(p2)

Quattuor explicitis, lector venerande, libellis, ¹
        Qui canonum recitant iura tenenda ⁿ satis,
Quosque pater quondam collegit nobilis apte ^o
        Anseghisus ^{p 2} ovans ³ ductus amore dei,
Autcario ^{q 4} demum, quem tunc Mogontia ^r summum ^s
        Pontificem tenuit, praecipiente pio
Post Benedictus ^t ego ternos Levita libellos ^u
        Adnexi, legis ⁵ quis ^v recitatur opus;
Quos patet inventos, praefatio ⁶ pandit ut ipsa,
        Distinctim ^w titulis ^x subpositisque suis.
Hos ^y igitur relegens ^z devoto ⁷ pectore byblos ^a'
        Gratanter ^b' studeas fundere, posco, ^c' preces, ⁸
Quatinus aeterno ^d' donentur ^e' munere caelo, ⁹

alle außer P17P15	P17P15
Haec pia f' sanxerunt qui quoque g'	Hęc qui sanxerunt iura verenda h' suis.
iura i' pie. k'

(p3)

INCIPIT ^l' SEQUENTIUM CAPITULORUM PRAEFATIO. ^{l' m'}

Praecedentes ^n' quattuor libelli ¹⁰ nonnulla gloriosissimorum Karoli ¹¹ atque Hludowici ^{o' 12} imperatorum continent capitula, quae eorum tempore ab Ansegiso ^{p' 13} abbate sunt collecta atque in praedictis coacta libellis, sicut ^q' in eorundem proemio ^{r' 14} continetur. Sed quia ab eo nec ^s' media, ut ^{t' u'} rati sumus, ^{t' v'} sunt forsitan inventa vel collecta, ¹⁵ necesse erat, ut a fidelibus, ubicumque inveniri ^w' potuissent, quaererentur ^x' et ob recordationem tantorum principum vel eorundem capitulorum utilitatem coadunarentur et membranis insererentur ^y' atque a fidelibus memoriae commenderentur. ^z' Quapropter ea, quae ^a ille ^b aut invenire nequivit aut inserere fortasse noluit, illa, quae ^c postmodum a fidelibus sanctae dei ecclesiae et ^d Pippini ^{e 16} ac Karoli ^f atque Hludowici ^g didicimus in ^h iamdictis libellis minime esse inserta, pro dei omnipotentis amore ¹⁷ et sanctae ⁱ dei ecclesiae ^{d 18} ac servorum eius atque totius populi utilitate fideliter ^k investigare curavimus et in tribus subsequentibus ^l libellis distincte ¹⁹ cum titulis suis coadunare ^m ac ^{n o} Hludowico ^{n p 20} Hlotharioque ^{q 21} atque Karolo ^{r 22} nobilissimis ^s regibus, filiis ^t videlicet Hludowici ^u piissimi ^v imperatoris, habenda et omnium christianorum ^w fidelibus tradenda scribere non distulimus, ^x ut scirent, qualiter iuxta ^y normam avi, proavi ac genitoris, secundum domini scilicet voluntatem, sicut et illi ^z fecerunt, clerum et populum sibi commissum domino opem ferente regere ^a' mererentur. Haec vero capitula, quae in subsequentibus ^b' tribus libellis coadunare ^c' studuimus, in diversis ²³ locis et in diversis scedulis, sicut in diversis sinodis ^d' ac placitis generalibus edita erant, sparsim ^e' invenimus, et maxime in sanctae ^f' Mogontiacensis ^g' metropolis ecclesiae scrinio ²⁴ a ^h' Rihculfo ^{h' i' 25} eiusdem ^k' sanctae sedis metropolitano ^l' recondita et demum ab Autcario ^{m' 26} secundo eius successore atque consanguineo ^{n' 27} inventa repperimus, quae in hoc opusculo tenore suprascripto inserere maluimus. ^o' Monemus ergo lectores, ut, si eadem capitula duplicata vel ^p' triplicata reppererint, ^{q' 28} non hoc ^r' nostrae imperitiae reputent, ^s' quia, ut diximus, diversis ea in scedulis ^t' invenimus, et ob id ^u' tam cito haec emendare nequivimus, sed cunctis scientia repletis ^v' lectoribus haec corrigenda dimisimus. ^w' Invenimus insuper ^x' quaedam ^y' ex his paria ^z' initia habentia et inparem finem, quaedam vero pares fines, sed non paria initia, in quibusdam ^a autem ^b minus et in ^c quibusdam plus. Et propterea illa sic ^d dimisimus, ^e sicut invenimus.

