|
|
Der die Exzerptsammlung tradierende Codex stammt aus dem 10. Jh. (Anfang), vielleicht aus Compiègne, vgl. SCHMITZ, Ansegis S. 155f., MORDEK, Bibliotheca S. 768f.
Handschriftenidentischer Text
Ad3 Überschrift: [fol._84r]
Hęc capitula propriae sunt ad episcopos vel ad ordines quosque ecclesiasticos
pertinenentia, quę non solum observare, sed etiam sibi subiectis vel
commissis facienda perdocere debent.
Ad3.1
[Rubrik fehlt]
Quia iuxta sanctorum patrum traditionem novimus res aecclesiae vota esse fidelium, pretia peccatorum, et patrimonia pauperum, cui non solum habita conservare, verum etiam multando opitulante conferre obtamus; tamen ut ab ecclesiasticis de non dividendis rebus ullius ecclesiae suspitionem dudum conceptam penitus amoveremus, statuimus ut neque nostris neque filiorum et deo dispensante successorum nostrorum temporibus, qui nostram vel progenitorum nostrorum voluntatem vel exemplum mutare voluerint, [fol. 84v] nullam penitus divisionem aut iacturam patiatur.
Ad3.2
Ut episcopi per dilectionem cleri et populi vitae merito et sapientiae
eligantur.
Sacrorum canonum non ignari, ut in dei nomine sancta aecclesia suo liberius potiretur honore, adsensum ecclesiastico ordini praebuimus, ut scilicet episcopi per dilectionem cleri et populi secundum statuta cacanonum de propria diocesi, remota personarum et munerum acceptione, ob vitę meritum et sapientiae donum eligantur, ut exemplo et verbo sibi subiectis usquequaque prodesse valeant.
Ad3.3
De canonica professione a multis deturpata.
Quia vero canonica professio a multis dehonestabatur, opere pretium partim ignorantia partim desidia duximus, deo annuente apud sacrum conventum ut ex dictis sanctorum patrum velut ex diversis pratis quosdam vernantes flosculos carpendo tractando in unam canonicorum et canonicarum congrue, et canonicis [fol._85r]vel sanctimonialibus servandam contradere, ut per eam canonicus ordo absque ambiguitate possit servare. Et quoniam illum sacer conventus ita etiam laudibus extulit, ut usque ad unum iota observanda percenseret, statuimus, ut ab omnibus in eadem professione degentibus indubitanter teneatur et modis omnibus sive a canonicis sive a sanctimonialibus canonice degentibus deinceps observetur. Sed et de ecclesiarum honore, quomodo deo adiuvante quantum in nobis est, vigeat, similiter in super adnotatis capitulis insertum esse dinoscitur.
Ad3.4
Rubrik mit dem Kapitelanfang zusammengezogen :
Quod episcopi in Longobardia constituti, quia ab his quos ordinabant sacramenta et munera contra divinam et canonicam auctoritatem accipere soliti erant, modis omnibus inibitum est, ne ulterius fiat; quia iuxta sacros canones uterque a gradu proprio talia fatientes eici debent.
Ad3.12
XI eiusdem libri. De his qui christiani nominis honorem neg. [fol._85v]
ut accussandi vel testificandi licentia denegetur, qui christianę religionis et nominis dignitatem neglexerint.
2.130
CXXX libri sexti. [Rubrik fehlt]
Christiani ex propinquitate sui sanguinis usque ad septimum gradum conubia non ducant neque sine benedictione sacerdotis, qui ante nubti erant, nubere audeant.
2.135
CCCXXXV eiusdem. [Rubrik fehlt]
Ut nullus episcoporum, aut cuiuslibet ordinis clericus vel alia quecunque persona quibuslibet conditionibus seu uno regno seu in alio positas alterius cuiusque aecclesię res aut petat aut praesumat accipere. Quod si fecerit, tamdiu habeatur a communione ecclesię vel ab omnium fratrum ac filiorum suspensus caritate, donec ipse aecclesiae, cuius directo ordine iuris est, ablata legibus restituat.
