Der Codex Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz, Phillipps 1764 (9./10. Jh.) überliefert mehrere Sammlungen pseudoisidorischen Inhalts, die auf Hinkmar von Laon zurückgehen und Material enthalten, das als juristisches Arsenal im Streit mit seinem Onkel, Erzbischof Hinkmar von Reims, dienen konnte und das in seiner Gesamtheit die Annahme nahe legt, dass der jüngere Hinkmar in direktem Kontakt mit den Fälschern stand.
Im Folgenden ist der Text der nur noch fragmentarische erhaltenen fünften
Untersammlung (fol. 138r–141v; 118r–125v) wiedergegeben, den Rudolf , MGH Conc. 4, Suppl. 2 (2003) S. 42–55 ediert
hat. Untermischt mit anderen Stücken tradiert diese Untersammlung hauptsächlich
eine Sonderform der Capitula Angilramni. Für Benedictus Levita ist diese
Überlieferung von ganz besonderem Interesse, denn aus dessen Collectio sind
folgende Kapitel wiedergegeben bzw. verwertet:
1, 312; 1, 401; 2, 381 f–g; 2, 381 h; 2, 381, p–q; 2, 381 x–aa; 3, 15; 3, 16;
3, 47; 3, 48; 3, 84; 3, 107; 3, 116; 3, 349; 3, 441; Add. 4, 28.
Im Kontext dieser Sammlung wird Ben. Lev. im Rahmen der Auseinandersetzung der beiden Hinkmare zum ersten (und wohl auch: einzigen) Mal in streng pseudoisidorischem Sinn eingesetzt.
Seiten- und Zeilenangaben beziehen sich auf die oben genannte Ausgabe von Schieffer, für detaillierte Quellenanalysen wird auf die Ausgabe verwiesen. Vgl. ansonsten Horst , Einfluß und Verbreitung der pseudoisidorischen Fälschungen (Schriften der MGH 24, 3, 1974) S. 696 ff.
EX GRECIS ET LATINIS CANONIBUS ET SINODIS ROMANIS ATQUE ||3|| DECRETIS PRAESULUM AC PRINCIPUM ROMANORUM HĘC CAPITULA ||4|| SPARSIM COLLECTA SUNT ET INGILRAMNO MEDIOMATRICAE URBIS EPI||5||SCOPO ROMAE A BEATO PAPA ADRIANO TRADITA SUB DIE XIII KL OCTBR ||6|| INDICT VI<III>, QUANDO PRO SUI NEGOCII CAUSA AGEBATUR.
||7||CAP. I. DE ACCUS<A>TORIBUS EPISCOPORUM, UT AD EOS PRIUS ||8|| CARITATIS STUDIO RECURRANT.
||9|| Dei ordinationem accusat, in qua constituuntur, qui episcopos accusat vel con-||10||dempnat, dum minus spiritalia quam terrena sectantur. Unde et prophęta ait: Nolite ||11|| tangere Christos meos et in prophetis meis nolite malignari! Placuit, ut, si quęcumque ||12|| persona contra episcopum vel auctores ecclesię se proprium crediderit habere negotium, ||13|| prius ad eum recurrat caritatis studio, ut familiari colloquio commonitus ea sanare ||15|| debeat. quę in quęrimoniam deducuntur. Quam rem si differre voluerit, sententiam ||16|| suscipiat excommunicationis, et reliqua.