Precamur ^f etiam omnes, ut, si deinceps plura ex his invenerint, quae memoratus ^g Ansighisus ^h non inseruit nec nos potuimus actenus invenire, ut ea illis in quarto aut in ⁱ quinto libello distincte ^k inserere non pigeat, quatinus ipsi ^l ex hoc ^l gratiam ^m dei habeant et clerus ac populus eorum utilitatibus non careat, quoniam valde sunt utilia haec capitula et scire volentibus oppido ⁿ profutura, quae pro lege ²⁹ tam ^o ecclesiastica quam et seculari iure firmissimo ^p sunt tenenda.

Primo igitur in loco posuimus nonnullos versiculos in laudem praedictorum principum metrice compositos. Deinde secuntur capitula primi ^q libelli ^{q r} subiectis numeris suis, ut ^s facilius inveniri ^t possit sententia, quae quaeritur. His ^u ita ^u peractis est ^v in fronte primi libelli posita Zachariae ^{w 30} papae epistola omnibus episcopis ^x ac reliquis ecclesiastici ^y ordinis ^{y z} gradibus et cunctis ducibus atque comitibus omnibusque ^a'deum timentibus ^a' per Gallias et Francorum provincias constitutis directa, sicut in ea continetur. ^b' Quam secuntur duo ^c' sinodales conventus, ³¹ quos sanctae Romanae ^d' et apostolicae ecclesiae legatus ^e' Bonifacius ^f' memoratae ^g' Magontiacensis ^h' ecclesiae ^e' archiepiscopus vice supradicti Zachariae papae una cum Carlomanno ^i' Francorum ^k' principe canonice tenuit, ut agnoscant omnes ^l' haec ^{l' m'} praedictorum principum capitula maxime apostolica ^n' auctoritate ^{o' 32} fore ^{p' q'} firmata. Post ista ^r' quoque quae ^s' secuntur, eadem auctoritate ^{p' t'} maxima, ut ^u' diximus, ex parte ^u' et omnium Francorum utriusque ordinis ³³ virorum assensu ^v' sunt roborata.

Secundo vero in libello post capitulorum numerum prima fronte posita sunt quaedam ex lege divina ³⁴ excerpta ^w' capitula, sicut ^x' ea sparsim in ^y' eorum ^y' mixta capitulis ^z' repperimus, ^a ut omnes ^b haec ^b capitula legibus divinis regulisque canonicis concordare non ignorent. ^c

Tertio siquidem ^d in libello post eiusdem libelli capitulorum ^e numerum ^e quaedam ex canonibus a Paulino episcopo ³⁵ et Albino magistro ³⁶ reliquisque iussione ^f Karoli ^g invictissimi ^h principis ⁱ magistris sparsim collecta ^k sunt ^l inserta capitula; ³⁷ et quibusdam interpositis secuntur aliae ^m regulae monasticae congruentia, ³⁸ et demum ea ⁿ, quae ⁿ secuntur, ad ^o sanctae dei ecclesiae servorumque eius atque totius christiani populi utilitatem ^p sunt conscripta capitula, sicut in eodem continentur ^q libello.

Precamur quoque lectores ^r omnes ^r cunctosque iudices et sapientes, ut non ea sinistra interpretatione ullo ^s umquam tempore dignentur exponere aut quemquam iniuste iudicare vel eo, quod non sint ^t quaedam ex his iuxta ^u regulam grammaticae artis composita, reprehendere, sed pro ipsis principibus eorumque et sanctae dei ecclesiae fidelibus, qui haec eadem simul cum eis tractaverunt, ^v atque pro nobis, qui ea colligere ac describere certavimus, ^w orare studeant et iamdicta capitula pariter nobiscum et ^x cum ^x illis ^y amplecti, venerari, amare legibusque tenere decertent annuente domino, ut parem ^{z a'} omnes ^z ex hoc mercedem ^b' habere mereamur. ^c' Amen. ^d'

(p4)

INCIPIUNT ^e' VERSUS DE PRAEDICTIS ^f' PRINCIPIBUS. ^e'

Aurea ³⁹ progenies ^g' felici stemmate ^{h' 40} pollens,
        Francorum ^i' virtus perpetuumque decus, ⁴¹
Pippinus ^{k' 42} quondam micuit ^l' sublimiter ^m' atque ^n'
        Carlomannus ^{o' 43} agens, quae placuere deo.
Censores ^p' etenim veri ^q' pietatis ⁴⁴ amore ^r'
        Ecclesiae ^s' leges instituere sacras.
Quas dum ^t' lector ovans ⁴⁵ descriptas ^u' legerit istic, ^v'
        Nec minus et iura posteriora legat.
Hinc ^w' caesar Carolus ^{x' 46} divino munere ^{y' 47} fretus
        Nobiliter ^z' proceres rexit ⁴⁸ in orbe suos,
Quorum sceptra piis una moderatus ^{a 49} abenis
        Cunctorum vicit ^b inclyta ⁵⁰ gesta patrum;
Virtutum ⁵¹ gemmis ^c David ⁵² reliquosque secutus
        Insigni ^d fama fulsit ⁵³ ubique sui.
Quid memorem ^{e 54} multas domuit quas denique gentes,
        E ^f quis ^f et remeans clara ⁵⁵ trophea ^g tulit?
Nec mirum, ^h coluit ⁵⁶ dum regis iussa superni
        Decernens ⁱ sanctis iura tenenda viris.
Ob quae promeruit caelestia scandere regna,
        Qua quoque percepit ^k praemia ⁵⁷ larga satis.
Inde Hludowicus ^{l 58} regno successit avito, ^m
        Eximius princeps divus et orbis ⁵⁹ apex,
Augusto nituit sub quo Germania cultu ⁿ
        Cultori tribuens commoda multa suo.
Pacis ^{o 60} amator enim caesar pietatis et alme
        Consuluit ^p populis plebibus atque suis,
Scilicet ut regum ^q renovans sancita priorum
        Prudenter titulos adderet ipse pios.
Quapropter ^r moriens penetravit ^{s 61} sidera caeli
        Solvens ^t praecelso ^u cantica digna deo.


