivere, ne patiamini. Dubium etenim non est, sicut multis est [s] notum, quod a quibusdam praestigiis atque diabolicis inlusionibus ita mentes||fol.40v|| quorundam inficiunt poculis amatoriis, cibis, vel filacteriis, ut in insaniam versi a plerisque iudicentur, dum proprias non sentiunt contumelias. Fertur enim suis maleficiis aera posse conturbare, et grandines emittere, futura praedicere, fructus et lac auferre aliisque dare, et innumera a talibus fieri dicuntur. Qui ut fuerint huiusmodi reperti viri seu foeminae, ut in tantum disciplina et vigore principis acrius corrigendi sunt, in quantum manifestius ausu nefando et temerario servire dyabolo non metuunt. De his quoque in concilio Anchyritano titulo ita scriptum est: Qui divinationes expetunt et more gentilium subsequuntur, aut in domos suas huiuscemodi homines introducunt, exquirendi aliquid arte malefica aut expiandi causa, sub regula quinquennii iaceant secundum gradus poenitentiae definitos. Oportet enim, haec in omnibus et maxime in his locis, ubi licite et impune multis se posse perpetrare hoc confidunt, ut studiosius et diligentius admoneantur et severius corrigantur.

(Ad2.22)
XXII.
fehlt

Sunt et alia detestanda vitia, quae ita habentur quasi naturaliter in usu, ut ea perpetrantes quanti sunt discriminis non admittant, ut sunt ea, quae apostolus memorat aperte, id est, ebrietates, comessationes, contentiones, irae, rixae, dissensiones, detractiones invidiae, inimicitiae, quae homines iuxta eundem apostolum a regno dei excludunt, ita inquiens: Qui enim talia agunt, regnum dei non consequentur. In tantum enim ea impudenter et fidenter quidam committunt, ut merito de illis dici possit: Laetantur cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis. Unde oportet, ut omnes christiani haec et subtiliter intelligant et studiosissime caveant, ne forte ea perpetrantes, et alia bona quae agunt perdant, et propter hoc a regno dei se alienos faciant. Similiter etiam de otioso sermone, pro quo iuxta domini vocem omnes reddituri sumus in die iudicii rationem: de scurilitate et stultiloquio et maledictionibus, quoniam iuxta apostolum maledicentes regnum dei non possidebunt. De mendacio, de periculoso noxio assiduoque iuramento, et obscaenis turpibusque canticis, christianis intelligendum et observandum est, ut summopere ab his se caveant, ne his studentes per negligentiam detrimentum suarum patiantur animarum. Haec igitur, quae breviter praemissa sunt, primum adiuvante divina gratia a nobismetipsis abdicando, formam et exemplum aliis praebere volumus, et fidelibus humiliter innotescere et fideliter denunciare necessaria denunciavimus. Sed et parroechias nostras omnes admonendo instruere cupimus, ne, quod absit, per suam ignorantiam et nostram negligentiam huiuscemodi mortiferis subiaceant periculis.

(Ad2.23)
XIII. [t]
fehlt

Congessimus etiam in opere conventus nostri nonnulla alia capitula ad laicorum fidelium observationem et salutem pertinentia, quorum hic ommissa prolixitate mentionem tantum facimus; scilicet nosse eos oporteat coniugium a deo esse constitutum, et quod non sit causa luxuriae, sed potius causa filiorum appetendum, et ut virginitas, sicut sancti doctores nostri tradunt, usque ad nuptias sit custodienda. Et uxores habentes neque pelicem neque concubinam habere debeant [u] impendere et quod commixtio carnalis cum uxoribus, gratia fieri debeat prolis, non voluptatis; et qualiter a coitu ||fol.41r|| pregnantium uxorum viris abstinendum sit, necnon et qualiter menstruo tempore viris ab uxoribus suis abstinendum sit. Et quod nisi causa fornicationis, ut dominus ait, non sit uxor dimittenda, sed potius sustinenda et quod hi, qui causa fornicationis dimissis uxoribus alias ducunt, domini sententia adulteri esse noscuntur; sive etiam qualiter incesta christianis cavenda sint, et quod loca deo dicata frequentius praesentiis devotiusque a fidelibus ad deum exorandum sibique propicium faciendum sint adeunda. Et quod in basilicis deo dicatis non sit fabulis otiosis turpibusque et obscenis sermocinationis vacandum, et negocia sęcularia publicaque placita habenda; et quod qui haec in ecclesiis dei faciunt, maiora sibi peccata accumulant. De iusto iudicio iudicando, et munerum acceptione cavenda. De falso testimonio vitando et de detractione vitanda necnon et de caeteris, quae longum est dinumerare. Sunt etiam et alia plura flagitia pernecessarium corrigenda, quae nos ideo hic inserere non necessarium duximus, quoniam satis evidenter in vestris capitulis ea compręhensa esse scimus, quae vos vestra auctoritate et fidelium consultu per strenuos missos vestros corrigenda esse censuistis. Haec nos fideles et devotissimi famuli et oratores vestri iuxta parvitatem sensus nostri, prout brevitas temporis permisit, secundum sanctam ordinationem vestram, de his, quae ad nostram et consacerdotum subiectorumque nostrorum correctionem et emendationem pertinere cognovimus, necnon et de his, quae populis necessario annuntianda et admonenda praevidimus, illud etiam, quod vestrae pietati deposcendum modo iudicavimus, pauca de multis, quae in nostris conventibus gesta sunt excerpentes, in unum residendo succinte [v] et ordinatim adnotavimus. Sed quamquam ordine praepostero de his, quae praemissa sunt, vestro ardentissimo desiderio prius satisfacere elegerimus. Illud tamen, quod in capite prius ponendum fuerat et ad vestram specialiter personam ministeriumque pertingere cognovimus, nullatenus oblivioni tradidimus; sed potius vestrae saluti prospicientes, nonnulla capitula necessaria fideliter collegimus, et vobis familiariter admunitionis gratiam porrigenda devovimus, ut aperte atque distincte inspiciendo, legendo et audiendo vestra cognoscere possit solertia de quibus et pro quibus immemoratis [w] conventibus nostris, secundum virium possibilitatem nostrarum, fideliter egerimus.

(Ad2.24)
XXIIII.
fehlt

Ut quid rex dictus sit, Isidorus in libro sententiarum scribit. Rex enim, inquit, a recte regendo vocatur. Si enim pie et iuste et misericorditer regit, merito rex appellatur. Si his caruerit, non rex, sed tyrannus est. Antiqui autem, ut idem Isidorus in libro aethimologiarum scribit, omnes reges tyrannos vocabant. Sed postea pie, iuste et misericorditer regentes regis nomen adepti sunt. Impie vero, iniuste crudeliterque principantibus non regis, sed tyrannicum nomen aptum est. Unde et beatus Gregorius ait in moralibus: Viros namque sanctos proinde vocari reges in sacris eloquiis didicimus, eo quod recte agant sensusque proprios regant bene et motus resistentes sibi rationabili discretione componant. Recte igitur illi reges vocantur, qui tam semetipsos quam subiectos bene regendo pacificare noverunt. Ad quid etiam constitutus sit imperator, Fulgentius in [x] libro de veritate praedestinationis et gratiae scribit:||fol.41v|| Clementissimus quoque imperator non ideo est vas misericordiae praeparatum in gloria, quia apicem ter in [y] rem principatus accepit, sed si imperiali culmine recta fide vivat, et vera cordis humilitate praeditus, culmen regiae dignitatis sanctae religionis se subiceat, si magis in timore servire deo quam in timore dominari populo delectatur, si in eo lenitas iracundiam mitigat, ornet benignitas potestatem, si se magis diligendum quam metuendum cunctis exhibeat, si subiectis salubriter consulat, si iusticiam sic teneat, ut misericordiam non relinquat, si prę omnibus ita se sanctae matris ecclesiae catholicae meminerit filium, ut eius paci atque tranquilitati per universum mundum prodesse suum faciat principatum. Magis enim christianum regitur ac propagatur imperium dum ecclesiastico statui per omnem terram consulitur, quam cum in parte quacumque terrarum pro temporali securitate pugnatur. Unde et Isidorus scribit: Principes namque seculi nonnunquam intra ecclesiam potestatis adeptae culmina tenent, ut per eandem potestatem disciplinam [z] ecclesiasticam muniant. Caeterum intra ecclesiam potestas necessaria non esset, nisi ut quod non praevalet sacerdos efficere per doctrinae sermonem, potestas hoc imperet per disciplinae terrorem. Saepe per regnum terrenum coeleste regnum proficit; ut qui intra ecclesiam positi contra fidem et disciplinam ecclesia [a] utilitas exercere non praevalet, cervicibus superborum potestas principalis imponat. Salomon in proverbiis: Misericordia et veritas custodiunt regem et roboratur clementia thronus eius.

(Ad2.25)
XXV.
fehlt

Regale namque ministerium specialiter est populum dei gubernare et regere cum aequitate et iusticia, et ut pacem et concordiam habeant studere. Ipse enim debet primo defensor esse ecclesiarum et servorum dei, viduarum, orphanorum caeterorumque pauperum necnon et omnium indigentium. Ipsius enim terror et studium in huiusmodi, in quantum possibile est, esse debet; primo, ut nulla iniusticia fiat; deinde, si evenerit, ut nullo modo eam subsistere permittat, nec spem dilitiscendi sive audaciam male agendi cuiquam relinquat; sed sciant omnes, quoniam si ad ipsius noticiam pervenerit quippiam mali quod admiserint, nequaquam incorrectum aut inultum remanebit, sed iuxta facti qualitatem erit et modum correctionis. Unde oportet, ut ipse, qui iudex est, in iudicio causam pauperum ad se ingredi faciat, et diligenter inquirat, ne forte illi, qui ab eo constituti sunt, et vicem eius agere debent in populo, iniuste aut negligenter pauperes oppressiones pati permittant. Scire autem et unumquemque, cuiuslibet sit ordinis, oportet quia si de otioso sermone deo rationem redditurus est, multo magis de ministerio sibi divinitus commisso. De ministerio autem regis ita loquitur: Cumque sederem quasi rex circumstante exercitu, eram tamen moerentium consolator. Auris audiens beatificabat me et oculus videns testimonium reddebat mihi, quod liberassem pauperem vociferantem et pupillum, cui non esset adiutor. Benedictio perituri super me veniebat, et cor viduae consolatus sum. Iustitia indutus sum,||fol.42r|| et vestivi me sicut vestimento et diademate iudicio meo. Oculus fui caeco et pes claudo. Pater eram pauperum, et causam quam nesciebam diligentissime investigabam. Conterebam molas iniqui, et de dentibus illius auferebam praedam. Salomon: Rex, qui sedet in solio iudicii, dissipat omne malum intuitu suo. Item idem in libro sapientiae: Diligite iusticiam, quia iudicatis terram. Sentite de domino in bonitate, et in simplicitate cordis quaerite illum. Item ibi: Audite ergo reges et intelligite, discite iudices finium terrae. Praebete aures vos, qui continetis multitudines et placetis vobis in turbis nationum, quoniam data est a domino potestas vobis et virtus vobis ab altissimo, qui interrogabit opera vestra, et cogitationes scrutabitur; quoniam cum essetis ministri eius, non recte iudicastis neque custodistis legem iusticiae, neque secundum voluntatem domini ambulastis. Horrende et cito apparebit vobis dominus, quoniam iudicium durissimum in his qui praesunt fiet. Exiguo enim conceditur misericordia. Potentes enim potenter tormenta patientur. Non enim subtrahet personam cuiusquam dominus, nec reverebitur cuiusquam dominus magnitudinem: Quoniam pusillum et magnum fecit ipse, et ęqualiter pro omnibus cura est illi. Extant et alia innumera sanctarum scripturarum testimonia regio nomini et officio convenientia; super quibus colligendis vestra sancta devotio idcirco nobis magnum ademit laborem, eo quod divina gratia adeo tot virtutum praerogativis vestrum impleverit animum et exornaverit dignitatem, ut non sit necesse sacerdotibus domini copiosioribus exemplis qualibet exageratione vestrum animum onerare, quare deo omnipotenti gratias uberrimas ac multiplices referimus, qui ita vos pia religione, sancta devotione, benigna humilitate, amore iusticiae, operibus misericordiae, caeterarumque sanctarum virtutum perfectione sua gratuita, ita ditavit, ut merito ab omnibus amandi et timendi sitis. Verum quod nos si haec vobis celitus attributa non fuissent, cum temporali periculo propter auctoritatem ministerii nostri vos ad ea peragenda admonere, immo admonendo exigere a vobis quomodo debueramus, vos e contra, propter divinum amorem et admonendo nos ad potiora provocatis, et pium oportunumque adiutorium nobis ferre devotissime curatis. Proinde humillimis praecibus specialiter pietati vestrae suggerimus, ut bonum, quod coepistis, deo opitulante indesinenter perficere non gravemini, et in adimplendis operibus iusticiae et pietatis ac misericordiae nullatenus deficiatis: quoniam non inchoantibus, sed perseverantibus praemium [b] aeternae vitae datur. Et iuxta veritatis vocem: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.

(Ad2.26)
XXVI.
fehlt

Iterum monendo magnitudini vestrae suppliciter suggerimus, ut deinceps in bonis pastoribus rectoribusque in ecclesiis dei constituendis magnum studium atque solertissimam adhibeatis curam. Quia si aliter factum fuerit, et ordo ecclesiasticus suam non habebit dignitatem, et religio christiana in multis labefactando damna detrimenti sui patietur,||fol.42v|| et animae vestrae, quod non optamus, periculum generabitur.

(Ad2.27)
XXVII.
fehlt

Similiter deposcimus, ut in abbatissis constituendis vestrum specialiter caveatis periculum, sicut vobis sępe est admonendum, et per divinam auctoritatem crebrius manifestatum.

(Ad2.28)
XXVIII.
fehlt

Sed et hoc obsecramus, ut in eligendis adiutoribus vestris et reipublicae ministris, qui vice vestra populum dei regere et gubernare atque iudicare debent, solertissimam providentiam habeatis, semper illud attendentes, quod in libro exodi ad Moysen dicitur: Provide, inquit, ex omni populo viros potentes et timentes deum, in quibus sit veritas, et qui oderint avaritiam, et constitue ex eis tribunos et centuriones et quinquagenarios, qui iudicent populum omni tempore. Quicquid autem maius fuerit, referent ad te, et ipsi maiora [c] tantummodo iudicent, laevisque tibi sit partito in alios onere. Si hoc feceris, implebis imperium domini, et praecepta eius poteris sustentare. Unde et in libro deuteronomii: Iudices, inquit, et magistros constitues in omnibus portis tuis, quas dominus tuus dederit tibi per singulas tribus tuas, ut iudicent populum iusto iuditio, nec aliquam partem declinent. Item ibi: Dixitque vobis in illo tempore: Non possum solus sustinere vos, quoniam dominus deus vester multiplicavit vos, et estis hodie sicut stellae caeli plurimae. Dominus deus patrum vestrorum addat ad hunc numerum multa millia, et fiat vobis sicut loquutus est. Non valeo solus vestra negotia sustinere et pondus et iurgia. Date vobis viros sapientes et ignaros et quorum conversatio sit probata in tribubus vestris. Sed in libro paralypomenon ita legitur: Constituitque rex Iosaphat iudices terrae in cunctis civitatibus Iuda munitis per singula loca. Et praecipiens iudicibus, unde ait, quid facitis? Non enim hominis exercetis iudicium, sed domini. Et quodcumque iudicaveritis, in vos redundabit. Sit timor domini vobiscum, et cum diligentia cuncta facite. Non enim est apud dominum deum vestrum iniquitas nec personarum acceptio nec cupido munerum. Rogamus etiam vestram pietatem propter divinam misericordiam vestramque salutem ac totius populi utilitatem necnon et regni honorem atque stabilitatem, ut vestra pietas solertissimam vigilantiam adhibeat, ut consilii vestri et dignitatis vestrae et ministerii, custodesque animae vestrae et corporis, qui debent esse intra regnum aliis decus et bonitatis exemplum, et in exteris nationibus bonae opinionis condimentum. Charitatem, pacem atque concordiam omni simulatione et calliditate postposita, ad invicem habeant. Ut secundum dei voluntatem et vestram honestatem atque totius regni profectum communiter decertent, et veri vobis adiutores in omnibus concorditer existant. Tunc etenim veri consiliarii verique adiutores vestri et totius regni salubriter esse poterunt, si unanimes extiterint et invicem dilectionem habuerint. Decet quippe, ut sacra domus vestra cunctis expectabilis appareat et imitabilis existat. Et fama suae bonae opinionis sive alios imperii vestri subiectos sive extraneas||fol.43r|| nationes abundantissime perfundat. Ubi igitur omnes dissensiones et discordiae dirimendae, et omnis militia imperiali auctoritate est comprimenda, necesse est, ut quod in aliis corrigere decernitur, in ea minime reperiatur. Nam et hoc humiliter obsecrando admonemus, ut liberos vestros, quos vobis divina pietas largiri voluit, in timore dei iugiter diligenterque erudiatis, sicuti et facitis, et ut in mutuae dilectionis charitate et fraternitatis amore atque unitatis concordia vicissim consistant, sedula paternaque admonitione insistatis et ne inlicitis actibus creatoris sui offensam incurrant, provida solertique circumspectione nihilominus invigiletis. Attendentes beatum Iob, cuius studium, ut beatus Gregorius in moralibus libris scribit, circa filios erudiendos tale extitit, ut non solum eos exterius perfectos opere et sermone efficeret, verum etiam eorum corda sacrificii oblatione mundaret. Attendite etiam ad David instruentem Salomonem filium suum, de quo in primo libro Malachym legitur: Eo, inquit, ingredior viam universae terrae. Confortare et esto vir fortis et observa custodias domini dei tui, ut ambules in viis eius, et custodias caeremonias eius et iudicia eius et praecepta et testimonia, sicut scriptum est in lege Moysi; et in libro Paralypomenon: Tu autem, Salomon fili mi, scito dominum patris tui, et servi ei corde perfecto et animo voluntario. Attendite etiam Tobi, de quo legitur, quod cum factus esset vir, accepit uxorem Annam ex tribu sua, et genuit ex ea filium nomen suum imponens ei, quem ab infantia timere deum docuit et abstinere ab omni peccato. Item idem alloquens filium suum: Omnibus diebus vitae tuae habeto deum in mente, et cave, ne aliquando peccato consentias et praetermittas praecepta dei nostri. Ex substantia tua fac eleemosinam, et noli avertere faciem tuam ab ullo paupere. Ita enim fiet, ut nec a te avertatur facies domini. Quomodo potueris, ita esto misericors. Et caetera. Item paulo post: Attende tibi, fili, ab omni fornicatione et praeter uxorem tuam nequaquam patiaris crimen scire. Superbiam nunquam in tuo sensu aut in tuo corde dominari permittas. In ipsa enim initium sumpsit omnis perditio. Et idem non post [d] multa: Consilium semper a sapiente perquire, omni tempore benedic dominum, et pete ab eo, ut vias tuas dirigat et omnia consilia tua in ipso permaneant. Item idem: Audite ergo filii patrem vestrum, servite domino in veritate, et inquirite, ut faciatis, quae sunt placita illi; et filiis vestris mandate, ut faciant iusticias et eleemosinas, ut sint memores dei, et benedicant deum in omni tempore, in veritate et in tota virtute sua. His omnibus praelibatis notescimus vobis, quod ea, quae in capitulis vestris nobis tradenda commisistis, scilicet quid a principibus et reliquo populo vel ita ut divina auctoritas doceat aut aliter teneatur, vel quid inde ex parte ex toto dimissum sit, ut non teneatur, fatemur, quia in his capitulis, quae superius continentur, necnon et in his, quae presenti anno conscribi et per missos vestros ob vitia comprimenda per imperium vestrum direxistis, multa demonstrata sunt, quae a pastoribus ecclesiarum et a principibus et a reliquo populo hactenus neglecta extiterunt, et aliter quam divina auctoritas se habeat, in his eos egisse et agere novimus. Sed si haec nostra sacerdotalis admonito effectum deo operante per vestrum bonum studium abhinc obtinuerit, ||fol.43v|| credimus, quod multa, quae a multis aliter quam diviva auctoritas se habeat, dimissa sunt, quae non tenebantur, corrigentur. Nam et illud, quod in eisdem capitulis continetur, ut manifestum fieret, quae causae id effecerunt, ut sacerdotes et principes a recto tramite deviassent, exceptis praemissis capitulis, in quibus, sicut diximus, multa negligebantur, specialiter tamen unum obstaculum ex multo tempore iam inolevisse cognovimus, id est, quia et principalis potestas diversis occasionibus intervenientibus secus quam auctoritas divina se habeat in causas ecclesiasticas prosilierit, et sacerdotes partim negligentia, partim ignorantia et cupiditate, in secularibus negotiis et sollicitudinibus ultra quam debuerant se occupaverint, et hac occasione aliter quam divina auctoritas doceat, in utraque parte actum extitisse dubium non est. Sed quia deo miserante a progenitoribus et genitore vestro et a vobis multa correcta gratulamur, si ea, quae admonemus, prosperum successum habuerint, credimus quod ad perfectionis statum vestra intentio nostraque devotio, deo cooperante, pervenire possit. Verumtamen quia novimus statum huius regni sub tali conditione et tenore crevisse atque dilatatum esse, et a prudentissimis sanctisque de processoribus nostris, sive scilicet ab episcopis sive a principibus hanc causam ex toto correctam non fuisse propter haec, quae suo tempore dici possint, et pondus tantae considerationis parvitatis nostrae vires excessit, quoniam nec otium nec spatium temporis nec plenitudinem consacerdotum nostrorum, sicut ipsa necessitas exposcebat, habuimus. Ideo haec congruentiori et aptiori tempore vita comite, si deus ita annuerit, tractanda ac consideranda distulimus, quoniam tantae considerationis perfectio indiget assensu et adiutorio principum et multitudine atque devotione necnon et studio sacerdotum et obedientia vel concordia populi et congruentia loci temporisque spatiis. Porro de episcopali libertate, quam deo annuente vestroque adminiculo suffragante adipisci ad dei servitium peragendum cupimus, suo in tempore vobis dicenda atque vobiscum conferenda reservavimus, quatinus ita sit, ut et nosmetipsos salvare, populoque nobis subiecto utiliter prodesse atque pro vobis et stabilitate imperii vestri liberius valeamus exorare, et de vestris obsequiis et regni adiutorio solatium debitum minime subtrahatur, sed, si possibile fuerit, potius augeatur.