[Capit. Angilr. 1]
||17|| ITEM CAP. II UT SUPRA.
||18|| Constantinus imperator sic ait inter cetera: Vestrae quidem accusationes, inquit, ||19|| tempus habebunt proprium, id est diem magni iudicii, iudicem vero illum, qui tunc ||20|| futurus est de omnibus iudicare. Mihi autem homini constituto de eiusmodi rebus non ||21|| licet habere adiutorium sacerdotum, scilicet accusantium simul et accusatorum, quos ||22|| nemini convenit tales debere monstrari, qui iudicentur ab aliis, cum ab ipso domino||23|| magis ipsi sunt iudicandi, de quibus ait propheta: Deus stetit in sinagoga deorum, in ||24|| medio autem deos discernit. Neque possunt humano condempnari examine, quos deus ||25|| suo reservavit iudicio, et reliqua his similia. Neque praesul summus a quoquam iudicabi-||26||tur, quia dicente domino non est discipulus super magistrum. Iudex criminosum dis-||27||cutiens non ante sententiam proferat capitalem, quam aut reus ipse confiteatur aut per ||28|| innocentes testes convincatur. Irritam esse iniustam episcoporum dampnationem. ||29|| Idcirco synodo retractandam, ut, ne quis, dum in ea durare poterit, qualibet suam neces-||30||sitate relinquat ecclesiam. Pulsatus ante suum iudicem causam dicat ante suum ||31|| iudicem pulsatus, si voluerit, taceat et ut pulsatis, quotiens appellaverint, induciae ||32|| dentur.
[Capit. Angilr. 51, 1bis (ab Iudex criminosum), 2bis (ab Irritam esse) und 3bis (Pulsatus ante suum)]
||S. 43, 1|| DE HIS, QUI OBICIUNT CRIMINA, CAP. III
||2|| Si quis episcopum aut presbiterum vel diaconum falsis criminibus appetierit et ||3|| probare non potuerit nec in findem dandam ei esse communionem.
[Capit. Angilr. 5bis]
||4|| CAP. IIII DE NON IUDICANDIS EPISCOPIS
||5|| Episcopi a deo iudicandi sunt, non ab humanis aut pravę vitę hominibus lace-||6||randi ipso domino exemplo dante, quando per se ipsum et non per alium vendentes et ||7|| ementes eiecit de templo, et mensas nummulariorum proprio evertit flagello et eiecit de||8|| et sicut alibi ait: Deus stetit in sinagoga deorum, in medio autem deos discernit.
[Ben. Lev. 3, 441]
||9|| CAP. V DE CLERICIS ACCUSANTIBUS EPISCOPO<S>
||10|| Clericos aut laicos accusantes episcopos passim et sine probatione ad accusatio-||11||nem recipi non debere, nisi prius eorum discutiatur existimationis opinio vel suspitio.
[Ben. Lev. 3, 84]
||12|| UT NULLUS EPISCOPUM; PRESBITERUM AUT DIACONEM VEL ||13|| QUEMLIBET CLERICUM ACCUSET APUD EPISCOPOS, SI PROBARE NON ||14|| POTUERIT, CAP. VI
||15|| Si quis episcopus, presbiter aut diaconus vel quilibet clerici apud episcopos, quia ||16|| alibi non oportet, a qualibet persona fuerint accusati, quicumque fuerit, sive ille sublimis ||17|| vir honoris sive illius alterius dignitatis, qui hoc genus inlaudabilis intentionis arri-||18||puerit, noverit docenda probationibus monstranda documentis se debere inferri. Si quis ||19|| ergo circa huiusmodi personas non probanda detulerit, auctoritate huius sanctionis intel-||20||legat se iacturam infamie proprie sustinere, ut dampno pudoris existimationis dispendio ||21|| discat sibi alienę verecundię inpune insidiari saltim de cetero non licere, sed qualem fra-||22||tri paraverit dampnationem, talem in se suscipiat.
[Capit. Angilr. 21]
||23|| DE LITIGIOSO ACCUSATORE, C. VII
||24|| Eius, qui frequenter litigat et ad accusandum est facilis, accusationem vel testi-||25||monium nemo absque grandi examine recipiat.
[Capit. Angilr. 50]
||26|| DE CALUMNIOSIS, CAP. VIII
||27|| Accusatores calumniosos et testes iniquos nemo suscipiat.