2.303
[Rubrik fehlt]
Si quis statuta supergressus corruperit vel pro nichilo habenda putaverit, si laicus est, communione, si clericus, honore privetur.
2.304
[Rubrik fehlt]
Qui contra professionem vel subscriptionem suam venerit, in concilio deponatur.
[fol. 86r] 2.309
[Rubrik fehlt]
Si quis episcopus a quoquam impetitur vel ille aliquam questionem retulerit, per episcopos iudices casa finiatur, sive quos eis primates dederint, sive quos ipsi vicinos ex consensu delegerint.
2.332
[Rubrik fehlt]
Nos, qui sacerdotum domini matura volumus esse iura, nichil possumus in incognitis rebus in cuiusquam partis iuditio diffinire priusquam universa, quę gesta sunt, veraciter audiamus.
2.408
[Rubrik fehlt]
Ne christiani ex propinquitate sui sanguinis conubia ducant, nec sine benedictione sacerdotis cum virginibus nubere audeant; neque viduas absque suorum sacerdotum consensu et conhibentia plebis ducere praesumant.
3.18
[Rubrik fehlt]
Episcopum convenit civitatis competentem monasteriorum providentiam agere.
3.24
[Rubrik fehlt]
Ab inlicitis ordinationibus est abstinendum. Et si quę factę sunt ordinationes inlicitę, removeantur. Nec tantum putemus petitiones valere populorum, ut cum his parere cupimus, contra voluntatem domini dei nostri, [fol._86v] quę nos peccare prohibet, aliquid agamus.
3.40
[Rubrik fehlt]
Si quis interdicta despexerit, gradus sui periculo subiacebit.
3.41
[Rubrik fehlt]
Quisquis sacerdotum contra interdicta canonum fecerit, a suo est offitio submovendus. Et veniam sibi deinceps noverit denegari.
3.66
[Rubrik fehlt]
Privilegium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate.
1.328
[Rubrik fehlt]
Dicimus sane nonnullos episcopos in gubernandis congregationibus sibi subiectis, canonicis videlicet, monachis et sanctimonialibus, actenus valde neglegentes extitisse, et ob id multos in sui detractione et contemptu (korr. aus contemtu) provocasse, ita ut nonnulli alii praelati in eorum parroechiis constituti, eorum prava exempla secuti, suas similiter congregationes neglexerint: quos et fraterno et synodali conventu admonendos esse necessarium duximus, ut ab hac neglegentia deinceps se cohibeant, ne forte propter illorum in[fol._87r]curiam et divinę servitutis contemptus et pericula proveniant animarum, et auribus excellentiae ac sacerdotali mediocritati in sacris conventibus tedium et obprobrium inferatur.
1.220
[Rubrik fehlt]
Ne vero episcopi occasionem praedicandi aut confirmandi honeri essent populis, a nobis ammoniti polliciti sunt, se deinceps hoc cavere velle et tempore suum ministerium, in quantum facultas datur, exequo quo eorum profectio, quantum in illis est, his quibus prodesse posunt et debent non inportuna vel onerosa.
1.218
[Rubrik fehlt]
Statutum est de episcopis et (nicht sicher lesbar) de presbyteris, qui feminas secum indiscrete habitare praesumunt, et propter malae opinionis suspitione denotantur, ut, si deinceps admoniti non se correxerint, velut contemptores sacrorum canonum canonica invectione feriantur.
2.209
[Rubrik fehlt]
In quarta propinquitate carnis, quinta, VI, non licet nubure, sicut in lege scriptum est: [fol._87v] Omnis homo ad propinquam sui sanguinis non accedat, ut revelet turpitudinem eius, id est, usque ad VII gradum. Legitimum coniugium non licet separari sine consensu amborum, ita tamen, ut ambo deo serviant innupti (korr. aus innubti). Potest autem alter alteri licentiam dare ad servitutem dei, si ipse tamen innuptus vel innupta permanserint. In veteri testamento taliter legitur de coitu cum peccoribus: Mulier, que subcubuerit cuilibet iumento, simul interfitiatur cum eo. In novo sicut ille illa, quę cum pecoribus coierit, annis XI peniteat. Animalia tali hominum coitu (coitu nicht deutlich lesbar) polluta occidantur carnesque canibus proitiantur; sed coria eorum assumantur. Ubi autem dubium est, non occidantur.