(Ad3.0)
||fol.44r||
HAEC CAPITULA PROPRIE SUNT AD EPISCOPOS VEL AD ORDINES QUOSQUE ECCLESIASTICOS PERTINENTIA, QUAE NON SOLUM OBSERVARE, SED ETIAM SIBI SUBIECTIS VEL COMMISSIS FACIENDA PERDOCERE DEBENT. QUIA [e] IUXTA SANCTORUM PATRUM TRADITIONEM NOVIMUS RES ECCLESIAE VOTA ESSE FIDELIUM, PRAETIA PECCATORUM ET PATRIMONIA PAUPERUM, CUI NON SOLUM HABITA CONSERVARE, VERUM ETIAM MULTA DEO OPITULATE CONFERRE OPTAMUS. TAMEN UT AB ECCLESIASTICIS DE NON DIVIDENDIS REBUS ULLIUS ECCLESIAE SUSPITIONEM DUDUM CONCEPTAM PENITUS AMOVERAMUS, STATUIMUS, UT NEQUE NOSTRIS NEQUE FILIORUM ET DEO DISPENSANTE SUCCESSORUM NOSTRORUM TEMPORIBUS, QUI NOSTRAM VEL PROGENITORUM NOSTRORUM VOLUNTATEM VEL EXEMPLUM IMITARI VOLUERINT, NULLAM PENITUS DIVISIONEM AUT IACTURAM Patiatur.
(CplioAd3.0)
(CplioAd3.1)
fehlt
fehlt
(CplioAd3.2)
I.
Ut episcopi per dilectionem cleri et populi vitae merito et sapientiae eligantur.
(CplioAd3.3)
II.
De canonica professione multis detur pata. [f]
(CplioAd3.4)
III.
Quod episcopi in Longobardia positi ab eis, quos ordinabant, sacramenta et munera exigere solerent.
(CplioAd3.5)
IIII.
De capitulis, quae de incestis nuptiis et aliis causis agenda essent.
(CplioAd3.6)
V.
De causa monachorum, quibus eligendi sibi abbates licentia data sit ex se ipsis.
(CplioAd3.7)
VI.
De his, qui a proprio episcopo non accipiant chrisma.
(CplioAd3.8)
VII.
Ut nullus nisi iusto iudicio expolietur.
(CplioAd3.9)
VIII.
De eo, qui per veritatem repertam aliquid deineps discutit.
(CplioAd3.10)
IX.
De causis, quae lege non continentur a iudicibus ecclesiasticis minime iudicandis.
(CplioAd3.11)
X.
De conversatione accusati vel accusatoris.
(CplioAd3.12)
XI.
De his, qui christiani nominis honorem neglexerunt.
(CplioAd3.13)
XII.
Ut pblationes in domibus ab episcopis vel presbyteris non fiant.
(CplioAd3.14)
XIII.
Quod posteriore pacto omne pactum dissolvatur.
(CplioAd3.15)
XIIII.
De accusatoribus de inimici domo prodeuntibus.
(CplioAd3.16)
XV.
De fratrum provisione, ne inrationabiliter fiat.
(CplioAd3.17)
XVI.
De clericis, qui in seditione arma volentes susceperint. ||fol.44v||
(CplioAd3.18)
XVII.
Quod lex imperatorum non sit supra legem dei.
(CplioAd3.19)
XVIII.
De confessione peccatorum in oratione deo quotidie agenda.
(CplioAd3.20)
XIX.
Quod spiritalis examinet omnia et ipse a nullo examinetur.
(CplioAd3.21)
XX.
Ut tempore menstruo ab uxoribus abstineatur.
(CplioAd3.22)
XXI.
De his, qui erga episcopos vel erga actores ecclesae aliquam quaerelam iustam habuerint.
(CplioAd3.23)
XXII.
De potestate ligandi atque solvendi concessa sacerdotibus a Christo.
(CplioAd3.24)
XXIII.
Ut presbyteri, qui sine praecepto episcoporum ad externas ecclesias transierint, a communione suspendantur.
(CplioAd3.25)
XXIIII.
De eo, qui sibi iudicem contrarium senserit.
(CplioAd3.26)
XXV.
Ut pace et condordia et unanimitate.
(CplioAd3.27)
XXVI.
De potestate episcoporum pro rebus ecclesiasticis ac de convenienita episcoporum cum laycis.
(CplioAd3.28)
XXVII.
De iniuria episcopi et laetania subversa.
(CplioAd3.29)
XXVIII.
De decimis.
(CplioAd3.30)
XIX.
Ut ecclesiae pacem habeant.
(CplioAd3.31)
XXX.
De incestato episcopo.
(CplioAd3.32)
XXXI.
Iterum de pace ecclesiarum.
(CplioAd3.33)
XXXII.
De beneficiis ecclesiasticis.
(CplioAd3.34)
XXXIII.
De ordinibus sacris.
(CplioAd3.35)
XXXIIIII.
De oblatione et pace in ecclesia facienda.
(CplioAd3.36)
XXXV.
Ut malum ebrietatis omnino vitetur.
(CplioAd3.37)
XXXVI.
De multitudine clericorum.
(CplioAd3.38)
XXXVII.
De spiritalibus filiolis.
(CplioAd3.39)
XXXVIII.
Ut canticum luxoriosum circa ecclesias deseratur.
(CplioAd3.40)
XXXIX.
Quales sint clerici.
(CplioAd3.41)
XL.
De episcopis et abbatibus, ut ante se ioca turpia fieri non permittant.
(CplioAd3.42)
XLI.
De iustis iudiciis ab episcopis agendis.
(CplioAd3.43)
XLII.
Quia sunt quaedam modo iudicanda, quaedam dei iudicio reservanda.
(CplioAd3.44)
XLIII.
De clericis, qui de ecclesia desistunt.
(CplioAd3.45)
XLIIII.
De canonicorum et monachorum militia cum consilio utiliter implenda.
(CplioAd3.46)
XLV.
Viduas in deliciis non opportere vivere.
(CplioAd3.47)
XLVI.
Ut clerici non habeant actiones seculares.
(CplioAd3.48)
XLVII.
De eo, qui conta canonica statua egerit.
(CplioAd3.49)
XLVIII.
De eo, qui res ecclesiae per falsam praecariam vel fraudem adipiscitur.
(CplioAd3.50)
XLIX.
Quod antiquus mos poenitendi, qui iuxta canonicam auctoritatem agendus est, iam ab usu recesserit.
(CplioAd3.51)
L.
Ut a domno imperatore impetretur adiutorium, qualiter si quis publice peccat, publica multetur poenitentia.
(CplioAd3.52)
LI.
De clerico ad tutelam vocato.
(CplioAd3.53)
LII.
De ecclesiis in rebus propriis constitutis. ||fol.45r||
(CplioAd3.54)
LIII.
De his, qui bis aut ter ab episcopis confirmantur ignorantibus tamen eisdem episcopis.
(CplioAd3.55)
LIIII.
De clericis ad tabulas ludentibus.
(CplioAd3.56)
LV.
De his, qui servorum matrimonia dirimunt.
(CplioAd3.57)
LVI.
De his, qui pleniter peccata non confitentur.
(CplioAd3.58)
LVII.
De sanctis ecclesiis.
(CplioAd3.59)
LVIII.
De his, qui solummodo confiteri Deo peccata debere dicunt.
(CplioAd3.60)
LIX.
Quod personarum acceptio in omnibus cavenda sit iudiciis.
(CplioAd3.61)
LX.
De monachis et sanctimonialibus.
(CplioAd3.62)
LXI.
Quod multi in poenitentia delitiis indulgeant.
(CplioAd3.63)
LXII.
De his, qui ex industria peccant.
(CplioAd3.64)
LXIII.
De monacho, qui monasterium suum dimiserit.
(CplioAd3.65)
LXIIII.
Quod poenitentia secundum canonum statuta agi debeat.
(CplioAd3.66)
LXV.
Quod quidam presyteri absque [g]consensu episoporum ecclesias dent vel auferant.
(CplioAd3.67)
LXVI.
De scottis, qui se eposcopos esse dicunt et quosdam absque licentia dominorum suorum ordinant.
(CplioAd3.68)
LXVII.
De monachis laycis.
(CplioAd3.69)
LXVIII.
De his, qui in coena domini eucharistiam negligunt.
(CplioAd3.70)
LXIX.
Quod infirmi et egroti oleo benedicto perungendi sint.
(CplioAd3.71)
LXX.
De sponso vel sponsa in monasterio ingressa.
(CplioAd3.72)
LXXI.
De locis in quibus missae cęlebranda sunt.
fol
(CplioAd3.73)
LXXII.
De his, quae ad aurum et oculorum pertinent oblectamentum quaeque sacerdotes vitare debent.
(CplioAd3.74)
LXXIII.
De ecclesia aedificanda.
(CplioAd3.75)
LXXIIII.
Ut sacerdotes a ludis secularibus se caveant.
(CplioAd3.76)
LXXV.
De presbyteris et diaconibus, ut episcoporum suorum in bonis operibus vestigia sectentur.
(CplioAd3.77)
LXXVI.
De eo, qui in domo sua oratorium fecerit.
(CplioAd3.78)
LXXVII.
Quantam curam episcopi circa indigas habeant.
(CplioAd3.79)
LXXVIII.
De erogatione episcopi in pauperibus et familia ecclesiae.
(CplioAd3.80)
LXXVIIII.
De diaconissa.
(CplioAd3.81)
LXXX.
De presbytero non ordinando ante legitumum tempus.
(CplioAd3.82)
LXXXI.
De episcopis, qualiter parrochias suas diligenter perscrutentur.
(CplioAd3.83)
LXXXII.
De religiosa muliere decepta.
(CplioAd3.84)
LXXXIII.
Ut decimae semper consulto episcoporum dispensentur.
(CplioAd3.85)
LXXXIIII.
Ne quilibet presbyter de titulo minore ad maiorem transeat.
(CplioAd3.86)
LXXXV.
De blasphemia in deum.
(CplioAd3.87)
LXXXVI.
De viduis iuvenibus, ne cito velentur.
(CplioAd3.88)
LXXXVII.
Ut comites et iudices episcopis suis consentiant ipsique eos honorifice recipiant.
(CplioAd3.89)
LXXXVIII.
De haerede, si quippiam dispositone non implet.
(CplioAd3.90)
LXXXIX.
Ut comites et iudices viles personas non admittant ad testimonium.
(CplioAd3.91)
LXXXX.
Ut nullus christianus munera exigat pro quolibet placito.
(CplioAd3.92)
XCI.
De rebus, quae paganis non conceduntur. ||fol.45v||
(CplioAd3.93)
XCII.
De placitis secularibus, ne in ecclesia fiant.
(CplioAd3.94)
XCIII.
De incestuosis parricidisque atque homicidis.
(CplioAd3.95)
XCIIII.
De magicis artibus et incantationibus.
(CplioAd3.96)
XCV.
Ne nomen domini in vanum iurando [h] assumatur.
(CplioAd3.97)
XCVI.
De laycis, ne munera a presbyteris exigant.
(CplioAd3.98)
XCVII.
De pace et concordia.
(CplioAd3.99)
XCVIII.
De comitibus et iudicibus, ut obedientes sunt.
(CplioAd3.100)
XCIX.
Ut episcopi semel in anno parroechias suas circumeant.
(CplioAd3.101)
C.
De crismate a presbyteris custodiendo aub sigillo.
(CplioAd3.102)
CI.
De his, qui beneficium habent de rebus ecclesiae.
(CplioAd3.103)
CII.
De eo, qui infamis furto efficitur.
(CplioAd3.104)
CIII.
De eo, qui absens fuerit, minime damnando.
(CplioAd3.105)
CIIII.
De omnibus possessionibus a praeceptore possessori reddendis.
(CplioAd3.106)
CV.
De incestis, quod non sunt legitimi haeredes.
(CplioAd3.107)
CVI.
Ut liceat litigatori vitiatam causam appellationis remedio sublevasse.
(CplioAd3.108)
CVII.
De oratione obedientis.
(CplioAd3.109)
CVIII.
Ut unaquaeque provintia a iudicibus propriis iudicetur.
(CplioAd3.110)
CIX.
Quod unumquemque iuste et pie vivere oporteat.
(CplioAd3.111)
CX.
De grafiae prolatore, ut eam affirmet.
(CplioAd3.112)
CXI.
Quod sacerdos in habitu religionis persistere debeat.
(CplioAd3.113)
CXII.
De eo, qui causam habuerit, ut a propriis iudicibus iudicetur.
(CplioAd3.114)
CXIII.
De canonicis clericis, qui in civitate degunt.
(CplioAd3.115)
CXIIII.
De communicatione ecclesiae cum nihil habentibus.
(CplioAd3.116)
CXV.
De his, qui sua possident et sibi aliquid dari volunt.
(CplioAd3.117)
CXVI.
De damnatis nuptiis.
(CplioAd3.118)
CXVII.
Ne proprius filius de baptismo suscipiatur.
(CplioAd3.119)
CXVIII.
De subintroductis mulieribus.
(CplioAd3.120)
CXIX.
Iterum de pace ecclesiarum.
(CplioAd3.121)
CXX.
De fugitivis clericis.
(CplioAd3.122)
CXXI.
Quid sint laetaniae.
(CplioAd3.123)
CXXII.
De clericis iniuste tonsuratis.
(CplioAd3.124)
CXXIII.
De eo, quid sit relinquere mundum.
(CplioAd3.125)
CXXIIII.
Quod incestum committit, qui se consanguineae suae usque affinitatis lineam coniungit.
(CplioAd3.126)
CXXV.
Ut incesti, quandiu in scelere manent, non fidelium christianorum, sed tantum aut gentilium aut caticuminorum vel energuminorum locum teneant. [i]
(CplioAd4.1)
CXXVI.
Ex sacrarum instituione legum lib. XII cap. X.
(CplioAd4.2)
CXXVII.
Ex eodem libro titulationis tertiae cap. XV.
(CplioAd4.2_1)
CXXVIII.
Qualiter principali discretione res ipsa aut in christianis eorumve hęredibus concessa permaneat. [k] ||fol.46r||
(CplioAd4.3)
CXXIX.
In libro VII tripartitae historiae cap. XII.
(CplioAd4.4)
CXXX.
Ex epistola Leonis papae Calcidonensi concilio directa.
(CplioAd4.5)
CXXXI.
Ex epistola Stephani papae scripta generaliter omnibus episcopis.
(CplioAd4.6)
CXXXII.
Augustinus ad Bonifatium de lapsorum restitutione.
(CplioAd4.7)
CXXXIII.
Ex epistola Leonis papae Aquiliensi episcopo dircta. conferuntur.
(CplioAd4.8)
CXXXIIII.
Ut nullus derogetur aut temere accusetur episcopus nec a primatibus facile eorum suscipiatur accusatio, quia iniuria episcoporum ad Christum pertinet, cuius vice legatione funguntur. Ex decretis Anastasii papae cap. VI.
(CplioAd4.9)
CXXXV.
Ut quicunque habens quaerelam in episcopo vel in authores ecclesiae, non prius adeat iudices eorum, quam ipsos, quibus aliquid opponit, familias item conveniat, ut ab eis caritative aut emendationem aut rationabilem recipiat excusationem.
(CplioAd4.10)
CXXXVI.
Ut non accusetur episcopus apud iudicem secularem.
(CplioAd4.11)
CXXXVII.
Ut si qui se gravare putaverit, vocem appellationis exhibeat.
(CplioAd4.12)
CXXXVIII.
De retractanda comprovinciali synodo per apostolici legatos..
(CplioAd4.13)
CXXXIX.
Ut nullus criminosus accuset episcopum.
(CplioAd4.14)
CXL.
Ut criminalia negotia non per procuratores, sed per ipsos agantur.
(CplioAd4.15)
CXLI.
De maiore iudicum appellatione.
(CplioAd4.16)
CXLII
Ut nullus metropolitanus sine caeterorum omnium provintialium episcoporum praesentia aut consilio, nisi quantum ad suam propriam pertinet parroechiam, quicquam agere praesumat. Similiter et reliqui Episcopi agant circa eum. Ex sinodo Romana quinta.
(CplioAd4.17)
CXLIII.
Qualiter episcopus ad synodum convocetur et qualiter in ea de illo agatur.
(CplioAd4.18)
CXLIIII.
Ut accusatio clericorum intra provinciam fiat, nisi forte accusatus maiorem appellaverit auctoritatem.
(CplioAd4.19)
CXLV.
Ut peregrina iudcia non fiant.
(CplioAd4.20)
CXLVI.
Ut nullus metropolitanorum aliquorum pontificum suorumque clericorum aut ecclesiarum, causas audiat absque omnium comprovincialium episcoporum praesentia. Ex synodo Romana tertia, cap. VI.
(CplioAd4.21)
CXLVII.
De rimanda accusatoris persona. Ex decretis Sixti papae cap. VIII.
(CplioAd4.22)
CXLVIII.
De personis et accusationum quaerelis non recipiendis. Ex sexta synodo Romana, cap. XI; cum qua Nicena synodo, et decreta Iulii et Simmachi papae et alia synodica concordant.
(CplioAd4.23)
CXLIX.
Ut nullus episcopus alterius parroechianum retinere, ordinare aut iudicare praesumat. Ex decima synodo Romana, cap. VII, cum qua concordat Anthiochenum concilium cap. XXII.
(CplioAd4.24)
CL.
De primatu sedis apostolicae, cui episcoporum finitiva iudicia et congregandarum synodorum privilegia sunt reservata. Et de canonica episcopi vocatione. Ex synodis Romanis, cap. XLIX, et ex decretis Iulii papae.
(CplioAd4.25)
CLI.
Ut si quis metropolitanum suspectum habuerit, apud primatem audiatur. Ex concilio Calicdonense cap. XVII.
(CplioAd4.26)
CLII.
De accusationis ordine, et ut quis facile non accusetur. Ex sexta synodo Romana, cap. IX, cum qua et aliae sanctiones imperatorum et synodalium episcoporum concordant.
(CplioAd4.27)
CLIII.
Ut accusato episcopo liceat appellare apostolicam sedem, si voluerit. Ex edictis synodalibus sub Theodosio ||fol.46v|| decretis imperatore eiusque auctoritate roboratis: quae si quis quaesierit, in suis inveniet epistolarum libris.
(CplioAd4.28)
CLIIII.
De accusato et iudicato episcopo, si bonam putaverit habere causam et voluerit a Romano audiri pontifice, a nullo prohibeatur, sed libere hoc ei et absque ullo impedimento concedatur. Ex quibus supra, cum quibus et Sardicense concilium et alia decreta canonum et sanctorum patrum concordant.
(CplioAd4.29)
CLV.
Ut dum accusatus et iudicatus episcopus romanum appellaverunt pontificem, nulla ei laesio fiat neque aliquis ei [l] arripiat sedem, aut in eius loco ordinetur episcopus, antequam eius causa a romani [m] papae sit terminata iudicio. Ex quibus supra, cum quibus et multa sanctorum patrum canonum decreta consentiunt.
(CplioAd4.30)
CLVI.
De episcoporum appellatione ad romanam ecclesiam, quoties necessitas exposcerit, cui episcoporum et summarum negotia singulari privilegio a patribus reservata sunt. Ex quibus supra, cum quibus maxime cuncta canonum et sanctorum patrum decreta concinunt.
(CplioAd4.31)
CLVII.
De causa Lupicini episcopi. Ex epistola Leonis papae Africanis episcopis directa.
(CplioAd4.32)
CLVIII.
Ut [n] ea, quae iuxta ecclesiasticum morem iuste et rationabiliter fuerint definita nostra quoque sententia roborentur. Ex his enim possumus cognoscere, qualiter de cęteris agatur, qualiter nos [o] nos nil contra statuta maiorum egisse poeniteat. Ex synodalibus statutis et imperatorum edictis, ex libro XVI. Theodosii imperatoris, de his, qui super religione contendunt.
(CplioAd4.33)
CLIX.
Ex epistola Leonis papae ad Theodoritum ciri episcopum decreta. [p].
(CplioAd4.34)
CLX.
De delatoribus. Ex concilio Helibertano.
(CplioAd4.35)
CLXI.
Clerici accusatores fratrum ad commune [q] recipiantur, non ad clerum. Ex concilio Carthaginis. ||fol.1v||
(CplioAd4.36)
CLXII.
De praesidibus vel caeteris rempublicam agere volentibus, ne sine litteris episcopi sui communicent. Et cum contra disciplinam egerint, excommunicentur. Ex concilio Arelatense.
(CplioAd4.37)
CLXIII.
Ut clerici et layci in aliena ecclesia non communicent sine litteris episcopi sui. Ex concilio Carthaginis.
(CplioAd4.38)
CLXIIII.
Item ex capitulis domni Caroli imperatoris.
(CplioAd4.39)
CLXV.
De honore et pace sanctae ecclesiae.
(CplioAd4.40)
CLXVI.
De dei sacerdotibus et ministris altaris.
(CplioAd4.41)
CLXVII.
De concordia episcoporum et comitum.
(CplioAd4.42)
CLXVIII.
De incendio et rapina.
(CplioAd4.43)
CLXIX.
De pace custodienda.
(CplioAd4.44)
CLXX.
De puella virgine vel vidua.
(CplioAd4.45)
CLXXI.
De banno persolvendo.
(CplioAd4.46)
CLXXII.
De negotio seculari.
(CplioAd4.47)
fehlt
fehlt
(CplioAd4.48)
CLXXIII.
De canonicis clericis, ut canonice vivant.
(CplioAd4.49)
CLXXIIII.
De his, qui servos suos extra iudicem necant.
(CplioAd4.50)
CLXXV.
De his, qui ad pacen non revertuntur.
(CplioAd4.51)
CLXXVI.
De his, qui intrant in ecclesia et propter nimiam luxuriam suam a sacramento se abstinent. ||fol.47r||
(CplioAd4.52)
CLXXVII.
De clericis vel laicis.
(CplioAd4.53)
CLXXVII I.
De clericis adversus invicem propria negotia habentibus.
(CplioAd4.54)
CLXXIX.
De eo, qui excommunicatus ante audientiam communicare praesumpserit.
(CplioAd4.55)
CLXXX.
De potente, qui aliquem spoliaverit.
(CplioAd4.56)
CLXXXI.
Quod ecclesiarum omnium dotes ad episcopi ordinationem debeant pertinere.
(CplioAd4.57)
CLXXXII.
De his, quae a fidelibus in parroechinis basilicis offeruntur.
(CplioAd4.58)
CLXXXIII.
De quatuor portinibus ecclesiasticis.
(CplioAd4.59)
CLXXXIIII.
Ex epistola papae Gelasii [r] de eo, qui anathematis poenam parvi duxerit.
(CplioAd4.60)
CLXXXV.
De his, qui contemptores canonum extiterint laicis [s].
(CplioAd4.61)
CLXXXVI.
Ut populus ante completam missam et benedictionem acceptam egradi non praesumat.
(CplioAd4.62)
CLXXXVII.
De his, qui ecclesiastica ieiunia absque necessitate dissolvunt.
(CplioAd4.63)
CLXXXVII.
Ut sacramentum caticuminis non praebeatur.
(CplioAd4.64)
CLXXXIX.
De his, qui rebaptizati et reconfirmati sunt, quid sit agendum.
(CplioAd4.65)
CLXXXX.
De clericis, qui ad secularium defensionem confugiunt proprer districtinonem episcopi.
(CplioAd4.66)
CLXXXXI.
De turpiloquiis.
(CplioAd4.67)
CXCII.
De clericise, qui in convivio cantare praesumpserint.
(CplioAd4.68)
CXCIII.
Ne clericus per creaturas iuret.
(CplioAd4.69)
CXCIIII.
Ne ante horam diei tertiam quis ad convivium pergat nec ante benedictionem manducet.
(CplioAd4.70)
CXCV.
Ut presbyteri, si inconsulto episcopo agenda caelebraverit, honore privetur. Ex concilio Carthaginis.
(CplioAd4.71)
CXCVI.
Ne presbyter benedictionem vel poenitentiam in ecclesia dare praesumant.
(CplioAd4.72)
CXCVII.
Iudicio multitudinis ordinationes fiere non debere.
(CplioAd4.73)
CXCVIII.
Si qui clerici ab episcopis suis promoti contempserunt nec illic maneant, unde recedere voluerint. Ex concilio Carthaginis.
fol
(CplioAd4.74)
CXCIX.
Ex decretis papae Gregorii iunioris de incestis.
(CplioAd4.75)
CC.
Item de incestis. Ex epostolis Gregorii papae sancto Bonefatio [t] Mogontiae archiepiscopo missis.
(CplioAd4.76)
CCI.
De sacramento caticuminis non dando in diebus solemnibus paschę.
(CplioAd4.77)
CCII.
De his, qui solo convivio gentilium vel aescis immolaticiis usi sunt aut quod hi, qui homicidia et alia capitalia perpetrant flagitia, non nisi per publicam poenitentiam sanari possunt.
(CplioAd4.78)
CCIII.
De familiaritate extranearum mulierum.
(CplioAd4.79)
CCIIII.
Ne mulieres monasterium monachorum ingrediantur.
(CplioAd4.80)
CCV.
Ut omnibus vespertinis et matutinis horis oratio dominica dicatur.
(CplioAd4.81)
CCVI.
De his, qui sibi quacunque negligentia mortem inferunt, ut eorum commemoratio in oblatione non fiat. Similiter et de his, qui pro suis sceleribus puniuntur.
(CplioAd4.82)
CCVII.
De verbo otioso.
(CplioAd4.83)
CCVIII.
De eo, qui hominem peremerit.
(CplioAd4.84)
CCIX.
De sartatectis ecclesiarum, quae ex donis fiunt eisdem conlatis, ut in potestate episcopi revocentur quaecunque conligata fuerint. . ||fol.47v||
(CplioAd4.85)
CCX.
Ne presbyterum, diaconum aut clericum aliquem ullus iudex secularis absque consensu episcopi sui distringat.
(CplioAd4.86)
CCXI.
De libertis, ut a sacerdotibus defensentur.
(CplioAd4.87)
CCXII.
Ne aliquis clericus pro quacunque occasione extraneam mulierem in domo sua habeat.
(CplioAd4.88)
CCXIII.
De viduis. Epistola beati Gregorii papae Bonifacio archiepiscopo missa, in qua inter caetera ita legitur decretum.
(CplioAd4.89)
CCXIIII.
De decimis, quae ecclesiis dantur, ne eas presbyteri vendere praesumant.
(CplioAd4.90)
CCXV.
De pauperibus a presbyteris colligendis.
(CplioAd4.91)
CCXVI.
De praediis, quae presbyteri prae ordinationem suam emerint.
(CplioAd4.92)
CCXVII.
Ut presbyteri ad tractanda eorum ministeria ad civitatem pergant.
(CplioAd4.93)
CCXVIII.
De his, qui communicaverint, ut [u] tribus horis suspendantur, propter cibi commixtionem.
(CplioAd4.94)
CCXIX.
De satisfactione quotidiana sacerdotum.
(CplioAd4.95)
CCXX.
De eo, qui sine consensu episcopi presbyterum de ecclesia eiecerit vel constituerit
(CplioAd4.96)
CCXXI.
De ecclesiis inter haeredes divisis.
(CplioAd4.97)
CCXXII.
De destructione ecclesiarum.
(CplioAd4.98)
CCXXIII.
Ne de manso ecclesiae dato contra sancita servicium exigatur.
(CplioAd4.99)
CCXXIIII.
De nomis et decimis, quas quidam dare negligunt.
(CplioAd4.100)
CCXXV.
De eo, qui decimam dare neglexerit ecclesiae, cuius esse debet alterique ecclesiae eam dederit.
(CplioAd4.101)
CCXXVI.
De decimis a populo dandis.
(CplioAd4.102)
CCXXVII.
De his, qui ecclesias restaurare negligunt, de rebus earum quasi beneficium habent.
(CplioAd4.103)
CCXXVIII.
De his, qui agros dominicatos excolere negligunt, ne nonas ex eis persolvant.
(CplioAd4.104)
CCXXIX.
De beneficiis destructis.
(CplioAd4.105)
CCXXX.
De malis scabinis eiciendis.
(CplioAd4.106)
CCXXXI.
De melioribus et veracibus eligendis.
(CplioAd4.107)
CCXXXII.
De scabinis, qui propter munera aut iusticiam iudiverint iniuste.
(CplioAd4.108)
CCXXXIII.
De legitimis et rationabilibus commutationibus ecclesiarum dei.
(CplioAd4.109)
CCXXXIIII.
De eo, qui comprobatus fuerit testes in periurium scienter induxisse.
(CplioAd4.110)
CCXXXV.
Ut nummos bonos nullus respuat.
(CplioAd4.111)
CCXXXVI.
De collectis malis omnimodis inhibendis.
(CplioAd4.112)
CCXXXVII.
Ut pontes publici, qui destructi fuerint, iterum extruantur.
(CplioAd4.113)
CCXXXVIII.
De examine aquae frigidae.
(CplioAd4.114)
CCXXXIX.
De reversione comitis et pagensium de hostili expeditione, ut ex eo die super XL dies sit bannus rescisus.
(CplioAd4.115)
CCXXXX.
Ut comites et missi dominici maximam curam habeant pauperum.
(CplioAd4.116)
CCXLI.
De inferenda a vicariis vel aliis missis comitum exigenda.
(CplioAd4.117)
CCXLII.
De eo, qui propter cupiditatem rerum quemcumque propinquos suorum interfecerit.
(CplioAd4.118)
CCXLIII.
De cuiuslibet propria uxore dimissa vel sine culpa interfecta.
(CplioAd4.119)
CCXLIIII.
De eo, qui res alienas cuilibet homini vendiderit.
(CplioAd4.120)
CXLV.
De metropolitanis.
(CplioAd4.121)
CCXLVI.
De episcopis ordinandis. ||fol.48r||
(CplioAd4.122)
CCXLVII.
De monasteriis sub regula constitutis.
(CplioAd4.123)
CCXLVIII.
De potestate episcoporum super presbyteros et clericos.
(CplioAd4.124)
CCXLIX.
De incestuosis hominibus.
(CplioAd4.125)
CCL.
De alterius clerico episcopi non recipiendo nec ordinando.
(CplioAd4.126)
CCLI.
De homicidis, qui secundum legem mori debent.
(CplioAd4.127)
CCLII.
De decimis dandis.
(CplioAd4.128)
CCLIII.
De latronibus ad placitum comitis exhibendis.
(CplioAd4.129)
CCLIIII.
Ut periuria quis faciens manum perdat.
(CplioAd4.130)
CCLV.
De vindicta et iudicio latronum.
(CplioAd4.131)
CCLVI.
Ut regia sancita inviolate custodiantur.
(CplioAd4.132)
CCLVII.
De rebus ecclesiarum, de quibus census exeunt.
(CplioAd4.133)
CCLVIII.
Ut de cerariis ita fiat, ut constitutum est.
(CplioAd4.134)
CCLIX.
Ne aliquis pro gildona sacramentum facere audeat.
(CplioAd4.135)
CCLX.
Ut ad palatium pergentes nemo adsalire audeat. $$$$$
(CplioAd4.136)
CCLXI.
De teloneis, sicut a longo decretum est, servetur.
(CplioAd4.137)
CCLXII.
De mancipiis non vendendis, nisi in presentia rectorum.
(CplioAd4.138)
CCLXIII.
De loricis extra regnum non vendendis.
(CplioAd4.139)
CCLXIIII.
De comite iusticias non faciente.
(CplioAd4.140)
CCLXV.
De eo, qui pro faida praetium recipere noluerit.
(CplioAd4.141)
CCLXVI.
De eo, qui pro faida praetium solvere noluerit.
(CplioAd4.142)
CCLXVII.
Quid agendum sit de latronibus.
(CplioAd4.143)
CCLXVIII.
Qualiter pro rege et exercitu eius hac instante tribulatione a fidelibus in orationibus et eleemosinis deo supplicandum sit.
(CplioAd4.144)
CCLXVIIII.
Ne presbyter vel reliqui clerici aut ullus fidelium praesumat, decimas vendere vel donare aut pignorare ecclesiaeque quoquo modo alienare.
(CplioAd4.145)
CCLXX.
De providentia episcopi circa archidiaconos.
(CplioAd4.146)
CCLXXI.
De non eiciendis de sepulchris ossibus mortuorum.
(CplioAd4.147)
CCLXXII.
De non iurando.
(CplioAd4.148)
CCLXXIII.
De praediis a presbyteris epmtis ecclesiis propriis confirmandis.
(CplioAd4.149)
CCLXXIIII.
De satisfactione quotidianorum delictorum.
(CplioAd4.150)
CCLXXV.
De communicatione suspensione.
(CplioAd4.151)
CCLXXVI.
De conventu presbyterorum ad civitatem causa discendi.
(CplioAd4.152)
CCLXXVII.
De pauperum collectione a presbyteris.
(CplioAd4.153)
CCLXXVIII.
De non vendendis ecclesiarum decimis.
(CplioAd4.154)
CCLXXIX.
De formatis faciendis, et ut sine formata nullus proficiscatur clericus. ex concilio Africano vel Milevitano, cap. xxo, ut sine formatis nemo ad comitatum proficiscatur, et qualiter fiant formatae.
(CplioAd4.155)
CCLXXX.
De clericis negligentibus. Ex concilio Agatensi cap. II. De contumacibus clericis et ad officium tardis. ||fol.48v||
(CplioAd4.156)
CCLXXXI.
De non pergendum clericis sine permissu episcopi ad iudices seculares. Ex concilio Agaten[si], cap. XXXII. Ut Clericus inconsulto episcopo ad iudicem secularem non pergat.
(CplioAd4.157)
CCLXXXII.
Ne clericus vel monachus sine licentia episcopi sui proficiscatur. Ex concilio Agatensi cap. XXXVIII. Ut sine epistola episcopi sui non liceat clerico et monacho proficisci.
(CplioAd4.158)
CCLXXXIII.
Ne clericus sine permissu episcopi sui proficiscatur. Ex concilio Agatensi cap. III. De clericis, qui sine epistola sui pontificis proficiscuntur.
(CplioAd4.159)
CCLXXXIIII.
De his, qui in propriis provintiis non communicant. Ex concilio Africano cap. XVIII.
(CplioAd4.160)
CCLXXXIIII [v].
De patratoribus diversorum malorum.
(CplioAd4.161)
CCLXXXVI.
De eo, qui propria uxore derelicta et sine culpa interfecta aliam ducit.
(CplioAd4.162)
CCLXXXVII.
De eo, qui res alienas malo ingenio emptas filio suo aut cuilibet personae legitimos annos non habenti tradiderit.
(CplioAd4.163)
CCLXXXVIII.
Ut de uno manso ad ecclesiam dato nullum humanum exigatur servitium. Quod qui fecerit, cum sua lege emendet.
(CplioAd4.164)
CCLXXXIX.
De his, qui nonas et decimas vel restaurationes aut census dare neglegunt, ut hoc legibus emendent, et insuper bannum nostrum persolvant.
(CplioAd4.165)
CCXC.
Ut qui ecclesiarum beneficia habent, nonam et decimam ex eis ecclesiae, cuius res sunt, donent. Et de nonis et decimis non redimendis, nisi episcopo placuerit.
(CplioAd4.166)
CCXCI.
De his, qui decimam Ecclesiae iniuste, non secundum dispositionem episcopi, cui debetur, auferunt et aliubi aut propter amicitiam aut propter munera dare praesumunt.
(CplioAd4.167)
CCXCII.
De his, qui decimas, nisi a se quoquo modo redimantur, dare negligunt, ut firmiter distringantur, qualiter vel inviti hoc emendent.
(CplioAd4.168)
CCXCIII.
De his, qui instaurationes ecclesiarum earumque domorum facere vel decimas et nonas dare negligunt, si se non correxerint, ut beneficia perdant.
(CplioAd4.169)
CCXCIIII.
Ut hi, qui terras dominicatas propterea excolere nolunt, ut nonas et decimas inde solvant, pleniter constringantur, ut haec de tribus annis legibus persolvant.
(CplioAd4.170)
CCXCV.
De teloneis, ubi non exigantur.
(CplioAd4.171)
CCXCVI.
De rebus ecclesiae, quae absque ulla repetitione ab eadem ecclesia per triginta annos possessae sunt, ut nulla testimonia super hanc deinceps possessionem recipiantur.
Hic desunt quaedam capitula, quae in aliis libris inveniuntur. Quae ideo praetermisimus, quia in fine septimi libri superius habentur inserta.
(Ad3.2)
I.
fehlt