alle außer P17P15
Hinc ^{62 v} etiam sequitur soboles ^{w 63} veneranda per orbem
        Ipsius insigni nomine ⁶⁴ digna patris. ^x
Hludowicus ^{y 65} enim fluvii ^z cis litora ^{a' 66} Reni ^{b' 67}
        Imperat et gentes comprimit ecce feras.
Necnon Hlotharius ^{c' 68} parili ^d' dicione ^e' potitus ^f'
        Francorum ⁶⁹ caesar sceptra ⁷⁰ tremenda vehit.
Tum ^g' Karolus ⁷¹ regnum Gallorum sorte ^h' retentat ^i'
        Nomen ⁷² avi ^k' referens auxiliante ⁷³ deo.
Nos quibus illa tenent terni quae iura libelli,
        Obtulimus scripta semper habenda sibi,


P17P15
Ex quo prosequitur soboles veneranda per orbem
        Ipsius insigni nomine digna patris.
Lotharius primum regnum sortitus avitum
        Ardennę nemoris incola factus ovat.
Hinc Hluduwicus ^l' heros Rehnni ^m' cis litora ^n' genti
        Imperat et populi effera colla terit.
Tunc ^o' Karolus, kari species genitoris amata,
        Gallorum coetus ordinat atque domat.
Illis nos qui fata tenent loca partibus aequis
        Haec ferimus scripta semper habenda sibi, ^p'


Quorum norma docet iugiter nos vivere ^q' recte ^r'
        Et ^s' studiis ⁷⁴ domino rite placere ^t' piis. ^s'
Haec ⁷⁵ resecant ^u' pravos aequo moderamine mores
        Vivendi normam ^v' contribuendo ^w' piis. ^w'
Namque patrant multi funestas ^x' sepe rapinas,
        Nonnulli violant templa ⁷⁶ dicata deo.
Sunt alii ^y' scelerum ^z' foedati ^a labe suorum,
        Fistula quos omnes ^b commemorare nequid. ^c
Sed cohibet tales legum ⁷⁷ censura sacrarum
        Decretisque ^d vetat ^e ista patrare piis. ^f
Ergo duces laudare decet per carmina fortes,
        Munere ⁷⁸ virtutum qui micuere sacro,
Francia sub quorum sceptris tutissima mansit,
        Libertate ^{g 79} vigens, colla ⁸⁰ superba terens,
Quam variae gentes dominam timuere ^h severam,
        Utpote quas armis cepit ⁱ ovando suis.
Unde sibi nomen meruit ^k decus atque perenne ^l
        De victis populis celsa ^m trophea ferens. ^m
Caelestis patriae donati ⁿ munere reges
        Exultant ^o iugiter et sine ⁸¹ fine canunt,
Alta ^{p 82} poli cuius subierunt ^q culmina laeti,
        Quos devota chelis ^r iam resonavit ^s ovans.
Felices ⁸³ nimium, quos aula beata ^t receptans
        Caelicolis ⁸⁴ iunxit civibus ipsa libens.
Non ibi iam metuunt furvas ^{u 85} nocuasque ^{u v} tenebras,
        Quin potius verae lucis amoena vident.
Sic ^w evangelici ^{w x} testatur ^y pagina bybli, ⁸⁶
        Quod mundi lumen sit deus altitonans. ^z
Hoc iubar exilarat ^a' superorum ^b' corda ⁸⁷ virorum
        Inradiansque procul nubila ^c' tetra fugat. ^{c' d'}
Hoc etiam vatum cecinit pulcherrime quidam,
        Olim quod dominus luxit ^e' amando ^f' deus.
Cui ^g' decus et virtus, laus et veneratio semper,
        Imperiumque manet cuncta per aeva sacrum,
Ipse tibi tribuat prolixae tempora ⁸⁸ pacis,
        Credita qui plebi fersque ^h' talenta tibi. ^i'