2.239
[Rubrik fehlt]
Ut falsi testes a nemine recipiantur.
2.241
[Rubrik fehlt]
Ut nullus per vitam regis et filiorum eius iurare praesumat.
2.267
[Rubrik fehlt]
Ut paci omnes studeant et qui pro aliquo scelere sibi rebelles sunt, constringantur.
[fol._88r] 2.268
[Rubrik fehlt]
Iustitiae aecclesiarum dei, viduarum, orfanorum et pupillorum et in publicis iuditiis non despitiantur clamantes, se diligenter audiantur.
2.269
[Rubrik fehlt]
Ut iustitiae regales pleniter inquisitę fiant.
2.358
[Rubrik fehlt]
Placuit, ut unus episcopus non vindicet sibi cognitionem.
2.362
[Rubrik fehlt]
Viles personę nullatenus admittantur ad accusationem sarcerdotum.
2.327
[Rubrik fehlt]
Ut Christiani ex propinquitate sui sanguinis conubia non ducant, nec sine benedictione sacerdotis nubere audeant.
2.429
[Rubrik fehlt]
Sciendum est omnibus quod sacrilegium sit res aecclesie quocuque modo iniuste ab aecclesiis, quibus iure debentur, auferri et in aliud transferri.
2.430
[Rubrik fehlt]
Volumus omnes scire quod qui Christi aecclesiaeque pecunias auferunt resque eius fraudant, rapiunt, vastant vel diripiunt, homicidae ante deum esse deputantur: quia res pauperum, quos aecclesia paspascere debet, diripiunt.
3.71
[Rubrik fehlt]
Summopere contentio est vitanda.
3.89
[Rubrik fehlt]
Si quis episcopus accusatur, ad primates ipsius provintiae causam eius deferat accusator.
[fol._88v] 3.103
[Rubrik fehlt]
Si quis episcopus depositus fuerit eorum episcoporum iuditio, qui in vicinis locis cummorantur, et proclamaverit agendum sibi negotium in urbe Roma, alter episcopus in eius cathedra post apellationem eius, qui videtur esse depositus, omnino non ordinetur, nisi causa fuerit iuditio episcopi Romani determinata.
3.104
[Rubrik fehlt]
Si quis episcopus super certis criminibus accussatus fuerit, ab omnibus audiatur, qui sunt in provintia episcopis.
3.118
[Rubrik fehlt]
Clerici de iuditii sui cognitione non cogantur in publicum dicere testimonium.
3.125
[Rubrik fehlt]
Omnibus servis dei venationes et silvaticas vacationes cum canibus, et ut accipitres et falcones non habeant, interdicimus.
3.134
[Rubrik fehlt]
Ut quando denuntiatum fuerit pro rege vel pro fidelibus suis qualibet causa orationes facere, nemo ex hoc neglegens appareat.
3.139
[Rubrik fehlt]
Ut nullus iudex neque presbiterum neque diaconum aut clericum aut iuniorem ecclesiae sine scientia pontificis per se distringat aut condemnare prae[fol._89r]sumat. Quod si fecerit, ab ecclesia, cui iniuriam inrogare dinoscitur, tandiu sequestratus, quandiu reatum suum cognoscat et emendet.
3.140
[Rubrik fehlt]
Ut nullus episcoporum vel secularium cuiuscunque alterius episcopi sive ecclesiae seu privati res aut regnorum divisione aut provintiarum sequestratione competere aut retinere praesumat. Quod si quis hoc facere temptaverit, tamdiu sit ab omnium caritate suspensus et a communionis gratia sequestratus quoadusque res ablatas cum fructuum satisfactione restituat.
3.152
[Rubrik fehlt]
Ut nullus in sua causa iudicet aut testimonium dicat.