Sacrorum canonum non ignari, ut in dei nomine sancta ęcclesia suo liberius potiretur honore, assensum [w] ordini ecclesiastico praebuimus, ut scilicet episcopi per electionem cleri et populi secundum statuta canonum de propria diocesi remota personarum et munerum acceptione ob vitae meritum et sapientiae donum eligantur, ut exemplo et verbo sibi subiectis usquequaque prodesse valeant.

||fol.49r||
(Ad3.3)
II.
fehlt

Quia vero canonica professio a multis partim ignorantia partim desidia dehonestabatur, opere pretium diximus deo annuente apud sacrum conventum, ut ex dictis sanctorum patrum velut ex diversis pratis quosdam vernantes flosculos carpendo tractando in unam regulam canonicorum et canonicarum congruere, et canonicis vel sanctimonialibus servandam contradere, ut per eam canonicus ordo absque ambiguitate possit servari. Et quoniam illam sacer conventus ita etiam laudibus extulit, ut usque ad unum iota observandam percenseret, statuimus, ut ab omnibus in eadem professione degentibus indubitanter teneatur et modis omnibus sive a canonicis sive a sanctimonialibus canonice degentibus deinceps observetur. Sed et de ecclesiarum honore, quomodo deo adiuvante quantum in nobis est, vigeat, similiter in subtus annotatis capitulis insertum esse dinoscitur.

(Ad3.4)
III.
fehlt

De episcopis vero in Longobardia constitutis, qui ab his, quos ordinabant, sacramenta [x] et munera contra divinam et canonicam auctoritatem accipere et exigere soliti erant, modis omnibus inhibitum est, ne ulterius fiat; quia iuxta sacros canones uterque a gradu proprio talia facientes deici debent.

(Ad3.5)
IIII.
fehlt

Nonnulla vero capitula, sicut de incestis nuptiis necnon et de ecclesiis, quae inter coheredes dividuntur et tali occasione proprio honore carent, sive de his ecclesiis, quae nimium rebus propriis sunt alienatae et certe de his rebus quae nuper necessitate compellente a nonnullis ecclesiis sunt ablatae, et si qua sunt alia sive in ecclesiasticis sive in publicis rebus emendatione digna, quae temporis brevitate efficere nequimus, in tantum differendum illud dignum iudicavimus donec domino favente consulto fidelium facultas nobis id efficiendi ab eo tribuatur. Inventa vero, ut deo opitulante effectum obtineant per tempora, hic inserenda censuimus.

(Ad3.6)
V.
fehlt

Monachorum siquidem causam, qualiter deo opitulante ex parte disposuerimus et quomodo constitutum fuerit, ex se ipsis sibi eligendi abbates licentiam dederimus, et qualiter deo opitulante quieti vivere propositumque suum indefesse custodire valendi ordinaverimus, in alia scedula diligenter adnotari fecimus. Et ut apud successores nostros ratum foret et inviolabiliter conservaretur confirmavimus.

(Ad3.7)
VI.
fehlt

Si quis de alio chrismate quam de illo novo, quod proprii largitione vel concessione accipit baptizare, nisi occupante morte tentaverit, pro temeraritatis [y] ausu ipse in se suae damnationis protulisse sententiam manifestatur.

(Ad3.8)
VII.
fehlt

Non est privilegium, quo spoliari possit iam nudatus. Ideo nisi iusto iuditio decernente nullus expolietur.

(Ad3.9)
VIII.
fehlt

Quisquis enim post veritatem repertam aliquid ulterius discutit, mendacium quaerit. Idcirco ab omnibus caute agendum est.

(Ad3.10)
IX.
fehlt

Ut nullae causae a iudicibus ecclesiasticis audiantur, quae legibus non continentur vel quae prohibitae esse [z] noscuntur. [a]

(Ad3.11)
X.
fehlt

Quaerendum est in iudicio, cuius sit conversationis et fidei is, qui accusat et is, qui accusatur

(Ad3.12)
XI.
fehlt

Ut accusandi et testificandi licentia denegetur, qui christianae religionis et nominis dignitatem neglexerint.

||fol.49v||
(Ad3.13)
XII.
fehlt

Quod non oporteat in domibus oblationes caelebrari ab episcopis et a presbyteris.

(Ad3.14)
XIII.
fehlt

Omne pactum posteriori dissolvitur pacto. Homo vero liber statum suum et peiorare et meliorare potest.

(Ad3.15)
XIIII.
fehlt

Accusatoribus de inimici domo prodeuntibus non est credendum.

(Ad3.16)
XV.
fehlt

Ita consulendum est fratribus, ut non videamus destruere, quod ędificatum est. Si enim, quod aedificavi, destruo, praevaricatorem me ipse constituo.

(Ad3.17)
XVI.
fehlt

Clerici, qui in quacunque seditione arma volentes sumpserint, reperti amisso ordinis sui gradu, in monasterium poenitentiae contradantur.

(Ad3.18)
XVII.
fehlt

Lex imperatorum non est supra legem dei, sed subtus.

(Ad3.19)
XVIII.
fehlt

Quod confessio peccatorum, excepta ea, quae sacerdotibus ad consilium accipiendum dominumque placandum fit, deo frequenter in oratione sit facienda.

(Ad3.20)
XIX.
fehlt

Spiritalis iudicat omnia, ipse autem a nemine iudicatur.

(Ad3.21)
XX.
fehlt

Quod tempore menstruo omnino ab uxoribus sit abstinendum.

(Ad3.22)
XXI.
fehlt

Si qui erga episcopum et actores ecclesiae quamlibet quaerelam habere iustam se crediderint, non primates aut alios adeant iudices, priusquam ipsos conveniant familiariter, non semel, sed sepissime, ab eis aut suam iusticiam aut iustam recipiant excusationem. Si autem secus egerint, ab ipsis et ab aliis communione priventur, tanquam apostolorum patrumque aliorum contemptores, de quibus ait propheta: Erunt quasi non sint, et peribunt viri qui contradicunt vobis.

(Ad3.23)
XXII.
fehlt

Quod nosse oporteat laycos sacerdotibus ligandi atque solvendi potestatem a domino esse collatam, et quod eorum monitis parere atque excommunicationi humiliter subcumbere debeant.

(Ad3.24)
XXIII.
fehlt

Presbyteri, qui sine iussione proprii episcopi de ecclesiis ad alias ecclesias migraverint, tandiu a communione habeantur alieni, quandiu ad easdem redierint ecclesias, in quibus primitus sunt instituti.

(Ad3.25)
XXIIII.
fehlt

Si quis iudicem pro quibuscunque causis adversum sibi senserit aut habuerit suspectum, vocem appellationis exhibeat.

(Ad3.26)
XXV.
fehlt

Ut pax et concordia sit atque unanimitas in populo christiano. Quia unum deum patrem habemus in coelis et unam matrem ecclesiam, unam fidem, unum baptismum, ideo in una pace et in unanimitate concorditer vivere debemus, si ad unam veram haereditatem regni coelestis cupimus pervenire: quia non est dissensionis deus, sed pacis, ut ipse ait: Beati pacifici, quoniam filii dei vocabuntur.

(Ad3.27)
XXVI.
fehlt

Ut presbyteri potestatem habeant res ecclesiasticas praevidere, regere et gubernare atque dispensare secundum canonum auctoritatem. Volumus, ut et layci in eorum ministerio obediant episcopis ad regendas ecclesias dei, viduas et orphanos defensandos, et ut obedientes sint eis ad eorum christianitatem servandam. Et episcopi consentientes sint comitibus et iudicibus ad iusticias faciendas. Et ut nullatenus per aliquorum mendacium vel falsum testimonium neque per periurium aut per praemium lex iusta in aliquo depravetur.

||fol.50r||
(Ad3.28)
XXVII.
fehlt

Si quis episcopo vel aliis ministris intra ecclesiam iniuriam fecerit, iubemus eum tormentis subiectum in exilio mori. Sed et si ipsa sancta oratoria et divina ministeria conturbaverit et laetaniam everterit, capitali periculo subiaceat. Sin autem contumeliam tantum fecerit, tormentis et exilio tradatur.

(Ad3.29)
XXVIII.
fehlt

Admonemus atque praecipimus, ut decimas deo omnino dare non negligatur, quam deus ipse dari sibi constituit, quia timendum est, ut quisquis deo suum debitum abstrahit, ne forte deus per peccatum suum auferat ei necessaria sua. [b]

(Ad3.30)
XXIX.
fehlt

Reum confugientem ad ecclesiam nemo extrahere audeat neque inde donare ad poenam et ad mortem, ut honor dei et sanctorum eius conservetur. Sed rectores ecclesiarum pacem et vitam ac membra eis obtinere studeant. Tamen legitime componant quod inique fecerunt. [c]

(Ad3.31)
XXX.
fehlt

Si quicunque ex gradu ecclesiastico sine testamento et sine cognitione discesserit, hęreditas eius ad ecclesiam ubi servivit devolvatur. Similiter de sanctimonialibus.

(Ad3.32)
XXXI.
fehlt

Praecipimus, ut in ecclesiis aut in domibus ecclesiarum et atriis placita secularia minime fiant.

(Ad3.33)
XXXII.
fehlt

Quicunque beneficium ecclesiasticum habent, ad tecta ecclesiae restauranda et ipsas ecclesias emendandas omnino adiuvent, et nonam et decimam reddant.

(Ad3.34)
XXXIII.
fehlt

Lector, subdiaconus, diaconus, presbyter, si clericatus honorem contempserint, curiali conditioni cum suis facultatibus subiciantur.

(Ad3.35)
XXXIIII.
fehlt

Oblationem quoque et pacem in ecclesia facere iugiter admoneatur populus christianus; quia ipsa oblatio sibi et suis magnum est remedium animarum et in ipsa pace vera unanimitas et concordia demonstratur.

(Ad3.36)
XXXV.
fehlt

Magnum malum ebrietatis, unde omnia vitia pullulant, modis omnibus cavere praecipimus. Qui autem hoc vitare noluerint, excommunicandum esse decrevimus usque ad emendationem congruam.

(Ad3.37)
XXXVI.
fehlt

Ne passim episcopus multitudinem clericorum faciat, sed secundum meritum et redditum ecclesiarum numerus moderetur.

(Ad3.38)
XXXVII.
fehlt

Praecipimus, ut unusquisque compater et proximi spiritales filios suos catholice instruant.

(Ad3.39)
XXXVIII.
fehlt

Canticum turpe atque luxuriosum circa ecclesias agere omnino contradicimus, quod ubique vitandum est.

(Ad3.40)
XXXIX.
fehlt

Nemo fiat clericus, nisi qui bonum testimonium habet [d] et literatus est.

(Ad3.41)
XL.
fehlt

Ut episcopi et abbates ante se [e] ioca turpia facere non permittant; sed pauperes et indigentes secum ad mensam habeant, et lectio divina ibi personet, et sumant cibum cum benedictione et laude dei secundum apostolum: Sive manducatis, sive bibitis, omnia in laudem dei facite.

(Ad3.42)
XLI.
fehlt

Ut episcopi iudices iudicia iusta discernant. [f]

(Ad3.42)
XLII.
fehlt

Scriptum est enim: Nolite iudicare ante tempus, quoadusque veniat dominus, qui et inluminabit abscondita tenebrarum et manifestabit consilia cordium. Et tunc clauserit[g] unicuique a deo. Et illud memores sint: In quo enim iudicio iudicaveritis, iudicabitur de vobis.

(Ad3.43)
XLIII.
fehlt

Clericis de ecclesia desistentibus et aliis in loco revocatis, si redierint discessi, nil eis pręstetur. Hoc vero quod discedentes reliquerunt, non in usu rectorum, sed succedentibus cedat.

||fol.50v||
(Ad3.44)
XLIIII.
fehlt

Ut monachi et canonici pleniter consilium habeant qualiter deo militare animasque eorum melius valeant custodire, ne propter aliquam necessitatem occasionem quaerant vagandi, et inter ipsos propter hoc locus tentandi detur dyabolo.

(Ad3.45)
XLV.
fehlt

Ut viduae non sint in delitiis, sed secundum apostolum sub potestate episcopi vivant sicuti decet.

(Ad3.46)
XLVI.
fehlt

Clericus et monachus neque exactor publicarum rerum neque conductor, aut vectigalium et curationis domus et procurator litis et fideiussor in talibus causis fiat.

(Ad3.47)
XLVII.
fehlt

Si quis contra haec statuta fecerit, si episcopus est, omnes res eius ex quacunque causa et persona, sive ante episcopatum, sive postea ad eum pervenerint, ecclesiae suae eas vindicare sancimus. Si vero clerici ibi hoc fecerint, poenam pecuniarum, quam episcopus existimaverit exigere, ecclesiae vindicandam. Hi vero qui actiones suas eis commiserunt, et fideiussores eos pro supradictis causis acceperunt, nullam contra ecclesiam et administratores eius et adversus ipsas personas quos crediderunt, habeant actionem. Si vero quis eos pro publico debito et exactione crediderit et fideiussores receperit, de substantia fisci debitum compellatur exsolvere.

(Ad3.48)
XLVIII.
fehlt

Ut si quislibet hominum res ecclesie per mendatia et mala ingenia in praecariam sibi acquirere et habere voluerit, et post factas praecarias eadem mendatia ad aures eiusdem rectoris ecclesiae delata fuerint, ipsa ecclesia res suas, quae ei mendaciter abstractae fuerunt, pleniter absque ullius contradictione omnimodis recipiat. Ille vero qui res suas per eadem mendatia, propter cupiditatem ipsius praecariae, eidem ecclesiae tradidit, simili modo in suam recipiat dominationem.

(Ad3.49)
XLIX.
fehlt

Modo poenitentiam agere iuxta antiquam canonum institutionem in plerisque locis ab usu recessit, et neque excommunicandi et reconciliandi antiqui moris ordo servatur. [h].

(Ad3.49_1)
L.
fehlt

Ut secundum ordinem canonum pro merito suo quis [i] excommunicetur [k] et reconcilietur. [l]

(Ad3.50)
LI.
fehlt

Si episcopus, presbyter, diaconus, subdiaconus ad tutelam et curationem vocentur, tantum munus et ministrationis in hoc conceditur suscipere; si tamen intra quatuor menses per competentem iudicem in scriptis manifestaverit, quod huiusmodi munus sua sponte recepit. Et tunc circa aliam tutelam praeiudicium non patiatur.

(Ad3.51)
LII.
fehlt

Perlatum ad nos est, quod inter haeredes ecclesiae in rebus propriis constitutae dividantur et tanta per eandem divisionem simultas oriatur, ut unius altaris quatuor partes fiant, et singulae partes singulos habeant presbyteros: quod sine discordia et simultate nullo modo geri potest. Unde nobis visum est, quod huiuscemodi ecclesiae inter haeredes dividi non debeant. Et si in contentione venerint, et simultates inter eas surrexerint, per quas sacerdos suo ibi officio canonice fungi non possit, praecipiatur ab episcopo civitatis, ut nullo modo ibi missarum solemnia caelebrentur, donec illi ad concordiam redeant et pari voto atque consilio ecclesia illa sacerdotem canonice habeat, qui libere suum ministerium ibi peragere possit.

(Ad3.52)
LIII.
fehlt

Dictum nobis est, quod quidam de plebe bis aut ter ab episcopis, ignorantibus tamen eisdem episcopis, confirmentur. Unde nobis visum est eandem confirmationem sicut nec baptismum iterare minime debere; quia qui bis vel amplius baptizantur aut confirmantur, non seculo, sed soli domino sub habitu regulari et clericali religiossime famulari decretum est.

||fol.51r||
(Ad3.53)
LIIII.
fehlt

Si quis clericus ad tabulas ludat et spectaculis attendat, per tres annos a sacro ministerio prohibeatur. Et si dignam poenitentiam fecerit, reconcilietur.

(Ad3.54)
LV.
fehlt

Dictum nobis est, quod quidam legitima servorum matrimonia potestativa quadam praesumptione dirimant, non audientes illud evangelicum: Quod deus coniunxit, homo non separet. Unde nobis visum est, ut coniugia servorum non dirimantur, etiamsi diversos dominos habeant, sed in uno coniugio permanentes, dominis suis serviant. Et hoc in illis observandum est, ubi legalis coniunctio fuit et per voluntatem dominorum.

(Ad3.55)
LVI.
fehlt

Sed et hoc emendatione indigere perspeximus, quod quidam, dum confitentur peccata sua sacerdotibus, non plene id faciunt. Quia ergo constat hominem ex duabus esse substantiis, anima videlicet et corpore, et interdum animi motu, interdum carnis fragilitate peccat, solerti indagatione debent inquiri ipsa peccata, ut ex utrisque plena sit confessio; scilicet ut ea confiteantur, quae per corpus gesta sunt, et ea, quibus in sola cogitatione delinquitur. Instruendus est itaque peccatorum suorum confessor, ut de octo principalibus vitiis, sine quibus in hac vita difficile vivitur, confessionem faciat; quia aut cogitatione, aut, quod est gravius, opere, eorum instinctum peccavit. Odium etenim, invidia, superbia, et certe huiuscemodi animae pestes tanto periculosius laedunt, quanto subtilius serpunt.

(Ad3.56)
LVII.
fehlt

Nullos sub romana ditione constitutae et xinodochiae et monasteriorum doctores, earum rem immobilem liceat alienare, id est, agrum, domum, mancipium, panes civiles neque creditori obligare. Alienatio est venditio, donatio, permutatio, emphiteuseos perpetuum contractum, omnes omnino convenit, ut se ab huiusmodi alienatione abstineant.

(Ad3.57)
LVIII.
fehlt

Quidam[m] deo solummodo confiteri debere dicunt peccata, quidam vero sacerdotibus confitenda esse percensent. Quod utrumque non sine magno fructu intra sanctam fit ęcclesiam, ita dumtaxat, ut et deo, a quo remissio est peccatorum, confiteamur peccata nostra, et cum David dicamus: Delictum meum cognitum tibi feci, et iniustitiam meam non abscondi. Dixi, confitebor adversum me iniustitias meas domine; et tu remisisti impietatem peccati mei. Et secundum apostoli institutionem confiteamur alterutrum peccata nostra, et oremus pro invicem, ut salvemur. Confessio itaque, quae deo fit, purgat peccata. Ea vero, quae sacerdoti fit, docet [n], qualiter ipsa purgantur peccata. Deus namque salutis et sanitatis auctor et largitor est plerumque medicorum operatione.

(Ad3.58)
LVIIII.
fehlt

Quia igitur apostolo testante non est personarum acceptio apud deum, et in omnibus iudiciis cavenda est, multo magis in hoc poenitentiae iudicio praecaveri debet, ut nullus sacerdotum umquam aut gratia aut odio alicuius personae secus iudicet quam quod in canonibus sacris invenerit, aut quod illi secundum sanctarum scripturarum auctoritatem et ecclesiasticam consuetudinem rectius visum fuerit. Si ergo medici, qui corporibus medicinam inferre conantur, nequaquam propter personae cuiuslibet acceptionem his, quos sanare cupiunt, cauterio aut ferro aut duris aliis quibuslibet rebus parcunt, multo magis his observandum est, qui non corporum, sed animarum medici existunt.||fol.51v|| Neque pensanda est poenitentia quantitate temporis, sed ardore mentis et mortificatione corporis. Cor autem contritum et humiliatum deus non spernit.

(Ad3.59)
LX.
fehlt

Nemo audeat monachum et sanctimoniales foeminas ad civile iudicium accusare, sed ad episcopum. Et ipse ex lege et canonibus consentaneam sententiam proferat. Haec omnes episcopi custodiant, et omnes praefecti romani, et praetores populi, et provintiarum praesides, ut curent citius monachorum et sanctimonialium lites dirimere. Si quis hanc constitutionem violaverit, in maiestati [o] positus, X librarum auri poena multabitur. Si executor est, in cathenis ecclesiarum recludatur, poenas luiturus, et officium perdat.

(Ad3.60)
LXI.
fehlt

Multi, quod [p] non sine dolore dicendum est, in poenitentia non tam peccati remissionem quam temporis constituti expectant expletionem. Et si carnium et vini usus eis interdictus est, multata non voluntate, sed eiusdem cibi [q] aut potus perceptione, in tantum delitiis suis indulgent, ut delitiosius his interdictis aliorum ciborum et potionum appetitu [r] vivere cognoscantur. Spiritalis autem abstinentia, quae in poenitentibus potissimum vigere debet, et quorundam ciborum ac potionum perceptiones et desiderium fugere debet. Ille inquam, illi magis parsimoniae servire censendum est, qui sibi non solum quarumdam rerum perceptiones, sed delectationes corporis penitus interdicit.

(Ad3.61)
LXII.
fehlt

Sed nec hoc praetereundum putamus, quod quidam ex industria peccantes, propter eleemosinarum largitionem quandam sibi promittunt impunitatem. Eleemosina enim extinguit peccata, sed ea, quae aut necessitate, aut quae casu aut qualibet fiunt fragilitate. Ea vero, quae ex industria ad cuiuslibet libidinem explendam idcirco fiunt, ut eleemosinis redimantur nequaquam eis redimi possunt: quia qui hoc perpetrant, videntur domini [s] mercede conducere, ut eis impune peccare liceat. Non ergo idcirco quis peccare debet, ut eleemosinam faciat; sed ideo eleemosinam facere debet, quia peccavit. Mentem enim et corpus, quae libido traxit ad culpam, afflictio et contritio debet reducere ad veniam.

(Ad3.62)
LXIII.
fehlt

Si monachus monasterium suum dimiserit, omnia bona ipsius et quae in monasterio introduxit et quae non introduxit, dominio monasterii sint et ipse officio praesidis servire cogatur. Si vero monachus ad alium monasterium migraverit, substantiam eius prius monasterium possideat, et in alio monasterio ipse non recipiatur.

(Ad3.63)
LXIIII.
fehlt

Modus autem poenitentiae peccata sua confitentibus aut per antiquorum canonum institutionem aut per sanctarum scripturarum auctoritatem, aut per ecclesiasticam consuetudinem, sicut superius dictum est, imponi debet, repudiatis ac poenitus elimatis [t] libellis, quos poenitentiales vocant, quorum sunt certi errores, incerti auctores; de quibus rite dici potest: Mortificabant animas, quae non moriebantur et vivificabant animas, quae non vivebant. Qui dum peccatis gravibus laeves quosdam et inusitatos imponunt poenitentiae modos, consuunt pulvillos, secundum prophaeticum sermonem, sub omni cubito manus, et faciunt cervicalia sub capite universae aetatis ad capiendas animas.

||fol.52r||
(Ad3.64)
LXV.

Inventum est, quod multi arbitrii sui temeritate et, quod est gravius, ducti cupiditate presbyteris quibuslibet absque consensu episcoporum ecclesias dant vel auferunt. Unde oportet ut, regula servata nullus absque consensu episcopi cuilibet presbytero ecclesiam det.

(Ad3.65)
LVI.
fehlt

Sunt in quibusdam locis Scotti, qui se dicunt episcopos esse, et multos negligentes absque licentia dominorum suorum sive magistrorum presbyteros et diaconos ordinant. Quorum ordinationem, quia plerumque in simoniacam incidit heresim, et multis erroribus subiacet, modis omnibus irritam fieri debere omnes uno consensu decrevimus.

(Ad3.66)
LVII.
fehlt

Si monachus laicus factus fuerit, honore et cingulo expolietur, et res eius monasterio adiciantur. Quod si monasticam vitam reliquerit, praeses provintiae eum teneat et taxet et curiae suae connumeret.

(Ad3.67)
LVIII.
fehlt

In coena domini a quibusdam perceptio eucharistiae negligitur. Quae quoniam in eadem die ab omnibus fidelibus exceptis his, quibus pro gravibus criminibus inhibitum est, percipienda sit, ecclesiasticus usus demonstrat.

(Ad3.68)
LVIIII.
fehlt

Secundum beati Iacobi apostoli documentum, cui etiam decreta patrum consonant, infirmi oleo, quod ab episcopis benedicitur, a presbyteris ungi debent. Sic enim ait: Infirmatur aliquis in vobis, inducat presbyteros ecclesiae, et orent super eum, ungentes eum oleo in nomine domini; et oratio fidei salvabit infirmum, et allevabit eum Dominus. Et si in peccatis sit, dimittentur ei. Non est itaque parvipendenda huiusmodi medicina, quae animae corporisque medetur languoribus.

(Ad3.69)
LXX.
fehlt

Si sponsus et sponsa intraverint monasterium, id quod arrarum nomine datum est, in simplum tantum reddatur.

(Ad3.70)
LXXI.
fehlt

In quibus locis et quo apparatu missarum solemnia exceptis basilicis caelebrari debeant, et utrum celebrari debeant, quod in concilio Laodicensi ita scribitur: Quod non oporteat in domibus oblationes caelebrari ab episcopis et presbyteris.

(Ad3.71)
LXXII.
fehlt

Quaecunque ad aurium et occulorum pertinent illecebras, unde vigor animae molliri posse credatur, ut de aliquibus generibus musicorum aliisque nonnullis rebus sentiri potest, ab omnibus dei sacerdotes se abstinere debent: quia per aurium oculorumque inlecebras vitiorum turba ad animum ingredi solet. Histrionum quoque turpium et obscęnorum insolentias iocorum et ipsi animo effugere caeterisque sacerdotes [u] effugienda praedicare debent.

(Ad3.72)
LXXIII.
fehlt

Nemo [v] ecclesiam aedificet antequam civitatis episcopus veniat et ibidem crucem figat publice. Et ante prefiniat, qui aedificare vult, quid ad luminaria et ad custodiam et stipendia custodum sufficiat. Et facta donatione, sic domum aedificet.

(Ad3.73)
LXXIIII.
fehlt

Sacerdotibus non expedit secularibus et turpibus quibuslibet interesse locis [w]. Venationes quoque ferarum et avium minime sectentur.

(Ad3.74)
LXXV.
fehlt

Presbyteri quoque et diaconi in omnibus bonorum hominum exhibitionibus sui episcopi vestigia sectentur, et in bonorum morum probitate, quae episcopo observanda sunt, eadem et sibi observanda esse cognoscant.

(Ad3.75)
LXXVI.
fehlt

Qui in domo sua oratorium habuerit, orare ibi potest. Tamen non audeat in ea sacras facere missas sine permissu episcopi loci illius. Quod si fecerit, domus illius fisci iuribus adiciatur. Praefectus praetorii, qui hoc cognovit, et non prohibuit, lib. auri ||fol.52v||multabitur.

(Ad3.76)
LXXVII. [x]
fehlt

Episcopi quidem maximam curam et solicitudinem circa pauperes habeant, et res ecclesiasticis ecclesiis conlatas cauta circumspectione dispensent, quasi dei ministri, non quasi turpis luchri gratia sectatores. Illisque ita utantur, non ut propriis, sed ut sibi ad dispensandum commissis.

(Ad3.77)
LXXVIII.
fehlt

Quod liceat episcopis praesentibus presbyteris et diaconibus de thesauro ecclesiae familiae et pauperibus eiusdem ecclesiae secundum canonicam institutionem, iuxta quod indiguerit, erogare.

(Ad3.78)
LXXIX.
fehlt

Si diaconissa nupserit, gladio ultoris sternatur, et facultas eius ecclesiae, ubi servivit, addicatur. Corruptores earum similiter puniantur. Bona vero eorum fisci viribus vindicentur.

(Ad3.79)
LXXX.
fehlt

Presbyterum ordinari non debere ante legitimum tempus, hoc est, trigesimum aetatis annum. Sed priusquam ad considerationem presbyteratus accedat, maneat in episcopio discendi gratia officium suum, tamdiu donec possint et mores et actus eius animadverti. Et tunc, si dignus fuerit, ad sacerdotium promoveatur.

(Ad3.80)
LXXXI.
fehlt

Ut unusquisque episcoporum parroechiam suam diligenter perscrutari nitatur; ne aliquis presbyter ab alterius parroechia in suam commigrans officium caelebrare praesumat sine literis commendatitiis, sicut olim multis in locis actum esse repertum est.

(Ad3.81)
LXXXII.
fehlt

Si quis rapuerit et solicitaverit et corruperit religiosam feminam, bona amborum ecclesia vindicet, in qua talis mulier habitavit: ipsi tamen periculo capitali subiciantur. Quod si haec mulier non consensit, cum suis rebus monasterii cautione tradatur. Si vero liberos habet, pars legitima eis reservetur. Quod si intra annum praecognitum tale scelus a religiosis laycis non vindicetur, comes primatarum [y] haec nostro fisco addicat. Si vero praeses provintiae vindictam tali crimini imponere neglexerit, cingulo careat, et quinque libris auri fisci viribus dare compellatur.

(Ad3.82)
LXXXIII.
fehlt

Ut decimae, quae singulis dabuntur ecclesiis, per consulta episcoporum a presbyteris ad usum ecclesiae et pauperum summa diligentia dispensentur.

(Ad3.83)
LXXXIIII.
fehlt

De titulo minori ad maiorem migrare nulli presbytero licitum sit, sed in eo permaneat, ad quem ordinatus est. Quod si inventus fuerit contra statuta id facere, eadem feriatur sententia, qua et episcopus, qui de minori ad maiorem transmigraverit sedem.

(Ad3.84)
LXXXV.
fehlt

Si quis quolibet modo blasphęmiam in deum iactaverit, a praefecto urbis ultimo supplicio subiciatur. Qui vero tale cognoscens non manifestaverit, similiter coherceatur. Si praefectus urbis haec punire neglexerit, per dei iudicium nostram indignationem incurrat.

(Ad3.85)
LXXXVI.
fehlt

Ut iuvenes viduae cito nequaquam velentur, usque dum probetur illarum religio, et bona ab eis nota sit conversio; ne forte de eisdem dici possit ab episcopo: Quae auten in deliciis sunt, viventes mortuae sunt.

(Ad3.86)
LXXXVII.
fehlt

Comitibus, iudicibus, reliquoque populo expedit, ut suis sint episcopis consentientes et obedientes propter dei amorem suique gradus honorem, et semper ab eis utile quaerant consilium, illorumque salubria non spernant monita, sed intenta corde aure ||fol.53r|| audiant. Similiter vero et episcopi praedictos sublevare consolationibus.

(Ad3.87)
LXXXVIII.
fehlt

Si haeredes iussa testatoris non impleverint, ab episcopo loci illius omnis [z] res, quae his relicta est, auferatur cum fructibus et caeteris emolumentis, ut vota defuncti impleantur.

(Ad3.88)
LXXXVIIII.
fehlt

Summopere admonendi sunt comites et iudices, ne viles et indigenas personas coram se permittant ad testimonium accedere: quoniam multi sunt, qui periurare pro nihilo ducunt, in tantum, ut pro unius diei sacietate aut pro quolibet parvo pretio ad iuramentum conduci possint animasque suas periurio perdere minime formidant. Quam ob rem tales nequaquam ad quodlibet testimonium admittendi sunt. Et hoc notandum, quod non solum illi, qui periurant, sed etiam, qui periuris consentiunt, simili plectendi sunt damnatione.

(Ad3.89)
XC.
fehlt

Nullus christianus pro quolibet placito et iudicio a qualibet persona munera exigere aut accipere debet, quoniam id divina scriptura multis in locis magna interdicit auctoritate, testante scriptura, quae ait: Munera exerceant [a] oculos sapientium et subvertunt verba iustorum.

(Ad3.90)
XCI.
fehlt

Non liceat christianis iudaeorum neque paganorum et haereticorum res infiteoseos et conductionis titulo habere neque suorum similiter eis accomodare.

(Ad3.91)
XCII.
fehlt

Placita quidem secularia in ecclesiis et in atriis ecclesiarum a comitibus vicariisque usque modo multis in locis habita sine ultra fiant interdicendum est cum auctoritate dominica, qui expulsis de templo negotiatoribus asserit debere domum dei domum esse orationis.

(Ad3.92)
XCIII.
fehlt

Incestuosi, parricidae, homicidae multi apud nos, heu proh dolor [b]! reperiuntur. Sed aliqui ex illis sacerdotum nolunt admonitionibus aurem accommodare, volentes in pristinis durare criminibus; quos oportet per saecularis potentiae disciplinam a tam prava consuetudine coherceri, qui per salutifera sacerdotum monita noluerint revocari: quorum aliquos iam excommunicavimus. Sed illi hoc parvipendentes, in eisdem perdurarunt criminibus. Quam ob rem vestra decernat mansuetudo, qui[c] de talibus deinceps agendum sit.

(Ad3.93)
XCIIII.
fehlt

Admoneat[d] sacerdos fideles populos, ut noverint magicas artes incantationesque, quibuslibet infirmitatibus hominum nihil posse remedii conferre, non animalibus languentibus, claudicantibus et etiam moribundis quicquam mederi, non ligaturas os suum [e] et herbarum cuiquam mortalium adhibitas prodesse, sed haec esse laqueos et insidias antiqui hostis, quibus ille perfidus genus humanum decipere nititur.

(Ad3.94)
XCV.
fehlt

Omnes homines admonemus, ne per singula verba quasi ad confirmationem suae assertionis, nomen domini in vanum assumant; quod ipse dominus interdicit faciendum, ubi ait: Ne assumas nomen dei tui in vanum. In vanum etenim nomen dei assumitur, quando aliquis ad singula verba quibus vult, ut sibi ab alio credatur, deum omnipotentem testem rei, de qua ait: Invocat eumque sibi ita esse adiutorem sicut ea vera sunt, quae loquitur. Nam et ipse dominus in evangelio hoc modo prohibens omne genus iuramenti, nolite, inquit, omnino iurare, neque per coelum, neque per terram, neque per caput tuum; et caetera.

(Ad3.95)
XCVI.
fehlt

Ut laici omnino a presbyteris non audeant munera exigere propter commendationem ecclesie: ||fol.53v||quia propter cupiditatem plerumque a laicis talibus presbyteris ecclesiae dantur, qui ad peragendum sacerdotale officium indigni sunt.

(Ad3.96)
XCVII.
fehlt

De pacis bono atque concordia, ut ab omnibus omnino indisrupta teneatur inter episcopos et comites et monachos, et omnem populum christianum, ut beatus apostolus Paulus docuit dicens: Sectamini caritatem et sanctimoniam [f], sine qua nemo videbit deum. Et idcirco quicquid illud est, quod nos ad verae pacis studium et caritatis perfectionem provocat, totis viribus nostris sectandum est; quicquid nos vero ab illa disiungit, ut venenum mortiferum a nobis cavendum est.

(Ad3.97)
XCVIII.
fehlt

Ut comites et iudices reliquusque populus obedientes sint episcopo, et invicem consentiant ad faciendas iusticias, et munera pro iudicio non accipiant nec falsos testes, ne per hoc pervertant iudicia iustorum, quia scriptum est: Iustitia elevat gentem, iniusticia vero miseros faciat populos. Et Psalmista: Beati, qui custodiunt iudicium et faciunt iusticias in omni tempore.

(Ad3.98)
XCIX.
fehlt

Ut unusquisque episcopus semel in anno circumeat parrochiam suam. Noverint sibi curam populorum et pauperum in protegendis ac defendendis impositam. Ideoque dum conspiciunt iudices ac potestates pauperum oppressores existere, prius eos sacerdotali admonitione redarguant. Etsi contempserint emendari eorum insolentia regis auribus intimetur, ut quos sacerdotalis admonitio non flectit ad iustitiam, regalis potestas ab improbitate coherceat.