3.153
Ut episcopus eiectus vel suis carens rebus ante plenam restitutionem
non accussetur nec ille, qui suis libere et integerrime fruens bonis, antequam
familiariter conveniatur, neque respondere comconpellatur, nisi canonice
venerit evocatus.
Canonica testante tuba didicimus, quod episcopus eiectus vel suis rebus expoliatus nequaquam debet accussari vel iudicari antequam lega[fol._89v]liter et pleniter restituatur. Si quis vero libere suis ecclesiaeque sibi commissę et integerrime fruens rebus ac honoribus super certis accusatus fuerit criminibus, prosequi ante non licet, quam ab accussatoribus familiariter, ut ea emendare debeat super quibus res agitur admonitus fuerit. Si inter se minime ante peccaverint, canonice ad sinodum convocetur, ut ab omnibus, qui hęc praetermiserint, ex utraque parte publice arguantur et corrigantur, qui familiariter se et secrete corrigi noluerint. Quod si sponte aut aliqua (korr. aus alia und über der Zeile nachgetragenem qua) necessitate conpulsus, aut in fratrum conventu aut in quolibet loco non canonice vocatus, nec olim familiariter commonitus venerit, a nullo compellatur, antequam hęc fiant, ut respondeat; sed prius, ut praelibatum est, familiariter conventus, ut de se et de suis ei sanet, unde querimonia agitur. Deinde tempore in Nicenis canonibus praefixo, ut canonice respondeat, ad sinodalem convocetur conventum. Et ut episcopum apud iudices publicos nemo audeat, sed aut apud prima[fol.90r]tes diocesearum aut apud sedem apostolicam; nec aliorum nisi suorum aut certe electorum iuditium sententia inpetratur. Sane si circa haec secus actum fuerit, virius carere in omnibus aut id dubium est.
Ab inlicitis ordinationibus est abstinendum 3.24
Canonica testante tuba didicimus, quod 3.153
Christiani ex propinquitate sui sanguinis 2.130
Clerici de iuditii sui cognitione 3.118
Dicimus sane nonnullos episcopos in 1.328
Episcopum convenit civitatis competentem 3.18
In quarta propinquitate carnis, quinta 2.209
Iustitiae aecclesiarum dei, viduarum, orfanorum 2.268
Ne christiani ex propinquitate sui 2.408
Ne vero episcopi occasionem praedicandi 1.220
Nos, qui sacerdotum domini matura 2.332
Omnibus servis dei venationes et 3.125
Placuit, ut unus episcopus non 2.358
Privilegium meretur amittere, qui permissa 3.66
Quia iuxta sanctorum patrum traditionem Ad. 3.1
Quia vero canonica professio a Ad. 3.3
Qui contra professionem vel subscriptionem 2.304
Quisquis sacerdotum contra interdicta 3.41
Quod episcopi in Longobardia constituti Ad. 3.4
Sacrorum canonum non ignari, ut Ad. 3.2
Sciendum est omnibus quod sacrilegium 2.429
Si quis episcopus a quoquam 2.309
Si quis episcopus depositus fuerit 3.103
Si quis episcopus super certis 3.104
Si quis interdicta despexerit, gradus 3.40
Si quis statuta supergressus corruperit 2.303
Statutum est de episcopis et 1.218
Summopere contentio est vitanda 3.71
Ut accussandi vel testificandi licentia Ad. 3.12
Ut Christiani ex propinquitate sui 2.327
Ut falsi testes a nemine recipiantur 2.239
Ut iustitiae regales pleniter inquisitae 2.269
Ut nullus episcoporum aut cuiuslibet 2.135
Ut nullus episcoporum vel secularium 3.140
Ut nullus in sua causa 3.152
Ut nullus iudex neque presbiterum 3.139
Ut nullus per vitam regis 2.241
Ut paci omnes studeant et 2.267
Ut quando denuntiatum fuerit pro 3.134
Viles personae nullatenus admittantur ad 2.362
Volumus omnes scire quod qui 2.430