(Ad3.99)
C.
fehlt

Ut presbyteri sub sigillo custodiant chrisma et nulli sub praetextu medicinae et sub cuiuslibet rei donare praesumant. Genus enim sacramentum est, et non ab aliis nisi a sacerdotibus contingi debet. Quod si fecerint, honore priventur.

(Ad3.100)
CI.
fehlt

Ut quisquis beneficium de rebus ecclesiae habet, ad tecta eiusdem ecclesiae restauranda et ad ipsas ecclesias aedificandas omnino adiuvent.

(Ad3.101)
CII.
fehlt

Furti quocunque genere condemnatus infamis efficitur.

(Ad3.102)
CIII.
fehlt

Iubemus in causa capituli [g], ut absens nemo damnetur, quia neque absens per alium accusare aut accusari potest.

(Ad3.103)
CIIII.
fehlt

Omnes possessiones, et omnia sibi sublata atque fructus cunctos ante litem concessam praeceptor possessori restituat. In isto loco desunt quaedam capitula.

(Ad3.104)
CV.
fehlt

Omnes nosse volumus, quod incesti non sunt legitimi haeredes, sed infamia sint notatę utraque personae. Ideoque proximorum copula et stupra, quasi [h] quędam turpissima pestis cavenda est: quoniam incesti usque ad canonicam separationem ecclesiaeque per publicam poenitentiae satisfactionem magis inter inergumenos et audientes quam inter christianos catholicos utrique cum omnibus suis sunt habendi.

(Ad3.105)
CVI.
fehlt

Iudices observare debent, ut liceat litigatori vitiatam causam appellationis remedio sublevare, et appellatores nec in carcerem redigant nec a militibus faciant custodiri, sed agendum negotium suum liberi observent nec etiam in supplicium destinatis appellandi vox denegetur.

(Ad3.106)
CVII.
fehlt

Sciendum sane est omnibus, quia citius exauditur una obedientis oratio quam decem||fol.54r||millia contemptoris.

(Ad3.107)
CVIII.
fehlt

Praecipimus, ut non degradetur unaquaeque provintia, sed apud semetipsam habeat iudices episcopos. Et quicumque causam habuerit, a suis iudicibus iudicetur, et non ab alienis, id est, a suę iustis iudicibus provintiae, et ab externis, nisi fuerit appellatum.

(Ad3.108)
CIX.
fehlt

Notum esse omnibus volumus, quam iuste, sobrie, quam etiam pie vivere debeant. Iuste enim vivere oportet secundum sermonem dominicum precipientem: Luceat, inquit, luxuriam [i] coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent patrem vestrum, qui in coelis est. Hoc est, sic iuste vivite ut filii lucis nominari valeatis. Quod vero sobrie vivere debeant quisque monet evangelium dicens: Videte, ne graventur corda vestra in crapula et ebrietate et curis huius vitae. Pie etiam vivere et patienter monet Paulus exhortando dicens: In omni patientia et doctrina. Et cum pietate regere domum monet. Et ne ipsa pietas indiscreta videatur, premittit sententiam dicens: Argue cum omni imperio.

(Ad3.109)
CX.
fehlt

Statutum est, ut scripturam polator affirmet. Nam si is [k] qui scripturam protulit, ei non adstruxerit veritatem, ut falsitatis reum esse detinendum.

(Ad3.110)
CXI.
fehlt

Studendum sane omnibus est, ut in habitu religionis quisque sacerdos permaneat, et ore prophetico sibimet precipi constat dicente: Clama, ne cesses [l]; quasi [m] tuba exalta vocem tuam. Quando dixit, Clama, ne cesses [n], omne tempus exclusit, quod nemo potest excusare. Etenim de libris officialibus, ut novimus, patet ratio: quia nequaquam corporeo usu haec requirenda ab illis erat, qui spiritaliter vivebant, dicente grafo psalmo [o]: In me sunt, deus, vota tua, quae reddam laudationes tibi. Nos tamen, qui in medio positi sumus, scilicet inter spiritalem et corporalem intellectum, ut in omnibus exhibeamus nosmetipsos sicut dei ministros, ut non vituperetur ministerium nostrum. Et prophaeticum sermonem impleamus dicentem: Iustitiam discite, qui habitatis terram. Et, quod avertat deus a nobis, idem propheta dicit: Zelus apprehendit populum ineruditum. Et iterum alius prophaeta: Sacerdotes ignoraverunt intelligentiam. Et id est [p] prophaeta: Sacerdotes non dixerunt: Ubi est dominus?, et tententes leges meas nescierunt me. Qua ergo fronte, qua conscientia sacerdotem nominari se fatetur, quae domnius per prohetam nescire se dicit?

(Ad3.111)
CXII.
fehlt

Quicunque causam habuerit, a propriis iudicibus iudicetur et non ad alienos causa vagandi et proterviae dimittens suam patriam transeat, sed apud metropolitanum et reliquos episcopos suae provintiae iudicetur.

(Ad3.112)
CXIII.
fehlt

Volumus atque praecipimus, sicut synodali atque canonica auctoritate a pastoribus sanctae ecclesiae saepissime ammoniti sumus, ut canonici clerici, qui in civitatibus et in monasteriis degunt, qui beneficia habent, unde victum et vestitum habere possunt, ait [q] hoc iuxta apostolum contenti sint, et stipendia fratrum, unde pauperiores et hi, qui assidue in praedictis locis domino famulantes excubant, atque ibi assiduum divinum explent officium, nequaquam assumant aut in suis usibus convertant. Scimus enim, quia absque periculo atque dispendio animarum suarum hoc nullatenus facere possunt. Si quis haec statuta contempserit, utrisque careat, id est, et beneficio et praebenda atque, si gradibus fruitur ecclesiasticis, ipsis privetur.

||fol.54v||
(Ad3.113)
CXIIII.
fehlt

Quod habet ecclesia, cum omnibus nihil habentibus habet commune; nec aliquid inde eis, qui sibi de suo sufficiunt convenit erogare; quando nihil aliud sit habentibus dare quam perdere.

(Ad3.114)
CXV.
fehlt

Nec illi, qui sua possidentes dari sibi aliquid volunt sine grandi peccato suo, unde pauper victurus erat accipiunt.

(Ad3.115)
CXVI.
fehlt

Si [r] quis viduam uxorem duxerit et postea cum filiastra sua fornicatus fuerit seu duabus sororibus nupserit aut, si qua duobus fratribus nupserit, seu cum patre et filio, tales copulationes anathematizari nec umquam amplius coniugio copulari, sed sub magna districtione fieri.

(Ad3.116)
CXVII.
fehlt

Nullus igitur proprium filium de fonte baptismatis suscipiat nec filiolam nec commatrem ducat uxorem, nec illam, cuius filium aut filiam ad confirmationem tenuerit. Ubi autem factum fuerit, separentur.

(Ad3.117)
CXVIII.
fehlt

Omnibus igitur clericis foeminam secum in domibus suis habere ultra licentiam canonum firmiter fit contradictam.

(Ad3.118)
CXIX.
fehlt

Praecipimus, ut in ecclesiis aut in domibus ecclesiarum et atriis placita secularia minime fiant.

(Ad3.119)
CXX.
fehlt

Unusquisque episcopus in sua parroechia diligenter presbyteros et clericos inquirat, unde sint et, si aliquem fugitivum invenerit, ad suum episcopum redire faciat.

(Ad3.120)
CXXI.
fehlt

Laetaniae [s] autem graeco nomine appellantur, quae latinae dicuntur rogationes. Inter laetanias autem et exhomolegisin hoc differt, quod exhomolegisin pro sola peccatorum confessione aguntur; laetaniae vero, quae iudicantur [t] propter rogandum deum et impetrandam in aliquo misericordiam eius. Sed nunc iam utrumque vocabulum sub una designatione habetur.

(Ad3.121)
CXXII.
fehlt

De clericis vero hoc statuimus, ut qui hactenus inventi sunt sive in canonico sive in monacho ordine tonsurati sine eorum voluntate, si liberi sint, ut ita permaneat. Et deinceps cavendum est, ut nullus tondatur nisi legitima aetate spontaneaque voluntate et cum licentia domini sui.

(Ad3.122)
CXXIII.
fehlt

Seculum autem relinquere est, sicut Gregorius dixit, seculi voluptatibus contraire. Hinc Paulus admonet dicens: Qui emunt, tanquam non possidentes. Et qui utuntur hoc mundo, tanquam non utantur. Et Gregorius in libro pastorum: Ut videlicet sic nobis quae suppetunt exterius serviant, quatenus a supernae dilectionis studio animum non flectant.

(Ad3.123)
CXXIIII.
fehlt

Nullus fidelium usque affinitatis lineam, id est usque in septimam progeniem, consanguineam suam ducat uxorem, et eam quoquomodo incesti macula polluat. Si quis vero hoc scienter temerare praesumpserit si liber fuerit, bannum nostrum, id est LX solidos, fisco nostro persolvat, et insuper canonice ut incestus luat, ac publice iuxta canonicos gradus poeniteat. Si autem servus et ecclesiasticus fuerit, publice flagelletur ac decalvetur, et iuxta episcopi proprii iussionem poenitentiam publice et canonice gerat. Quod si aliquis tam liber quam servus aut ecclesiasticus et fiscalinus episcopo proprio et suo sacerdoti aut archidiacono inobediens vel contumax sive ||fol.55r|| de hoc sive de alio quolibet scelere extiterit, omnes res eius a comite et a misso dominico ei contendantur, usque dum episcopo suo obediat, ut canonice poeniteat. Quod si nec se ita correxerit et ad episcopum et canonicam poenitentiam venire distulerit, a comite comprehendatur et in carcerem sub magna erumna retrusus teneatur nec rerum suarum potestatem habeat, quousque episcopus iusserit. Quod si comes et eius minister hoc adimplere distulerint, canonice ab episcopo suo et a suo ministro excommunicetur; et usque dum haec pleniter adimpleat, semper communione catholicorum careat, usque dum ipsi episcopo humanius erga eum aliquid agere placuerit. Si vero, quod non optamus, ipse comes aut de prędictis causis aut de ipsa excommunicatione inobediens aut negligens apparuerit, honore comitatus pariter et communione careat, usque dum ambo in nostram praesentiam veniant, ut nos illum episcopali auctoritate atque imperiali metu ita corrigamus, ut caeteri timorem habeant, ne deinceps talia committere nullatenus audeant.

(Ad3.124)
CXXV.
fehlt

Incesti[u], dum in ipso detestando atque nefando scelere manent, non inter fideles christianos, sed inter gentiles aut caticuminos et energuminos habeantur, id est, cum christianis non sumant non potum, non in eodem vasculo edant aut bibant, sed soli haec faciant. Non osculentur aut salutentur ab eis. Sed si suis sacerdotibus inobedientes extiterint, et a tam nefandissimo scelere se segregare atque ad publicam poenitentiam redire noluerint, inter eos habeantur, qui spiritu periclitantur in mundo [v], et etiam inter eos de, quibus ipsa per se veritas ait: Si te non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Nam [w] cum fidelibus non debent orare, nec in ecclesiam intrare, sed ante ianuam ecclesiae excubare, et intrantibus in eam atque exeuntibus ex ea, vultu [x] contrito atque humiliato spiritu semper omnibus apparere usque ad satisfactionem ecclesiae et proprii episcopi canonicam reconciliationem manere, et ad pristinum incestum nunquam redire, nec secularia negotia exercere, nec placitis aut accusationibus et testimoniis interesse, sed crebris sacerdotum praecibus manusque pontificis proprii impositionibus, et eleemosinarum largitionibus atque caeterorum bonorum exhibitionibus eos purgari sanarique oportet. [y]

(Ad4.0)
Sequentia quaedam capitula ex sanctorum patrum decretis et imperatorum edictis colligere curavimus atque inter nostra capitula lege firmissima tenenda generali consultu Erchembaldo cancellario nostro inserere iussimus.
(Ad4.1)
CXXVI.
fehlt

Quam sit extraneus a christiane fidei regula, qui se defensorem veritatis insimulat et veritatem ipsam munerum acceptione commaculat. Audiat contra se prophaetam dicentem: Pro eo, quod vendidistis argento iustum et pauperem pro calciamentis, ecce ego stridebo super vos sicut stridet plaustrum onustum foeno; et peribit fuga a veloce, et fortis non obtinebit virtutem suam, et robustus non salvabit animam suam, et robustus corde inter fortes nudus effugiet.

(Ad4.2)
CXXVII.
fehlt

Nulli christianorum vel iudeorum in utroque sexu permittimus ex propinquitate sanguinis sui vel uxoris suae atque etiam virorum iuxta legem, quae in christianis est lata, usque ad septimi generis gradum connubia ducere vel incesti maculam operari. Huius igitur permixtionis inlecebra tali multabitur poena, ut separati ab invicem, et centena publice decalvati flagella suscipiant, et exilio religati, sub publica poenitentia maneant, eorumque bona ad filios, quos de praecedenti coniugio habuerint, redeant; si tamen et ipsos aut in nullo iudaice prevaricationis maculaverit noxa, aut ||fol.55v|| nulla incestivae nationis sordidaverit macula. Quod si aut nullos habuerint filios aut habitos, ut dictum est, vel iudaicus involverit error et incesti foedaverit [z] natio, tunc facultas praedictorum omnimoda in principis potestate consistat.

(Ad4.2_1)
CXXVIII.
fehlt

Quod si haeredes huiusmodi dignitatis defuerint, fisco nostro sociata deserviat. Illud tamen modis omnibus observandum fore praecipimus, ut si quis christianus vel christiana, aut iudaeus aut iudęa, noviter nuptiale festum celebrare voluerint, non aliter quam [a] cum premisso dotis titulo, quo in christianis salubri institutione praeceptum est, et sacerdotali benedictione intra sinum sanctae ecclesiae percepto, coniugium cuiquam ex his addire permittimus. Quod si absque benedictione sacerdotis quisquam christianorum et Haebreorum noviter coniugium duxerit vel solempnitatem legis pro dotali titulo in quocunque transcenderit, aut C principi solidos coactus exsolvat, aut C publice verberatus flagella suscipiat. Haec scilicet damna vel verbera sigillatim unusquisque percipiat, videlicet tam ille, qui nupsit, quam ea, quae nupta est, vel etiam consentanei parentes eorum, unusquisque pro se iacturam legis huius suscipiat.

(Ad4.43
CXXVIIII.
fehlt

Igitur Valentinianus, cum ita saperet sicut Niceni patres, similia profitentibus proderat, aliter vero sapientibus non erat importunus. Qui dum initio regni de urbe Constantinopolitana per Trachias properaret ad Romam, tunc episcopi recte sapientes legatum miserunt hic Paucianum episcopum quatinus dignaretur ad emendationem dogmatis esse. Is cum adisset imperatorem, et episcoporum legationem intimasset, respondens imperator ait: Mihi [b] quidem, cum unus de populo sim, fas non est, talia perscrutari. Verum sacerdotes, quibus haec cura est, apud semetipsos congregentur, ubi voluerint. Cum haec itaque respondisset princeps, in Lamsa convenerunt episcopi. Cumque duos menses tractassent, inter caetera, iuxta priores canones, episcopos eiectos atque suis rebus expoliatos sedes proprias recipere et primo sua omnia eis reddi decreverunt. Et si quis prius haec eos accusare vellet, eos periculo facere sanciverunt, iudices esse decernentes episcopos recte sapientes in ecclesiam convenientes, ubi testes essent singulorum qui dicebantur oppressi. Et reliqua.

(Ad4.4)
CXXX.
fehlt

Plurimos fratres sedibus suis pulsos et in exilio audivimus deportatos atque in locum superstitum alios substitutos. His primitus vulneribus adhibeatur medicina iustitiae, ne quisquam ita careat propriis, ut alter utatur alienis. Quem errorem ita omnes relinquant sacerdotes, ut nemini quidem perire honor debeat, sed illis, qui pro fide laboraverunt, prius cum omni privilegio suo oportet ius proprium reformari. Et reliqua.

(Ad4.5)
CXXXI.
fehlt

Quicquid in sacratis deo rebus et episcopis iniuste agitur, pro sacrilegio deputabitur; quia sacra sunt et violari a quoquam non debent. Nullus enim episcoporum, dum suis fuerit rebus expoliatus aut a sede propria qualibet occasione pulsus debet accusari aut a quoquam ei potest crimen obici, priusquam integerrime restauretur. Et omnia quae||fol.56r|| ei ablata quocunque sunt ingenio legibus redintegrentur et ipse propriae sedi et pristino statui regulariter reddatur, ita ut omnes possessiones et cuncta sibi iniuste sublata atque fructus omnes ante ceptam accusationem per primates et synodi episcopos funditus restituatur. Quia hoc non solum ecclesiasticae, sed etiam seculi leges fieri docent.

(Ad4.6)
CXXXII.
fehlt

Ut enim constitueretur in ecclesia, ne quisquam post alicuius criminis poenitentiam clericatum accipiat et ad clericatum redeat vel in clericatu maneat, non desperatione indulgentiae, sed rigore factum est disciplinae. Alioquin contra claves datas ecclesiae disputabitur, de quibus dictum est: Quae solveritis in terra, soluta erunt et in coelo. Sed ne forsitan etiam de caeteris criminibus spe honoris ecclesiastici animus intumescens superbe ageret pęnitentiam, severissime placuit, ut post actam de crimine damnabili poenitentiam nemo sit clericus. Ut desperatione temporalis altitudinis medicina maior et verior esset humilitatis. Nam et sanctus David de criminibus mortiferis aegit poenitentiam, et tamen in honore superstitit. Et beatum Petrum, quando amarissimas lachrymas fudit, utique dum negasse poenituit et tamen apostolus mansit. Sed non ideo supervacua putanda est posteriorum diligentia; quod ubi saluti nihil detrahebatur, humilitati aliquid addiderunt, quo salus tutius muniretur. Experti, credo, aliquorum fictas poenitentias per affectatas honorum potentias. Cogunt enim multas invenire medicinas multorum experimenta morborum.

(Ad4.7)
CXXXIII.
fehlt

Illam partem ecclesiasticae disciplinae, qua olim a sanctis patribus et a nobis sępe decretum est, ut nec presbyteratus gradu nec in diaconatus nec in subsequenti ordine clericorum ad aliam ecclesiam transire cuiquam sit liberum, ut integrum revoces ammonemus, ut unusquisque, non ambitione inlectus, non cupiditate seductus, non persuasione hominum depravatus, ubi ordinatus est, perseveret; ita ut si quis, sua quaerens, non quae Iesu Christi ad plebem et ad ecclesiam suam redire neglexerit, et ab honoris privilegio et a communionis vinculo habeatur extraneus.

(Ad4.8)
CXXXIIII.
fehlt

Placuit, ut nullus temere accuset episcopum, neque a primatibus passim aut indifferenter super quibuslibet impetitionibus audiantur, dicente domino: Non suscipias vocem mendacii. Et ipsa veritas ait: Quod tibi non vis, alteri ne facias. Et reliqua. Et alibi scriptum est: Quid prodest illi suo errore non pollui, qui consensum praestat erranti? Et proculdubio contra mandata dimittit, qui habet peccatum proprium et qui sequitur alienum. Et reliqua. Sed si quis in episcopum causam habuerit, primitus eum caritative conveniat, et ei aut suam inculcet iniuriam aut eius correptionem, dicente domino: Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum solum. Si autem te non audierit, adhibe denuo duos aut tres tecum. Et reliqua. Prius ergo quam haec fiant, nemo praesumat episcopum manifeste accusare, quia nemo contra evangelium et contra apostolum aut decreta patrum facit absque periculo. Paulus quoque apostolus praecipit dicens: Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem. Et alibi scriptum est: Si quis fidelis est, videat ne falsa aut nociva loquatur, aut cuiquam insidias ponat. Et alibi: Sapiens non est, qui nocet. Et dominus in lege: Non facias calumniam proximo tuo. Et idem: Non eris criminator aut susurro in populis. Non stabis contra sanguinem||fol.56v|| proximi tui. Leges meas custodite, ego dominus. Si haec de omnibus hominibus dicta sunt, quanto magis super episcopos sunt custodienda, de quibus salvator ait: Qui vos contristavit, me contristavit. Qui vos tangit, tangit pupillam oculi mei. Et caetera. Item: Qui facit iniuriam eis, recipiet id, quod inique gessit. Et in Daniele legitur: Confundantur omnes, qui ostendunt servis tuis mala. Confundantur in omnipotentia, et robur eorum conteratur, ut sciant quia tu es dominus deus solus et gloriosus super orbem terrarum. Et iuxta antiquae institutionis ędictum: Plus erga corrigendos agere debet benivolentia quam severitas. Plus cohortatio quam commotio. Plus caritas quam potestas. Et dominus per prophaetam monet dicens: Cohibe linguam tuam a malo, et labia tua ne loquantur malum. Deverte quoque a malo et fac bonum. Nemo enim bonum faciens alteri verbo aut facto nocere vult. Si quis haec non observaverit, hostis est animae suae. Si quidem clerici fuerint, gradu proprio decidant. Si vero laici et monachi fuerint, amplius pelli debent vel extorres fiant.

(Ad4.9)
CXXXV.
fehlt

Placuit, ut si quaecumque persona contra episcopum vel actores ecclesiae se proprium crediderit habere negotium, prius ad eum recurrat caritatis studio, ut familiari colloquio commonitus ea sanare debeat, quae in quaerimoniam deducuntur. Quam rem si differre voluerit, sententiam suscipiat excommunicationis. Et reliqua.

(Ad4.10)
CXXXVI.
fehlt

Ut nullus episcopum apud iudices seculares accusare praesumat, sed apud summos primates.

(Ad4.11)
CXXXVII.
fehlt

Placuit, ut accusato, si iudicem suspectum habuerit, liceat appellare. Non oportet negari audientiam roganti.

(Ad4.12)
CXXXVIII.
fehlt

Ut provintialis synodus retractetur per vicarios urbis Romae episcopi, si ipse decrevit.

(Ad4.13)
CXXXIX.
fehlt

De his, qui in accusationem maioris natu veniunt, placuit, ut episcopum nulli criminoso liceat accusare.

(Ad4.14)
CXXXX.
fehlt

Si quando in causa capitali vel in causa status interpellatum fuerit, non per procuratores, sed per ipsos est agenda.

(Ad4.15)
CXLI.
fehlt

Placuit, ut a quibuscunque iudicibus ecclesiasticis ad alios iudices ecclesiasticos, ubi est maior auctoritas, fuerit provocatum, audientia non negetur.

(Ad4.16)
CXLII.
fehlt

Si quis metropolitanus episcopus, nisi quod ad suam solummodo propriam pertinet parroechiam, sine consilio et voluntate omnium provintialium episcoporum extra aliquid agere tentaverit, gradus sui periculo subiacebit et quod egerit, irritum habeatur et vacuum. Sed quicquid de comprovintialium coepiscoporum causis suarumque ecclesiarum et clericorum atque secularium necessitatibus, agere aut disponere necesse fuerit, hoc cum omnium consensu comprovintialium agatur pontificum, non aliquo dominationis fastu, sed humillima et concordi administratione, sicut dominus ait: Non veni ministrari, sed ministrare. Et alibi: Qui maior est vestrum, erit minister vester. Et reliqua. Similiter et ipsi comprovintiales episcopi cum eius consilio, nisi quantum ad proprias pertinet parroechias, agant iuxta sanctorum constituta patrum,||fol.57r|| ut uno animo, uno ore concorditer sancta glorificetur trinitas in secula.

(Ad4.17)
CXLIII.
fehlt

Sancta synodus Romana dixit [c]: Haec sunt, quae deinceps propter multorum hominum insidias, qui in ecclesiam et in ecclesiasticos indifferenter seviunt viros, conservari firmissime volumus in [d] secula. Si quis episcopus ab illis accusatoribus, qui recipiendi sunt, fuerit accusatus, postquam ab eis charitative conventus fuerit, ut ipsam causam emendare debeat, et eam corrigere noluerit, non olim, sed tunc ad summos primates causa eius canonice deferatur. Qui in congruo loco infra ipsam provintiam, tempore in canonibus praefixo Nicenis, concilium canonice convocare debebunt, ita ut ab omnibus eiusdem provintiae episcopis in ea audiatur. In quam et ipse canonice convocatus, si eum aut infirmitas aut alia gravis necessitas non detinuerit, adesse debet. Quia ultra provintiae terminos accusandi ante licentia non est quam audientia rogetur. Nam si suis fuerit rebus expoliatus, quod absit, aut, quod alienum ab omnibus esse debet fidelibus, a sede propria eiectus aut in detentione aliqua a suis ovibus fuerit sequestratus, tunc canonice, antequam in pristinum restituatur honorem, et sua omnia, quae ab insidiis inimicorum suorum ei ablata fuerint, redintegrentur, nec convocari nec iudicari poterit, nisi ipse pro sua necessitate, minime tamen iudicandi, advenire sponte elegerit. Nec omnino a quoquam respondere cogetur antequam integerrime omnia, quae super suggestiones [e] inimicorum suorum amiserit, potestati eius ab honorabili concilio redintegrentur, et pręsul prius statui pristino reddatur. Et ipse, dispositis ordinatisque libere ac secure suis, tunc canonice convocatus ad tempus, synodo in legitima et canonica, veniat ad causam. Et si ita iusta videtur, accusantium propositionibus respondeat. Nam hoc summopere providendum est, ne antequam omnia haec fiant coactus respondeat; quia contentio semper vitanda est. Adimi namque episcopo episcopatum, antequam causae ius et exitus appareat, nulli christiano videri iure potest. Quod si aegrotans fuerit episcopus, aut aliqua eum gravis necessitas detinuerit, pro se legatum ad synodum mittat. Nec a communione suspendatur, cui crimen intenditur, nisi ad causam suam dicendam electorum iudicum die statuta literis evocatus minime occurrerit; hoc est, nisi alia praeoccupaverit [f] necessitas, infra spatium duorum et trium mensium et eo amplius prout causa dictaverit. Quod si ex utraque parte ad causam dicendam venerint, quia unus absque altero audiri non debet, quaerendum est in iudicio, cuius sint conversationis et [g] rectae fidei viri et qui omni suspitione careat et bona vita clareant neque infames existant. Quod si accusatorum personae in iudicio episcoporum culpabiles apparuerint ad arguendum non admittantur, nisi proprias causas, non tamen criminales et ecclesiasticas obiecerint. Infamis enim persona, ne [h] procurator potest esse nec cognitor. Absente vero adversario non audiatur accusator, nec sententia absente parte alia a iudice dicta ullam obtinebit firmitatem neque absens per alium accusare aut accusari potest, nec affinis testis admitti. Neminem ergo exhiberi de provintia ad provintiam et et [i] ad comitatum oportet nisi ad relationem iudicis, ad quem fuerit appellatum, id est auctor [k] semper rei forum [l]. Si quis autem iudicem adversum sibi senserit, vocem appellationis exhibeat, quam nulli oportet negari et reliqua.

(Ad4.18)
CXLIIII.
fehlt

Si quis clericus super quibuslibet criminibus pulsatus fuerit, in provintia, qua consistit ||fol.57v|| ille, qui pulsatur, suas exerat actiones; nec estimet eum accusator suus alibi aut longius pertrahendum ad iudicium. Ille vero, qui pulsatus fuerit, si iudicem suspectum habuerit, liceat appellare.

(Ad4.19)
CXLV.
fehlt

Peregrina iudicia generali sanctione prohibemus, quia indignum est, ut ab externis iudicetur, qui provintiales a se electos debet habere iudices.

(Ad4.20)
CXLVI.
fehlt

Nullus metropolitanus episcopus absque caeterorum omnium comprovintialium episcoporum instantia aliquorum audiat causas eorum; quia irritae erunt. Immo nec suorum sacerdotum causas audiat absque praesentia clericorum suorum, quia irrita erit sententia episcopi, nisi praesentia clericorum confirmetur.

(Ad4.21)
CXLVII.
fehlt

Placuit, ut[m] semper primo in accusatione clericorum persona, fides, conversatio et vita blasphemantium perscrutetur. Nam fides omnes actus hominis debet praecedere; quia dubius in fide, infidelis est. Nec eis omnino esse credendum, qui veritatis fidem ignorant nec rectae conversationis vitam ducunt, quoniam tales facile et indifferenter lacerant, et criminantur recte et pie viventes. Ideo suspitio eorum discutienda est primo et corrigenda.

(Ad4.22)
CXLVIII.
fehlt

Accusatores et accusationes, quas leges seculi non adsciscunt, et nos submovemus.

(Ad4.23)
CXLIX.
fehlt

Nullus episcopus alterius parrochianum praesumat retinere aut ordinare absque eius voluntate et iudicare; quia sicut irrita erit eius ordinatio, ita et adiudicatio; quoniam censemus nullum alterius iudicis nisi sui sententia teneri. Nam qui eum ordinare non potuit, nec iudicare nullatenus poterit.

(Ad4.24)
CL.
fehlt

Nullus episcopus, nisi[n] canonice vocetur et in legitima synodo suo tempore apostolica auctoritate convocata, cui iussione domini et meritis beati Petri apostoli singularis congregandorum conciliorum auctoritas et sanctorum canonum ac venerandorum patrum decretis multipliciter privata tradita est potestas, super quibuslibet criminibus pulsetur, id est, iudicetur, audiatur et impetatur. Sin aliter praesumptum a quibuslibet fuerit, in vanum deducatur, quod egerint; nec inter ecclesiastica ullo modo reputabitur nec ullas habebit vires, quicquid ei obviaverit: quoniam eadem sedes, testante veritatis voce, primum primatum obtinuit. Nec prima diceretur, si aliam super se haberet. Quae etiam caput est omnium ecclesiarum, a qua omnes sumpsere originem. Primatum enim non synodalibus aut aliquibus commentis meruit institutis, sed non [o] largiente, qui ait: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam. Et reliqua talia et his similia. Quibus si aliquis superbos [p] spiritu obviaverit praeceptionibus, non exeat impunitus, sed gradus sui periculo subiacebit.

(Ad4.25)
CLI.
fehlt

Si quis putaverit se a proprio metropolitano gravari, apud primatem diocesos aut apud constantinopolitanae civitatis sedem agat iudicium. Et reliqua.

(Ad4.26)
CLII.
fehlt

Accusationis ordinem dudum canonicis institutum decretis servare iubemus; ut si forte aliquis clericorum in civili aut criminali causa pulsatur et in discrimine capitis accersitur, non statim reus aestimetur, qui accusari potuit, ne subiectam innocentiam faciamus. Sed quisquis ille est, qui crimen intendit, in iudicium veniat, nomen rei indicet, vinculum inscriptionis arripiat, custodiat similitudinem,||fol.58r|| habita, tamen dignitatis aestimatione patiatur. Nec sibi fore noverit licentiam mentiendi, cum calumniantes ad vindictam poscat similitudo supplicii.

(Ad4.27)
CLIII.
fehlt

Placuit, ut si episcopus accusatus appellaverit Romanum pontificem, id statuendum, quod ipse censuerit.

(Ad4.28)
CLIIII.
fehlt

Ut accusato et iudicato in aliqua causa episcopo liceat iterare iudicium et, si necesse fuerit aut ipse voluerit, absque ulla detentione aut impeditione Romanum adire pontificem. Et dum iterato iudicio pontifex causam suam agit, sua non privetur sede aut dignitate; quoniam dudum a sanctis patribus statutum est, ut accusati nullus usurpet sedem episcopi, Et alibi: Adimi episcopo episcopatum, antequam causae eius exitus appareat, nulli christiano videri iure potest. Et reliqua.

(Ad4.29)
CLV.
fehlt

Placuit, ut accusatus et iudicatus a comprovintialibus in aliqua causa episcopus licenter appellet et adeat apostolicae sedis pontificem; qui aut per se aut per vicarios suos eius retractari negotium procuret. Et dum iterato iudicio pontifex causam suam agit, nullus alius in eius loco ponatur aut ordinetur episcopus; quoniam quamquam comprovintialibus episcopis accusati causam pontificis scrutari liceat, non tamen definiri inconsulto Romano pontifice permissum est, cum beato Petro apostolo non ab alio quam ipso domino dictum est: Quaecunque ligaveris super terram, erunt ligata et in coelis; et quaecunque solveris super terram, erunt soluta et in coelis.

(Ad4.30)
CLVI.
fehlt

Ut omnes episcopi, qui in quibusdam gravioribus pulsantur et criminantur causis, quoties necesse fuerit, libere apostolicam appellent sedem atque ad eam quasi ad matrem confugiant, ut ab ea, sicut semper fuit, pie fulciantur, defendantur et liberentur. Cuius dispositioni omnes maiores ecclesiasticas causas et episcoporum iudicia antiqua apostolorum eorumque successorum atque canonum auctoritas reservavit. Quoniam culpantur episcopi, qui aliter erga fratres egerint quam eiusdem sedis papae fieri placuerit; canonibus quippe iubentibus in talibus absque Romano nihil decerni pontifice, nec ad synodum episcopum convocari debere, et quicquid ex his eo inconsulto presumptum fuerit, viribus carere.

(Ad4.31)
CLVII.
fehlt

Causam Lupicini episcopi, quia sic nobis placuit, illic iubemus audiri; cui multum et sepius postulant communionem hac ratione reddidimus, quoniam cum ad nostrum iudicium provocasset, immerito eum pendente negotio a communione videbamus fuisse suspensum. Adiectum etiam illud est, quod huic temere superordinatus esse cognoscitur; qui non debuit ordinari antequam Lupicinus in praesenti positus aut confutatus aut certe confessus iuste possit subiacere sententiae; ut vacantem locum, quemadmodum disciplina ecclesiastica exigit, is qui consecrabatur acciperet. Si quae vero aliae emerserint causae, quae ad statum ecclesiarum et ad concordiam pertineant sacerdotum, illic ob timorem domini volumus, ut modo ventilentur et de componendis atque compositis omnibus ad nos relatio plena mittatur.

(Ad4.32)
CLVIII.
De his, qui super relgionem contendunt.

Imperator Valentinianus, Theodosius et Archadius AAA una cum decreto episcoporum Tratiano praefecto praetorii. Nulli egresso ad publicum disceptandi de religione et tractandi et consilii aliquid deferendi patescat occasio. Et si quis post hac casu gravi atque damnabili contra huiusmodi legem veniendum esse crediderit et ||fol.58v||insistere motu pestifecę [q] perseverationis audebit, competenti poena et digno supplicio coherceatur. Data XVI. Kl. Iulii Theodosio Augusto et Quigenio [r] consul.

(Ad4.33)
CLIX.
fehlt

Illud quod nobis propter improbitatem quorundam monachorum verbo mandasti, specialiter praedictorum patrum statuta firmantes, statuimus, ut praeter domini sacerdotes ab episcopo eiusdem videlicet loci electos, nullus audeat praedicare, sive sit monachus, sive laicus, qui cuiuslibet scientiae nomine glorietur.

(Ad4.34)
CLX.
fehlt

Delator si quis extiterit fidelis et per delationem eius aliquis fuerit praescriptus et interfectus, placuit eum nec in fine accipere communionem. Si laevior quoque causa fuerit, intra quinquennium accipere poterit communionem. Si caticuminus fuerit, per quinquennii tempora admittatur ad baptismum.

(Ad4.35)
CLXI.
fehlt

Ut episcopi accusatores fratrum excommunicent et si emendaverint vitium, recipiant eos ad communionem, non ad clerum.

(Ad4.36)
CLXII.
fehlt

De praesidibus, qui fideles ad praesidium prosiliunt, ita placuit, ut cum promoti fuerint, literas accipiant ecclesiasticas, id est, communicatorias. Ita tamen ut in quibuscunque locis gesserint, ab episcopo eiusdem loci cura illis agatur; ut cum ceperint contra disciplinam publicam agere, tum demum a communione excludantur. Similiter et de his, qui rempublicam agere volunt.

(Ad4.37)
CLXIII.
fehlt

Cassianus Velenensis episcopus dixit. Statuat gravitas vestra, ut unusquisque clericus vel laycus non communicent in alia plebe sine literis episcopi sui.

(Ad4.38)
CLXIIII.
fehlt

Si quis secularium tam maioris ordinis quam et inferioris peccatum egerit, et vocatus sine episcopi auctoritate ad emendationem ac poenitentiam venire distulerit, tamdiu sit ab ecclesia extorris et a catholicorum consortio sequestratus, quousque quod inlicite commisit, emendet ac reatum suum usque ad satisfactionem canonice diluat atque reconciliatione proprii episcopi diutinis praecibus indulgentiam consequatur et veniam, ecclesiaeque gremio, a cuius utero deviaverat peracta satisfactione ab eodem per satisfactionem emendatus episcopo canonice reddatur.

(Ad4.39)
CLXV.
fehlt

Ut honor et pax atque iusticia sanctae dei ecclesiae et servorum eius inlesus ab omnibus conservetur.

(Ad4.40)
CLXVI.
fehlt

Ut dei sacerdotibus et ministris altaris contra canonicam auctoritatem nulla laesio a quoquam fiat.

(Ad4.41)
CLXVII.
fehlt

Ut episcopi et comites concordes sint et comites eorumque ministri episcopis atque eorum ministris in omnibus adiutores existant.

(Ad4.42)
CLXVIII.
fehlt

Ut incendium et rapinam in nostro regno nullus faciat. Et fures et raptores fortiter constringantur, ut nonnulli sua auferre audeant, nisi gratis tribuantur aut iusto censu exigantur.

(Ad4.43)
CLXIX.
fehlt

Ut pax in nostro regno secundum morem parentum nostrorum omnibus conservetur.

(Ad4.44)
CLXX.
fehlt

Ut puellam virginem vel viduam nullus rapiat nec facere volentibus consentiat.

(Ad4.45)
CLXX.
fehlt

Ut ex his singulis bannus noster persolvatur, si a quoquam frustrata haec fuerint; et fideiussores usque ad nostram praesentiam fidissimos comitibus et missis nostris horum corruptores singuli tribuant, ut iuxta romanam legem haec corrigantur.

||fol.59r||
(Ad4.46+47)
CLXXII.
fehlt

Ministri autem altaris domini vel monachi nobis placuit, ut a negotiis secularibus omnino abstineant. Multa sunt ergo negotia secularia: de his tamen pauca perstrinximus. Ad quae pertinet omnis libido, non solum in [s] immunditia carnis, sed etiam in omni carnali concupiscentia. Quicquid plus iusto appetit homo, turpe lucrum dicitur. Munera iniusta accipere et etiam dare, pro aliquo seculari conquestu praetio aliquem conducere, contentiones et lites et rixas amare, in placitis secularibus disputare, excepta defensione orphanorum aut viduarum, conductores aut procuratores esse secularium rerum, turpis verbi vel facti ioculatorem esse et iocum secularem diligere, aleas amare, ornamentum inconveniens proposito suo quaerere, in delitiis vivere velle, gulam et ebrietatem sequi, pondera iniusta et mensuras habere, negotium iniustum exercere (non tamen iustum negotium est contradicendum propter necessitates diversas, quia legimus sanctos apostolos negotiasse. Et in regula sancti Benedicti praecipitur praevidere per quorum manus negotium monasterii transeat), canes et aves sequi ad venandum, in omnibus quibuslibet sit causis superfluum esse. Ecce haec et alia his similia ministris altaris domini necnon et monachis omnino contradicimus; de quibus dicit apostolus: Nemo militans Deo implicat se negotiis secularibus.[t]

De imitatione apostolica apostolus ait: Imitatores mei estote, et observate eos, qui ita ambulant sicut habetis formam nostram. Non observetis eos, qui sunt inimici crucis Christi, quorum finis interitus, quorum deus venter est, et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt. Nostra autem conversatio in coelis est. Sicut Hieronimus in epistola ad Galathas ait: Emulantur, ait, bene quicumque videant vel audiant esse in aliquibus gratias, dona virtutesque ipsi tales esse desiderant. Et fidem, vitam atque industriam eorum, per quae illa meruerunt, nituntur imitari, ut possint ea quoque bona emulatione digna consequi, magis quaerentes spiritalia quam carnalia, ut perseveranti gradu ad finem boni operis pervenire possint. Augustinus in libro primo de agone christianorum hanc sententiam interpretans ait: Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. Quare intelligendum est etiam ipsum apostolum in semetipso triumphasse de potestatibus huius mundi, sicut de domino dixerat, cuius se imitatorem esse profitetur. Imitemur ergo et nos illum, sicut hortatur et castigemus corpus nostrum et in servitutem redigamus, si mundum volumus vincere. Aliquando quidem suo exemplo christianos fieri imitatores iubet dicendo: Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. Aliquando quidem de se resipiscens ad deum ad ipsius nos imitationem hortatur dicens: Estote imitatores dei, sicut filii carissimi: Iam vero demonstrans, quia nihil ita hanc imitationem pariat quam si ita vivat aliquis ut bonum eius in commune proficiat, atque universis utiliora provideat, adiunxit: Ambulate in caritate. Ideo cum dixisset, imitatores mei estote, continuo de caritate disseruit [u], quia haec praecipue victus homines deo proximos facit.

(Ad4.48)
CLXXIII.
fehlt

In omnibus igitur, quantum humana permittit fragilitas, decrevimus, ut canonici [v] clerici canonice vivant observantes divinae scripturae doctrinam et documenta sanctorum patrum, et nihil sine licentia episcopi sui vel magistri eorum composite agere praesumant.

||fol.59v||
(Ad4.49)
CLXXIIII.
fehlt

Si quis servum proprium sine conscientia iudicis occiderit, excommunicatione et poenitentia biennii reatum sanguinis emundabit.

(Ad4.50)
CLXXV.
fehlt

Placuit ut, sicut plerumque fit, quicunque odio aut longinqua inter se lite discesserint, et ad pacem revocari diuturna intentione nequiverint, a civitatis primitiis[w] sacerdotibus arguantur. Qui si inimicitias deponere pernitiosa intentione noluerint, id [x] ecclesiae coetu iustissima excommunicatione pellantur.

(Ad4.51)
CLXXVI.
fehlt

Si quis intrat ecclesiam dei et sacras scripturas non audit et pro luxuria sua avertit se a communione sacramenti et in observandis ministeriis declinat constitutam regulam disciplinae, istum talem percipiendum de ecclesia catholica esse decernimus, donec poenitentiam agat et ostendat fructum poenitentiae suae, ut possit, communione [y] percepta, indulgentiam promereri.

(Ad4.52)
CLXXVII.
fehlt

De clericis et laicis a communione summotis ab aliis non recipiendis episcopis.

(Ad4.53)
CLXXVIII.
fehlt

Non oportet clericos habentes adversus invicem negotia proprium episcopum relinquere et ad secularia iudicia convolare.

(Ad4.54)
CLXXIX.
fehlt

Si quis excommunicatus ante audientiam communicare praesumpserit, ipse in se damnationem protulit.

(Ad4.55)
CLXXX.
fehlt

Si quis potentum quemlibet expoliaverit et admonente episcopo non reddiderit, excommunicetur.

(Ad4.56)
CLXXXI.
fehlt

Multi contra canonum constituta sic ecclesias, quas aedificaverint, postulant consecrari, ut dotem, quam eius ecclesiae contulerint, censeant ad episcopi ordinationem pertinere. Quod factum et in praeterito displicet, et in futuro prohibetur. Sed omnia secundum constitutionem antiquam ad episcopi ordinationem et potestatem pertineant.

(Ad4.57)
CLXXXII.
fehlt

De his, qui parroechiis in terris, vineis, mancipiis atque peculiis quaecunque fideles obtulerint, antiquorum canonum instituta serventur, et omnia in episcopi potestate consistant. De his tamen, quae in altario accesserint, tertia fideliter episcopis deferatur.

(Ad4.58)
CLXXXIII.
fehlt

Quod in unaquaque ecclesia, cui episcopus praeest, quatuor, tam de redditibus quam de oblationibus fidelium fieri debeant portiones; ut una sit episcopi, alia clericorum, tertia pauperum, et quarta fabricis ecclesiasticis applicetur.

(Ad4.59)
CLXXXIIII.
fehlt

Ut si quis anathematis poenam parvi duxerit, etiam documento, quo se putat predium possidere [z]. Liceatque cuilibet ecclesiasticae personae vocem contradictionis adferre, et cum fructibus praeteriti temporis eadem praedia alienata reposcere.

(Ad4.60)
CLXXXV.
fehlt

Ut laici contemptores canonum excommunicentur, clerici honore priventur.

(Ad4.61)
CLXXXVI.
fehlt

Cum ad caelebrandas missas [a] nomine convenitur, populus non ante discedat, quam missae solemnitas compleatur. Et ubi episcopus fuerit, benedictionem accipiant sacerdotis. Sacerdote autem verbum in ecclesia faciente, qui egressus de auditorio fuerit, excommunicetur.

(Ad4.62)
CLXXXVII.
fehlt

Si quis eorum, qui continentiae student, absque necessitate corporea tradita in commune ieiunia et ab ecclesia custodita superbiendo dissolvit, stimulo sue cogitationis impulsus, anathema sit.

||fol.60r||
(Ad4.63)
CLXXXVIII.
fehlt

Item placuit, ut etiam per solemnissimos paschales dies sacramentum corporis et sanguinis domini caticuminis non detur, nisi solitum salis: quia si fideles per illos dies sacramenta non mutant nec caticuminos oportet mutare. Quae forma etiam a publice poenitentibus omnino sequenda est.

(Ad4.64)
CLXXXIX.
fehlt

De his, qui rebaptizati sine aliqua necessitate et tormento lapsi sunt, placuit, ut circa eos illa Nicaenae synodi statuta serventur quaedam praevaricatoribus constituta esse noscuntur; id est, ut annis septem inter caticuminos orent, et duobus inter catholicos; et postea, moderatione et clementia episcopi, fidelibus in oblatione et eucharistia communicent. Quam formam sequantur et reconfirmati.

(Ad4.65)
CXC.
fehlt

Placuit, ut clericus, si relicto officio suo propter districtionem ad secularem fortasse confugerit, et is, ad quem recurrit solatium defensionis impenderit, cum eodem de ecclesiae communione pellatur.

(Ad4.66)
CXCI.
fehlt

Clericos scurriles et verbis turpibus ioculares ab officio detrahendos.

(Ad4.67)
CXCII.
fehlt

Clerici inter ępulas cantantes supradictae sententiae severitate coherceantur.

(Ad4.68)
CXCIII.
fehlt

Clericum per creaturas iurantem acerrime obiurgandum. Si persteterit in vitio, excommunicandum.

(Ad4.69)
CXCIIII.
fehlt

Non oportet clericos vel laicos religiosos ante sacram horam diei tertiam inire convivia neque aliquando clericos nisi hymno dicto edere panem, et post cibos gratias auctori deo referre.

(Ad4.70)
CXCV.
fehlt

Numidius episcopus Massilanus dixit: In quibusdam locis sunt presbyteri, qui aut ignorantes simpliciter aut dissimulantes audaciter praesente et inconsulto episcopo cum pluribus in domiciliis agunt agendam, quod disciplinae incongruum esse cognoscit sanctitas vestra. Genilius episcopus dixit: Fratres et coepiscopi nostri dignae suggestioni tuae respondere propter ignorantiam non morantur. Ab universis episcopis dictum est: Quisquis presbyter inconsulto episcopo agendam in quolibet loco voluerit celebrare, ipse honori suo contrarius existat [b].

(Ad4.71)
CXCVI.
fehlt

Benedictionem super plebem in ecclesia fundere aut poenitentem in ecclesia benedicere presbytero poenitus non licebit.

(Ad4.72)
CXCVII.
fehlt

Quod non sit permittendum turbis electiones eorum facere, qui sunt ad sacerdotium provehendi.

(Ad4.73)
CXCVIII.
fehlt

Placuit, ut quicunque clerici et diaconi pro necessitatibus ecclesiarum non obtemperaverint episcopis suis, volentibus eos ad honorem ampliorem in sua ecclesia promovere, nec illic ministrent in gradu suo, unde recedere noluerunt.

(Ad4.74)
CXCIX.
fehlt

Si quis consobrinam duxerit in coniugium, anathema sit. Et paulo post infert et dicit: Si quis de propria cognatione et quam cognatus habuit, duxerit uxorem, anathema sit. Et dominus in lege divina ait: Omnis homo ad proximam sanguinis sui non accedat, ut revelet turpitudinem eius. Et paulo post: Ne accedat ad uxorem eius, qui sibi affinitate coniungitur. Item unde supra: Nullus certi gradus consanguineam in coniugium accipiat, aut sibi sceleratis nuptiis desideret copulari. Item ex dictis episcoporum et imperatorum Theodosii et aliorum: In septem gradibus omnia propinquitatum nomina continentur, ultra quos nec affinitas invenitur nec successio potest amplius prorogari.

||fol.60v||
(Ad4.75)
CC.
fehlt

Progeniem suam unumquemque usque ad septimam observare decrevimus generationem, et quandiu se agnoscunt affinitate propinquos, ad huius copulae non accedere societatem. Et in sanctis canonibus spiritu dei conditis de incestis habetur insertum: Incestis coniunctionibus nihil prorsus veniae reservamus, nisi cum adulterium separatione sanaverint. Incestos vero nullo coniugii nomine appellandos sanximus. Sed quibus inlicita coniunctio interdicitur, nisi hi sunt, quos sanctorum patrum decreta coniugio copulari prohibent, habebunt ineundi melioris coniugii libertatem.

(Ad4.76)
CCI.
fehlt

Ut per solemnissimos paschales dies sacramentum caticuminis non detur, nec eis, qui a liminibus ecclesiae sunt exclusi, neque eis ante canonicam reconciliationem, qui publicam gerunt poenitentiam, nisi benedictione salis.

(Ad4.77)
CCII.
fehlt

Qui convivio solo gentilium et aescis immolaticiis usi sunt, possunt ieiuniis et manus impositione purgari, ita ut deinceps ab idolotitis abstinentes sacramentorum Christi possint esse participes. Si autem aut [c] idola adoraverunt aut homicidiis et fornicationibus contaminati sunt, ad communionem eos nisi per poenitentiam publicam non oportet admitti.

(Ad4.78)
CCIII.
fehlt

Ut nullus familiaritatem extranearum mulierum praesumat habere et qui inventus fuerit, severius corrigatur.

(Ad4.79)
CCIIII.
fehlt

Ut mulieres monasterium monachorum nullatenus ingrediantur.

(Ad4.80)
CCV.
fehlt

Placuit, ut omnibus diebus post matutinas et vesperas oratio dominica a sacerdote proferatur.

(Ad4.81)
CCVI.
fehlt

Placuit, ut hi, qui sibi ipsis aut ferro aut veneno aut praecipitio aut suspendio et quolibet modo violenter inferunt mortem, nulla illis in oblatione commemoratio fiat, neque cum psalmis ad sepulturam eorum cadavera deducantur. Multi enim sibi per ignorantiam usurparunt. Similiter et de his placuit, qui pro suis sceleribus puniuntur.

(Ad4.82)
CCVII.
fehlt

Omne verbum otiosum, quod locuti fuerint homines, si reddent de eo rationem in die iudicii, multo magis damnantur noxia verba loquentes. Otiosum quippe verbum est, quod aut utilitate rectitudinis aut ratione iustae necessitatis caret. Attamen in die iudicii de eo ratio reddetur.

(Ad4.83)
CCVIII.
fehlt

Qui occiderit hominem, iuxta canonicam poeniteat sanctionem, et ab ecclesia prius proiciatur; ubi prostratus in terram in cinere et cilicio in introitum et exitum populi semper iaceat humiliter postulans, ut pro se orare non dedignentur. Et hoc usque ad satisfactionem ecclesiae et sacerdotum agat, pane tantum et aqua fruens, nisi humanius erga eum episcopo agere placuerit, cuius ditionis [d] subsistit.

(Ad4.84)
CCIX.
fehlt

Quaecunque pro sartatectis ecclesiis fuerint conligata, in potestate pontificis aut presbyteri et servientium sanctorum locorum, secundum voluntatem conferentis, ad se debeant revocare. Quod si aliquis haec inde abstraxerit, rapuerit furatusve fuerit et ea fraudaverit aut vastaverit seu quocunque commento alienaverit, sciat se esse canonice excommunicatum quousque ea, quae abstulerit, studeat reformare.

(Ad4.85)
CCX.
fehlt

Ut nullus iudex neque presbyterum neque diaconum aut clericum aut iuniorem ecclesiae sine scientia pontificis per se distringat aut condemnare praesumat.

||fol.61r||
(Ad4.86)
CCXI.
fehlt

Liberti quorumcunque ingenuorum a sacerdotibus defensentur, nec ad publicum nullatenus revocentur.

(Ad4.87)
CCXII.
fehlt

Nullus ergo deinceps clericorum pro occasione necessitatis vestes faciendi, aut causa ordinandi domus extraneam mulierem in domo sua habere praesumat.

(Ad4.88)
CCXII.
fehlt

Viduas [e] a proposito discedentes viduitatis, super quibus nos consulere voluit dilectio tua, frater carissime, credo te nosse a sancto apostolo et a multis sanctis patribus, nisi convertantur, olim esse damnatas; quas et nos apostolica auctoritate damnandas et a communione fidelium atque a liminibus ecclesiae arcendas fore censemus, usquequo obediant episcopis suis et ad bonum, quod ceperunt, invite aut voluntarie revertantur. De virginibus autem non velatis, si deviaverint, a sanctae memoriae prodecessore nostro papa Innocentio taliter decretum habemus. Hae vero, quae necdum sacro velamine tectae, tamen in proposito virginali semper se simulaverunt permanere, licet velatae non fuerint, si nupserint, his agenda aliquanto tempore poenitentia est; quia sponsio earum a domino tenebatur. Si enim inter homines solet bonae fidei contractus nulla ratione dissolvi, quanto magis ista pollicitatio, quam cum deo pepigit, solvi sine vindicta non poterit. Et caetera. Nam si virgines nondum velatae taliter poenitentia publica puniuntur, et a coetu fidelium usque ad satifactionem excluduntur, quanto potius viduae, quae perfectioris aetatis et maturioris sapientiae atque consilii existunt virorumque consortio multotiens usae sunt, et velari se permiserunt, habitumque religionis assumpserunt et demum apostataverunt atque ad priorem vomitum sunt reversae, a nobis et ab omnibus fidelibus a liminibus ecclesiae et coetu fidelium usque ad satisfactionem sunt eliminandae et carceribus tradendae; qualiter, iuxta beatum apostolum Paulum, tradentes huiusmodi hominem Sathanae in interitu carnis, ut spiritus salvus sit in die domini. De talibus enim et dominus per Moysem loquitur dicens: Auferte malum de medio vestri. De quibus et prophaetam [f] ait: Laetabitur iustus, cum viderit vindictam. Manus suas lavabit in sanguine peccatoris. De talibus namque eorum similibus atque eisdem consentientibus, quia non solum qui faciunt, sed etiam, qui facientibus consentiunt, rei sunt, dominus per eundem prophaetam dominus loquitur dicens: Videbas furem, currebas cum eo, et cum adulteris portionem tuam ponebas. Et multa talia eorumque similia. Tales vero personae indubitanter adulterae esse manifestantur; quoniam, relicto immortali sponso, ad interiorem ut canes ad proprium sunt reversae vomitum, et apostatae factae, inlicita et sacrilega se contagione polluentes, viris mortalibus se conglutinaverunt: quae etiam, iuxta eundem apostolum Paulum, eo quod viduitatis propositum dimiserunt, et fidem, quam cum deo pepigerunt, frangere praesumpserunt, atque primam fidem praevaricaverunt, sunt damnandae a nobis, quae et a vobis atque a reliquis nostri [g] ordinis viris, a singulis videlicet sua in diocesi, a liminibus ecclesiae et a coetu fidelium usque ad satisfactionem, ut praedictum est, sunt eliminandę. A talium autem consortio et societate omnes fideles ab omnibus abstinere mandamus. Super quibus etiam placuit, quousque in ipso detestando et inlicito atque sacrilego carnis contubernio perseverant, ut nullus christianorum, nisi quibus proprius studio corrigendi iusserit episcopus, cum eis in quoquam communicet, aut ad domum, in qua sunt, accedat; cum quibus etiam, ut iamdictus sanctus praecipit apostolus, nulli fidelium cibum||fol.61v|| sumere licet. Quod si quis ex his quicquam attemptare aut temerare praesumpserit, pari cum eis excommunicationis sententia feriatur. Et caetera.

(Ad4.89)
CCXIIII.
fehlt

Ut non praesumant presbyteri decimas vendere, quae in pauperum et in [h] ecclesiarum ubi [i] dantur, sicut hactenus, mirabile dictu, in horreis veteratae ad thesaurorum cumulum, in cuius testimonio multi pauperum de manibus sacerdotum requirendi moriuntur. Sed ubi deo largiente abundaverint ad sustentationem pauperum parentum tali in tempore.

(Ad4.90)
CCXV.
fehlt

Ut presbyteri quotidie duos vel tres pauperes colligant ad lavandos pedes.

(Ad4.91)
CCXVI.
fehlt

Ut presbyteri prae ordinationem suae paupertatis praedia comparantes, testamenta ecclesiis confirment. Sin aliter, ut fraudatores removeantur.

(Ad4.92)
CCXVII.
fehlt

Ut presbyteri sigillatim sub dispositione episcopi in civitatibus veniant ad tractanda ministeria.

(Ad4.93)
CCXVIII.
fehlt

Ut doceant communicantes duabus vel tribus suspendere horis propter admixtionem cibi.

(Ad4.94)
CCXIX.
fehlt

Ut sicut sine culpa panem quotidie existit, ita sine quotidiana satisfactione nullus esse debet, etiam sacerdotum et christianorum.

(Ad4.95)
CCXX.
fehlt

De his, qui sine episcopi consensu presbyteros in ecclesiis suis constituunt vel de ecclesiis eiciunt et ab episcopo et aliquolibet misso dominico admoniti obedire noluerint, ut bannum nostrum rewadiare cogantur, et per fideiussores ad placitum nostrum venire iubeantur. Et tunc nos decernamus, utrum nobis placeat, ut aut illum bannum persolvant aut aliam armiscaram sustineant.

(Ad4.96)
CCXXI.
fehlt

De ecclesiis, quae inter cohaeredes divisae sunt, consideratum est, quatinus si secundum providentiam et admonitionem episcopi ipsi cohęredes eas voluerint tenere et honorare faciant. Sin autem hoc contradixerint, ut in episcopi potestate maneant, utrum eas ita consistere permittat aut reliquias exinde auferat. Et ubi ad nostrum beneficium ecclesiae pertinentes ita divisae inventae fuerint, ut describatur, et nobis renuntietur.

(Ad4.97)
CCXXII.
fehlt

De ecclesiis destructis, ut episcopi et missi inquisitionem faciant, utrum per negligentiam aut impossibilitatem destructae sint. Et ubi negligentia inventa fuerit, episcopali auctoritate emendare cogantur, qui eas restaurare debuerant. Si vero per impossibilitatem contigit, ut aut plures sint, quam necesse est, aut maioris magnitudinis, quam ut ex rebus ad eas pertinentibus restaurari possint, episcopus modum inveniat, qualiter congrue emendari et consistere possint.

(Ad4.98)
CCXXIII.
fehlt

De uno manso ad ecclesiam dato, de quo aliqui homines contra statuta sibi servitium exigunt, quicunque pro hac causa accusatus fuerit, comes vel missi hoc, quod inde subtractum est, presbyteris cum sua lege restitui faciant.

(Ad4.99)
CCXXIIII.
fehlt

De his, qui nonas et decimas iam per multos annos aut ex parte aut ex toto dare neglexerunt, volumus, ut per missos nostros constringantur, ut secundum capitularem priorem solvant unius anni nonam et decimam cum sua lege, et insuper bannum nostrum. Et hoc eis denuncietur, quod quicunque hanc negligentiam iteraverit, beneficium, unde haec nona et decima persolvi debuit, amissurum se sciat. Ita enim continetur in capitulare bonae memoriae genitoris nostri in libro primo cap. CLVII: Ut qui ecclesiarum beneficia habent, nonam et decimam ex eis ecclesiae cuius res sunt ||fol.62r|| donent. Et qui tale beneficium habent, et ad medietatem laborant, ut de eorum portione proprio presbytero decimas donent. Item in capitulari nostro in libro II cap. XXI. de eadem re: De nonis quidem et decimis, unde et genitor noster et nos frequenter et in diversis placitis admonitionem fecimus, et per capitularia nostra qualiter haec observentur ordinavimus, volumus atque iubemus, ut de omni conlaborato et de vino et foeno fideliter et pleniter ab omnibus nona et decima persolvatur. De nutrimine vero pro decima, sicut hactenus consuetudo fuit, ab omnibus observetur. Si quis tamen episcoporum fuerit, qui argentum pro hoc accipere velit, in sua maneat potestate, iuxta quod ei et illi, qui hoc persolvere debet, convenerit.

(Ad4.100)
CCXXV.
fehlt

Quicunque decimam abstrahit de ecclesia, ad quam per iusticiam dari debet, et eam praesumptuose et propter munera aut amicitiam et aliam quamlibet occasionem ad alteram ecclesiam dederit, a comite et a misso nostro distringatur aut eiusdem decimae quantitatem cum sua lege restituat.

(Ad4.101)
CCXXVI.
fehlt

De decimis, quae populus dare non vult, nisi quolibet modo ab eo redimantur, ab episcopis prohibendum est, ne fiat. Et si quis contemptor inventus fuerit, ut nec episcopum nec comitem audire velit, si noster homo fuerit, ad praesentiam nostram venire compellatur; caeteri vero distringantur, ut inviti ecclesiae restituant, qui voluntarie dare neglexerunt.

(Ad4.102)
CCXXVII.
fehlt

Quicumque de rebus ecclesiarum, quas in beneficium habent, restaurationes earum facere neglexerint, iuxta capitularem anteriorem, in quo de operibus ac nonis et decimis constitum [k] est, sic de illis adimpleatur, id est, in libro IIII cap XXXVIII. De opere namque et restauratione ecclesiarum consideratum est, ut de frugibus terrae et animalium nutrimine una cum aliis rebus omnibus pleniter persolvantur, ut fiat secundum praeceptum evangelicum, ubi ait: Decimas do omnium, quae possideo. Et reliqua. De opere vero et restauratione ecclesiarum comes et episcopus sive abbas una cum misso nostro, quem ipsi sibi ad hoc elegerint, considerationem faciant, ut unusquisque eorum tantum inde accipiat ad operandum et restaurandum, quantum ipse de rebus ecclesiarum habere cognoscitur. Similiter et vassi nostri aut in commune tantum operis accipiant, quantum rerum ecclesiarum habent, et unusquisque per se iuxta quantitatem, quam ipse tenet. Aut si inter eos convenerit aut pro opere faciendo argentum donent, iuxta aestimationem operis in argento persolvant, cum quo praetio rector ecclesiae ad praedictam restaurationem operarios conducere et materiam emere possit. Et qui nonas et decimas dare neglexerit, primum quidem illas cum lege sua restituat, insuper et bannum nostrum solvat; ut ita castigatus caveat, ne sepius iterando beneficium amittat.

(Ad4.103)
CCXXVIII.
fehlt

De illo, qui agros dominicatos propterea neglexerunt excolere, ut nonas et decimas exinde non persolvat, et alienas terras ad excolendum propter hoc accipit, volumus ut de tribus annis ipsam nonam cum sua lege persolvat. Et si quis contemptor aut comitis aut missorum nostrorum propter hoc extiterit, per fideiussores ad palatium venire compellatur.

(Ad4.104)
CCXXVIIII.
fehlt

De beneficiis destructis hoc observetur, quod in capitulare priori continetur, id est, in ||fol.62v|| libro IIII, cap. XXXVI: De eo, qui beneficium desertum fecerit. Quicunque beneficium suum occasione proprii desertum habuerit, et intra annum, postquam ei a comite et misso nostro notum factum fuerit, illud emendatum non habuerit [l], ipsum beneficium amittat.

(Ad4.105)
CCXXX.
fehlt

Ut missi nostri, ubicunque malos scabinios inveniunt, eiciant, et totius populi consensu in locum eorum bonos eligant. Et cum electi fuerint, iurare faciant, ut scienter iniuste iudicare non debeant.

(Ad4.106)
CCXXXI.
fehlt

Ut in omni comitatu hi, qui meliores et veratiores inveniri possunt, eligantur a missis nostris ad inquisitiones faciendas et rei veritatem dicendam; et adiutores comitum sint ad iustitias faciendas.

(Ad4.107)
CCXXXII.
fehlt

Volumus, ut quicunque de scabinis deprehensus fuerit propter munera aut propter amicitiam et inimicitiam iniuste iudicasse, ut per fideiussores missus ad praesentiam nostram veniat. De caetero omnibus scabinis denuncietur, ne quis deinceps etiam iustum iudicium vendere praesumat.

(Ad4.108)
CCXXXIII.
fehlt

Ut commutationes tam tempore nostro quamque genitoris nostri legitimae et rationabiles atque utiles ecclesiis factae sunt, permaneant. Ubicumque vero inutiles et incommodae atque inrationabiles factae sunt, dissolvantur; et recipiat unusquisque, quod dedit. Ubi vero mortua manus interiacet aut alia quaelibet causa, quae rationabilis esse videatur, inventa fuerit, diligenter describatur, et ad nostram noticiam perferatur.

(Ad4.109)
CCXXXIIII.
fehlt

Quicumque comprobatus fuerit de eo, quod scienter testes in periurium induxisset, sub fideiussione ad palatium nostrum venire compellatur, ut ibi cum fidelibus nostris consideremus, quid de tali homine faciendum sit.

(Ad4.110)
CCXXXV.
fehlt

De bonis denariis, quos populus recipere non vult, volumus, ut hoc observetur et teneatur, quod in priori capitulare nostro conscriptum est, id est, in libro quarto de eo, qui in emptione et debiti solutione denarium merum recipere non voluerit. Quicumque liber homo et in emptione vel in debiti solutione denarium merum et bene pensantem recipere noluerit, bannum nostrum, id est, LX solidos, componat. Si vero servi ecclesiastici aut fiscali nostri aut comitum aut vassallorum nostrorum hoc facere praesumpserint, LX ictibus vapulent. Et si actores nostri aut aliorum et advocati eos missis nostris et comitibus iussi praesentare noluerint, praedictum bannum, id est, LX solidos, componant. Et ad hanc constitutionem nostram adimplendam episcopi et abbates, sive reliqui, qui beneficia nostra habent, adiuvent comites in suis hominibus distringendis. Et si comites hanc nostram constitutionem neglexerint, hoc per missos nostros ad nostram noticiam perferatur.

(Ad4.111)
CCXXXVI.
fehlt

Collectae ad male faciendum fieri omninodis prohibeantur. Et ubicunque huiusmodi praesumptiones factae fuerint, digna emendatione corrigantur. Et si per negligentiam comitis et factae sunt et inemendatae remanserunt, hoc ad nostram notitiam perferatur. Auctor vero facti, si fuerit praepositus vel advocatus ||fol.63r||sive centenarius et qualibet alia dignitate praeditus libera persona, per legalem emendationem in loco factam, sub fideiussoribus ad nostram praesentiam veniat. Multitudo vero sive de servis sive de liberis sit, legitima emendatione multetur.

(Ad4.112)
CCXXXVII.
fehlt

De pontibus publicis destructis placuit nobis, ut hi, qui iussionem nostram in reparandis pontibus contempserunt, volumus ac iubemus, ut omnes homines nostri in nostram veniant praesentiam rationes reddere, cur nostram iussionem ausi sunt contemnere. Comites autem reddant rationem de eorum pagensibus, cur eos aut non constrinxerunt, ut hoc facerent, aut nobis nuntiare neglexerunt. Similiter et de iniustis teloneis, ubicunque accipiuntur, sciant se exinde nobis rationem reddituros.

(Ad4.113)
CCXXXVIII.
fehlt

Ut examen aquae frigidae, quod hactenus faciebant, a missis nostris omnibus interdicatur, ne ulterius fiat.

(Ad4.114)
CCXXXIX.
fehlt

Postquam comes et pagenses de qualicumque expeditione hostili reversi fuerint, ex eo die super XL noctes sit bannus ressisus [m], quod linguateo discat scz legi [n], id est, armorum depositio, vocatur. Hoc [o] missi nostri notum faciant comitibus et populo, quod nos in omni ebdomada unum diem ad causas audiendas et iudicandas sedere volumus.

(Ad4.115)
CCXXXX.
fehlt

Comites autem et missi nostri magnum studium habeant, ne forte propter eorum negligentiam pauperes crucientur, et nos taedium propter eorum clamores patiamur, si nostram gratiam habere velint. Populo autem dicatur, ut caveat de aliis causis se ad nos reclamare, nisi de quibus aut missi nostri comites eis iusticias facere noluerint.

(Ad4.116)
CCXLI.
fehlt

Quicumque vicarii vel alii ministri comitum tributum quod inferenda vocatur maioris prętii a populo exigere praesumpsit quam a missis bonae memoriae genitoris nostri constitutum fuit, hoc est, duos solidos pro una vacca, hoc quod iniuste supposuit atque abstulit sibique retinuit, his, quibus hoc tulit, cum sua lege restituat, et insuper fredum nostrum componat et ministerium amittat.

(Ad4.117)
CCXLII.
fehlt

Quicunque propter cupiditatem rerum patrem aut matrem aut fratrem aut sororem vel nepotem vel alium propinquum suum interfecerit, haereditas interfecti ad alios suos legitimos haeredes perveniat. Interfectores vero haereditas in fiscum redigatur. Ipse vero ordinante episcopo publicae poenitentiae subdatur.

(Ad4.118)
CCXLIII.
fehlt

Quicunque propria uxore derelicta et sine culpa interfecta aliam duxerit, armis depositis publicam agat poenitentiam. Et si contumax fuerit, compraehendatur a comite et ferro vinciatur et in custodiam mittatur, donec ad nostram noticiam deducatur.

(Ad4.119)
CCXLIIII.
fehlt

Quicunque res alienas cuilibet homini vendiderit et ipse homo easdem res alicui alteri dederit sive vendiderit, et ipse, qui tunc easdem res comparatas habet per malum ingenium proprio filio aut alteri cuilibet necdum legitimos annos habenti iusticiae tollendae causa tradiderit, volumus atque firmiter praecipimus, ut si pater eiusdem parvuli vixerit, ipse intret in causam rationem reddendi pro filio suo. Si autem pater mortuus est, tunc legitimus eius propinquus, qui iuste ei tutor aut defensor esse videtur, pro ipso rationem reddere compellatur. Similiter de aliis omnibus iustitiis ad eum pertinentibus; excepta sua legitima haereditate, quae ei per successionem parentum suorum legitime evenire debuit. Quod si quis hanc nostram iussionem contempserit vel neglexerit, sicut de caeteris contemptoribus, ita de eo agatur. Is vero, qui easdem res primus invasit et||fol.63v|| iniuste vendidit necnon et emptores, excepta sola persona parvuli, hoc, quod fraudulenter admiserunt, intra patriam emendare cogantur. Et postea, sicut contemptores iussionis nostrae, sub fideiussoribus ad nostram praesentiam venire compellantur. Anno foeliciter XI regni domini nostri Karoli gloriosissimi regis in mense Martio, qualiter congregatis in unum synodali consilio episcopis, abbatibus utrisque[p] inlustribus una cum comitibus secundem dei voluntatem pro causis oportunis censentur decreta.

(Ad4.120)
CCXLV.
fehlt

De metropolitanis, ut episcopi suffraganei eis adiutores sint eaque erga ministerium illorum emendanda cognoscunt, libenti animo emendent atque corrigant.

(Ad4.121)
CCXLVI.
fehlt

De episcopis, ubi in presens episcopi ordinati non sunt, sine tarditate ordinentur.

(Ad4.122)
CCXLVII.
fehlt

Ut monasteria, quae sub regula fuerint, sub regula vivant. Similiter et monasteria puellarum ordinem sanctum custodiant. Et unaquaeque abbatissa in suo monasterio sine intermissione resideat.

(Ad4.123)
CCXLVIII.
fehlt

Ut episcopi de presbyteris et clericis infra illorum parroechiam potestatem habeant secundum canones.

(Ad4.124)
CCXLIX.
fehlt

Ut episcopi incestuosos homines emendent et magnam diligentiam habeant[q] ad corrigendum.

(Ad4.125)
CCL.
fehlt

Ut non liceat alterius clericum recipere nec ordinare ad aliquem gradum.

(Ad4.126)
CCLI.
fehlt

Ut homicidae et caeteri rei, qui legibus mori debent, si ad ecclesiam confugerint, non excusentur, et si se emendare noluerint, nullus ei victus detur.

(Ad4.127)
CCLII.
fehlt

De decimis, ut unusquisque suam decimam donet atque per iussionem episcopi dispensetur.

(Ad4.128)
CCLIII.
fehlt

Ut latrones de infra emunitatem illi iudices in comitis placitum praesentent. Et qui hoc non fecerit, beneficium et honorem perdat. Similiter vassi nostri, si haec non adimpleverint, beneficium et honorem perdant. Et qui beneficium non habent, bannum solvant.

(Ad4.129)
CCLIIII.
fehlt

De eo, qui periurium fecerit, ut nullam redemptionem solvat, sed manum perdat. Quod si accusator contendere voluerit de ipso periurio, stent ad crucem. Et si iurator vicerit, lege sua accusator emendet. Hoc vero de minoribus causis observandum. De maioribus vero rebus aut de statu ingenuitatis, secundum legem custodiant.

(Ad4.130)
CCLV.
fehlt

De vindicta et iudicio in latrones facto, testimonio episcoporum, absque peccato comitis esse dicunt, ita tamen, ut absque invidia aut occasione mala nihil aliud ibi interponatur, nisi vera iusticia ad perficiendum. Quod ipse, qui per odium et malum ingenium, nisi pre iustitia faciendo, hominum punierit, honorem suum perdat, et legibus contra quem iniuste fecit, secundum poenam, quam intulit, emendet.

(Ad4.131)
CCLVI.
fehlt

Ea vero, quae bonae memoriae genitor noster in suis placitis et synodis constituit, conservare volumus.

(Ad4.132)
CCLVII.
fehlt

De rebus vero ecclesiarum, unde nunc censa exeunt, decimae et nonae [r] cum ipso censo solvantur. Et unde antea non exierunt, similiter nonae et decimae dentur. De casatis vero sexaginta sol. V, de triginta sol. II et dimidius, de quindecim transmissus quatuor. Et praecarię modo renoventur. Et ubi non sunt scriptae, fiat descriptio inter conventores de verbo nostro. Et qui praedicta||fol.64r|| facere noluerint, et spontanea voluntate haec tria persolvere et praecarias accipere certissime distulerint, perdant beneficia quae habebant; quae tamen ecclesia, unde erant, absque ullius contradictione vel impedimento imperpetuum sibi vindicet.

(Ad4.133)
CCLVIII.
fehlt

De cerariis et tabulariis ac cartelariis ita fiat, sicut tempore longo decretum est.

(Ad4.134)
CCLIX.
fehlt

De sacramentis pro gildoma invicem coniurantibus, ut nemo facere praesumat. Alio vero modo [s] iurare praesumat.

(Ad4.135)
CCLX.
fehlt

De iterantibus, qui ad palatium aut aliubi pergunt, ut eos per collectam nemo sit ausus adsalire. Et nemo herbam alterius, defensionis tempore, praesumat tollere, nisi in hostem pergat, aut missus noster sit.

(Ad4.136)
CCLXI.
fehlt

De teloneis, qualiter antea forbanniti fuerunt, observetur. Ut nemo tollat, nisi quod ab antiquo tempore statutum erat.

(Ad4.137)
CCLXII.
fehlt

De mancipiis, ut non vendantur nisi aut in praesentia episcopi et comitis aut in praesentia archidiaconi aut centenarii aut vicedomini aut iudicis comitis, aut ante bene nota testimonia. Et ut foris marcam nemo mancipia vendat. Et qui hoc fecerit, tantas vices bannum solvat, quanta mancipia vendidit. Et si non habet praetium, in guadium pro servo semetipsum comiti non [t] donet, usque dum ipse bannum solvat.

(Ad4.138)
CCLXIII.
fehlt

De bruniis, ut nullus foras vestro regno vendere praesumat.

(Ad4.139)
CCLXIIII.
fehlt

Si comes in suo ministerio iusticias non fecerit, missis nostris de suis exseniis serviat, usque dum iusticiae ibi factae fuerint. Et si vassus noster iusticias non fecerit, tunc et comes et missus noster ad ipsius casam sedeant et de suo vivant, usque iustitias faciat.

(Ad4.140)
CCLXV.
fehlt

Si quis pro faida praetium recipere non vult, tunc an nostras [u] mittatur, ut nos ipsum dirigamus, ubi damnum nemini facere possit.

(Ad4.141)
CCLXVI.
fehlt

Simili modo, qui pro faida praetium solvere non vult et iusticiam exinde facere, in talem locem illum mittere volumus, ut pro eodem maius damnum non crescat.

(Ad4.142)
CCLXVII.
fehlt

De latronibus ita praecipimus observandum, ut pro prima culpa non moriatur, sed unum oculum perdat; de alia vero culpa, nasus ipsius latronis troncetur; de tertia culpa, si se non emendaverit, moriatur.

(Ad4.143)
CCLXVIII.
fehlt

Capitulare qualiter institutum est in hoc episcoporum consensu, id est, ut unusquisque episcopus tres missas et tria psalteria, unum pro domino rege, et aliud pro exercitu Francorum, tertium pro praesenti tribulatione. Presbyter unusquisque missas tres. Monachi et monachae et canonici unusquisque psalteria tria, et biduanas omnes faciant tam episcopi quamque monachi et monachae, canonici. Sed et eorum infra casatum homines vel qui potentes sunt. Et unusquisque episcopus, abbas et abbatissa, qui hoc facere potest, libram donec [v] de argento aut valente in elemosina; mediocres vero mediam libram; minores vero sol. V. Episcopi, abbates et abbatissae pauperes famelicos IIII pro ista striccitate nutrire debeant usque ad tempora messium. Et qui tantum non possunt, iuxta quod possibilitas est, ut tres vel duos aut unum. Comites fortiores libram de argento aut valente donet in eleemosina, mediocres vero dimidiam libram, de casatis C sol. V, de L untia una. Et faciant biduanas et eorum homines atque eorum ||fol.64v|| casatus vel qui hoc facere possunt. Et qui redimere ipsam biduanam voluerit, fortiores comites untias tres, minores dicuntur XXX, minores sol. unum. Et de pauperibus famelicis, sicut scriptum est, ipsi faciant. Haec omnia, si domino placuerit, pro domno rege et exercitu francorum et pro praesente tribulatione missa sancti Ioannis sint completa.

(Ad4.144)
CCLXIX.
fehlt

Nullus presbyter aut diaconus vel quilibet clericus vel laicus, decimas vendere aut dare vel pignorare aut indebitare praesumat, antequam eas cum omni integritate fideliter collectas habeat, et infra septa ecclesiae, cui iure debentur, in suis utilite [w] graneis collectas habeat, et postea iuxta praeceptum proprii episcopi secundum canonicas sanctiones atque decreta beati Gelasii papae eas dispenset. Si quis autem haec parvipenderit vel infrangere tentaverit, si quidem clericus fuerit, gradus sui periculo subiacebit. Si vero monachus vel laicus fuerit, communione privetur.

(Ad4.145)
CCLXX.
fehlt

Ut praevideant episcopi, ne cupiditas archidiaconorum culpas nutriat sacerdotum; quia multis modis mentitur iniquitas sibi.

(Ad4.146)
CCLXXI.
fehlt

Ut nullus ossa mortuorum de sepulchris audacter eiciat.

(Ad4.147)
CCLXXII.
fehlt

Ut unusquisque caveat iurare, quia periuri regnum dei non possidebunt sicut nec adulteri.

(Ad4.148)
CCLXXIII.
fehlt

Ut presbyteri pauperes ordinati praedia comparantes ecclesiis confirment.

(Ad4.149)
CCLXXIIII.
fehlt

Ut sicut sine culpa nemo quotidie, ita sine quotidiana satisfactione nullus esse debet, etiam sacerdotum.

(Ad4.150)
CCLXXV.
fehlt

Ut doceantur communicantes duabus vel tribus se suspendere horis, propter admixtionem cibi.

(Ad4.151)
CCLXXVI.
fehlt

Ut presbyteri sigillatim sub dispositione episcopi in civitates veniant sua ad tractanda ministeria.

(Ad4.152)
CCLXXVII.
fehlt

Ut presbyteri quotidie duos vel tres pauperes colligant ad lavandos pedes.

(Ad4.153)
CCLXXVIII.
fehlt

Ut ulterius non praesumant presbyteri decimas vendere, quae in pauperum et ecclesiarum usibus dantur, sicut hactenus mirabile dictu horreis veteratae sunt, ad thesaurorum cumulum: in cuius rei testimonio multi pauperum de manibus sacerdotum requirendi moriuntur. Sed ubi deo largiente abundaverint, ad sustentationem pauperum parentum [x] famis tempore.

(Ad4.154)
CCLXXIX.
fehlt

Placuit, ut quicumque clericus propter necessitatem suam alicubi ad comitatum ire voluerit, formatam ab episcopo suo accipiat. Quod si sine formata voluerit pergere, a communione removeatur. Quod si alicubi ei repentina necessitas orta fuerit ad comitatum pergendi, alliget apud episcopum loci eius ipsam necessitatem et de hoc scripta eiusdem episcopi deferat. Formatae autem, quae a primatibus vel a quibuscunque episcopis clericis propriis dantur, habeant diem paschae. Quod si adhuc eiusdem anni paschae dies incertus est, ille praecedens adiungatur, quomodo solet post consulatum in publicis gestis adscribi.

(Ad4.155)
CCLXXX.
fehlt

Contumaces vero clerici, prout dignitatis ordo permiserit, ab episcopis corrigantur. Et si qui prioris gradus elati superbia communionem fortasse contempserint aut ecclesiam frequentare vel officium suum implere neglexerint, peregrina eis communio tribuatur; ita ut cum eos poenitentia correxerit, rescripti in matricula, gradum ||fol.65r|| suum dignitatemque recipiant.

(Ad4.156)
CCLXXXI.
fehlt

Clericus nequaquam praesumat apud secularem iudicem episcopo non permittente pulsari. Sed si pulsatus fuerit, non respondeat nec audiat criminale negotium in iudicio seculari proponere. Si quis vero secularium per calumniam ecclesiam aut clericum fatigare tentaverit et victus fuerit, ab ecclesiae liminibus et a catholica communione, nisi digne poenituerit, coherceatur.

(Ad4.157)
CCLXXXII.
fehlt

Clericis sine commendaticiis epistolis episcopi sui licentia non pateat evagandi, in monachis quoque presentis sententiae forma servetur. Quod si verborum increpatione non emendaverit, etiam verberibus statuimus eum coherceri.

(Ad4.158)
CCLXXXIII.
fehlt

Presbyter aut diaconus et clericus sine antistitis sui epistolis ambulans, communionem ei nullus impendat.

(Ad4.159)
CCLXXXIIII.
fehlt

Placuit, ut quicumque non communicans in propria provintia, in aliis provintiis vel transmarinis partibus ad communicandum obrepserit, iacturam communionis vel clericatus excipiat.

(Ad4.160)
CCLXXXV.
fehlt

Sunt sane diversorum malorum patratores, quos et lex divina improbat et condemnat; pro quorum etiam diversis sceleribus et flagitiis populus fame et pestilentia flagellatur et ecclesiae status infirmatur et regnum periclitatur. Et quamquam haec in sacris eloquiis satis sint exsecrata, nos necessarium praevidimus iterum nostra ammonitione et exortatione atque prohibitione praecaveri omnino oportere; sicut sunt diversarum pollutionum patratores, quas cum masculis et pecoribus nonnulli diversissimis modis admittunt, quae incomparabilem dulcedinem piissimi creatoris ad amaritudinem provocantes, tanto gravius delinquunt, quanto contra naturam peccant. Pro quo etiam scelere igne coelesti conflagratae infernique hiatu quinque absortae sunt civitates, necnon et quadraginta et eo amplius millia stirpis Beniamineę mucrone fraterno confossa sunt. Haec porro inditia et evidentes vindictae declarant, quam detestabile et execrabile apud divinam maiestatem hoc vitium extet. Scimus enim, quoniam talium criminum patratores lex Romana, quae est omnium humanarum legum mater, igne cremari iubet. Vobis ergo omnibus terribiliter denunciamus vestrisque cunctis ac vobis famulantibus atque subditis una vobiscum sub dei districto [y] iudicio atque fidelitate nostra praecipimus ab his caveri, et haec facientibus nec verbis nec factis ullo modo consentire: quoniam qui talia agunt, apostolo pollicente, regnum dei non consequuntur. Tempus namque est multitudini pereuntis populi [z]. Quia quantoscumque vel per bona exempla [a] ad vitam coelestis patriae contrahimus vel per mala exempla ad perditionem sequentes pręimus, de tantis proculdubio ab aeterno iudice vel poenas vel praemia accepturi sumus. Si [b] enim gens nostra, sicut per istas provintias devulgatum est, et nobis in Francia et in Italia improperatur, et ab ipsis paganis improperium est, spretis legalibus connubiis, adulterando et luxuriando ad instar Sodomitanae gentis foedum vitam duxerit, de tali commixtione meretricum aestimandum est degeneres populos et ignobiles et furentes libidine fore procreandos, et ad extremum||fol.65v|| universam plebem ad deteriora et ignobiliora vergentem et novissime nec in bello seculari fortem, nec in fide stabilem et nec honorabilem hominibus nec deo amabilem esse venturam. Sicut aliis gentibus Hispaniae et Provintiae et Burgundionum populis contigit, quae sic a deo recedentes fornicatae sunt, donec iudex omnipotens talium criminum ultrices poenas per ignorantiam legis dei, et per Sarracenos venire et servire permisit. Et notandum, quod in illo scelere aliud immanum flagitium subter latet, id est, homicidium. Quia dum illę meretrices, sive monasteriales sive seculares, male conceptas soboles in peccatis genuerunt, sępe maxima ex parte occidunt; non implentes Christi ecclesias filiis adoptivis, sed tumulos corporibus, et inferos miseris animabus satiant. Absit enim, ut pro talibus pereatis et nos simul cum regno cadamus gloriaque totius regni pereat; quoniam ex praecedentibus agnovimus quae secuturis, nisi praevisa fuerint, possunt evenire. Satius est quoque nobis talibus carere quam cum his ruere regnumque et ab inimicis depopulatoribus futuro tempore annullari vel possideri. Scire enim vos cupimus, quia quicunque super his aut faciens vel libenter consentiens inventus fuerit, nos eum iuxta praedictam Romanam legem velle punire.

(Ad4.161)
CCLXXXVI.
fehlt

Quicumque propria uxore derelicta vel sine culpa interfecta aliam duxerit, armis depositis publicam agat poenitentiam. Et si contumax fuerit, comprehendatur a comite et ferro vincatur et in custodia mittatur, donec res ad nostram noticiam deducatur.

(Ad4.162)
CCLXXXVII.
fehlt

Quincunque res alienas cuilibet homini vendiderit, et ipse homo easdem res comparatas habet, per malum ingenium proprio filio aut alteri cuilibet necdum legitimos annos habenti iusticiae tollendae causa tradiderit, volumus atque firmiter praecipimus, ut si pater eiusdem parvuli vixerit, ipse intret in causam rationem reddendi pro filio. Si autem ipse pater mortuus est, tunc legitimus eius propinquus, qui iuste ei tutor aut defensor esse videtur, pro ipso rationem reddere compellatur: similiter de omnibus aliis iusticiis ad eum pertinentibus; excepta sua legitima haereditate, quae ei per successionem parentum suorum legitimae evenire debuit. Quod si quis hanc nostram iussionem contempserit vel neglexerit, sicut de cęteris contemptoribus, ita de eo agatur. Is vero, qui easdem res primus invasit et iniuste vendidit necnon et emptores, excepta sola persona parvuli, hoc quod fraudulenter admiserunt, intra patriam emendare cogantur, et postea, sicut contemptores iussionis nostrae, sub fideiussoribus ad nostram praesentiam venire compellantur.

(Ad4.163)
CCLXXXVIII. [c]
fehlt

De uno manso ad ecclesiam dato, de quo aliqui homines contra statuta sibi servitium exigunt, quicunque pro hac causa accusatus fuerit, comes vel missi hoc, quod inde subtractum est, presbyteris cum sua lege restitui faciant et quicunque de [d] uno manso ad ecclesiam dato preter ecclesiasticum exigerit servitium, episcopo vel comite distringente, hoc legibus emendet.

(Ad4.164)
CCLXXXIX. [e]
fehlt

De his, qui nonas et decimas iam per multos annos aut ex parte aut ex toto dare neglexerunt, volumus, ut per missos nostros constringantur, ut secundum capitularem priorem||fol.66r|| solvant unius anni nonam et decimam cum sua lege, et insuper bannum nostrum. Et hoc eis denuntietur [f], quod quicunque hanc negligentiam iteraverit [g], beneficium unde haec nona et decima persolvi debuit amissurum se sciat. Ita enim continetur in capitulare bonae memoriae genitoris nostri in libro I, cap. CLVII, ut [h] none et decimae legibus rewadientur, et insuper bannus dominicus a negligente persolvatur.

(Ad4.165)
CCXC.
fehlt

Qui tale beneficium habent et ad medietatem laborant, ut de eorum portione proprio presbytero decimas donent. Item in capitulari nostro in libro II, cap. XXI. de eadem re: De nonis quidem et decimis, unde et genitor noster et nos frequenter et in diversis placitis admonitionem fecimus et per capitularia nostra haec observentur ordinavimus, volumus atque iubemus, ut de omni conlaborato et de vino et foeno pleniter et fideliter ab omnibus nona et decima persolvatur. De nutrimine vero, quod in decima dandum est, sicut hactenus consuetudo fuit, ab omnibus observetur. Si quis tamen episcoporum fuerit, qui argentum pro hac accipere velit, in sua maneat potestate, iuxta quod ei et illi, qui hoc persolvere debet, convenerit.

(Ad4.166)
CCXCI. [i]
fehlt

Quicunque decimam abstrahit de ecclesia, ad quam per iusticiam dari debet, et eam presumptiose vel propter munera aut amicitiam aut aliam quamlibet occasionem ad alteram ecclesiam dederit, a comite vel a misso nostro distringatur, ut eiusdem decimae quantitatem cum sua lege restituat.

(Ad4.167)
CCXCII. [k]
fehlt

Decimas, quae populus dare non vult nisi quo vult modo ab eo redimantur; ab episcopis prohibendum est ne fiat. Et si quis contemptor inventus fuerit, ut nec episcopum nec comitem audire velit, si noster homo fuerit, ad nostram praesentiam venire compellatur. Caeteri vero distringantur, ut inviti ecclesiae restituant, qui voluntarie dare neglexerunt.

(Ad4.168)
CCXCIII. [l]
fehlt

Quicunque de rebus ecclesiarum, quas in beneficium habent, restaurationes earum facere neglexerint, iuxta capitularem anteriorem, in quo de operibus ac nonis et decimis constitutum est, sic de illis adimpleatur, id est, in libro IIII, cap. XXXVIII: De opere vero vel restauratione ecclesiarum comes et episcopus, sive abbas, una cum misso nostro, quem ipsi sibi ad hoc elegerint [m], considerationem faciant, et unusquisque eorum tantum inde accipiat ad operandum et restaurandum, quantum ipse de rebus ecclesiarum habere cognoscitur. Similiter et vassi nostri aut in commune tantum operis accipiant, quantum rerum ecclesiasticarum habent aut unusquisque per se iuxta quantitatem, quam ipse tenet. Aut si inter eos convenerit aut pro opere faciendo argentum donent, iuxta estimationem operis in argento persolvant: cum quo praetio rector ecclesiae ad praedictam restaurationem operarios conducere et materiam emere possit. Et qui nonas et decimas dare neglexerit, primum quidem illas cum lege sua restituat, insuper et bannum nostrum solvat; ut ita castigatus caveat ne, sepius iterando, beneficium amittat.

(Ad4.169)
CCXCIIII. [n]
fehlt

De illis, qui agros dominicatos propterea negligunt excolere aut nonas et decimas exinde non persolvant, et alienas terras ad excolendum propter hoc accipiunt, volumus, ut de tribus annis ipsam nonam et decimam cum sua lege persolvant. Et si quis contemptor aut comitis aut missorum nostrorum propter hoc extiterit,||fol.65v|| per fideiussores ad palatium venire compellatur.

(Ad4.170)
CCXCV.
fehlt

Statutum est, ut ubi tempore avi nostri domini Pippini consuetudo fuit teloneum dare, ibi et in futurum detur: nam ubi noviter inceptum est, ulterius non agatur. Et ubi necesse non est fluvium aliquem ponte transmeare vel ubi navis per mediam aquam et sub ponte ierit, et ad ripam non appropinquaverit, ne ibi aliquid emptum vel venundatum fuerit, ulterius teloneum non detur. Et nemo cogat alium ad pontem ire, ubi iuxta pontem aquam transmeare potest. Et qui ulterius in talibus locis vel de his, qui ad palatium seu in hostem pergunt, teloneum exactaverit, cum sua lege ipsum teloneum reddat, et bannum nostrum, id est LX sol., componat.

(Ad4.171)
CCXCVI.
fehlt

Ut de rebus aecclesiarum, quae ab eis per triginta annorum spatia sine ulla interpellatione possesse sunt, testimonia non recipiantur; sed eo modo contineantur sicut ad fiscum nostrum pertinentes continere solent.

FINIT

Stand: 2018-10-01