[Ben. Lev. 3, 107]
||28|| UT NULLUS CRIMINOSUS ACCUSET EPISCOPUM, CP. VII<II>
||29|| De his, qui in accusationem maioris natu veniunt, et ut episcopum nulli crimi-||30||noso liceat accusare.
[Capit. Angilr. 40]
||S. 44, 1|| UT ACCUSATIO SECULARIS NON SUPERET SINODALEM AUCTORI-||2||TATEM, CAP. X
||3|| Accusationes et accusatores atque earum negotia, quę seculares non adsciscunt ||4|| leges, divina ac synodica funditus a clericis repellere auctoritate censemus, quia indig-||5||num est superioribus pati ab inferioribus, quę inferiores ab eis uti despitiunt.
[Capit. Angilr. 9]
||6|| ITEM UT SUPRA, CAP. XI
||7|| Accusatores et accusationes, quos leges saeculi non adsciscunt, canonica funditus ||8|| repellit auctoritas. Variis detractionibus et accusationibus non decet labefactari prima-||9||tem, sed magis patrum regulis roborari. Nam et Liberius papa pro Athanasio duobus ||10|| annis in exilium trusus est et multi alii episcopi, qui eum dampnare voluerunt, exilio ||11|| sunt dampnati, quorum exemplum omnes convenit sequi sacerdotes.
[Ben. Lev. 2, 381 f-g]
||12|| DE VITA ET PERSONA ACCUSANTIUM INQUIR<ENDA>, XII.
||13|| Primo semper vita et persona accusantium diligenter inquiratur et postea, quae ||14|| obiciuntur, fideliter pertractentur, quia nihil aliter fieri debet, nisi impetitorum prius ||15|| vita discutiatur. Hi, qui non sunt bonę conversationis vel quorum fides, vita et ||16|| libertas nescitur, non possint sacerdotes accusare nec viles personae in accusationem ||17|| eorum admittantur. Hi, qui in aliquibus criminibus inretiti sunt vel qui sunt suspi-||18||tiosi, vocem adversus maiores natu non habeant accusandi, sed hi, qui omni suspitione ||19|| careant.
[Capit. Angilr. 12, 13 (ab Hi, qui non) und 14 (ab Hi, qui in)]
||20|| DE CRIMINOSIS AD ACCUSATIONEM NON ADMIT<TENDIS>, XIII
||21|| Homicidę, malefici, fures sacrilegi, raptores, venefici, adulteri et qui raptum ||22|| fecerint vel falsum testimonium dixerint seu qui ad sortilegos magosque cucurrerint, ||23|| nullatenus ad accusationem vel ad testimonium erunt admittendi. Qui crimen ||24|| intendit, agnoscendum est, si ipse non fuit ante criminosus, quia periculosum est et ||25|| admitti non debet rei adversus quemcumque professio.
[Cap. Angilr. 10bis und 11bis (ab Qui crimen intendit)]
||26|| DE FIDE ET VITA BLASPHEMANTIUM PERSCRUTANTIUM; <XII>II
||27|| Placuit, ut semper primo in accusatione clericorum fides et vita blasphemantium ||28|| perscrutetur. Nam fides omnes actus hominis debet praecedere, quia dubius in fide infide-||29||lis est, nec eis omnino esse credendum, qui veritatis fidem ignorant aut non recte conver-||30||sationis vitam deducunt, quoniam tales facile et indifferenter lacerant et criminantur ||31|| recte et pie viventes. Ideoque suspitio eorum discutienda est primo et corrigenda. ||32|| Sancta synodus Romana dixit: Hęc sunt, quę deinceps propter malorum hominum ||33|| insidias, qui in eclesiam et in ecclesiasticos indifferenter seviunt viros, conservari firmis-||34||sime volumus in eclesia. Si quis episcopus ab illis accusatoribus, qui recipiendi sunt, fuer-||S. 45, 1||rit accusatus, postquam ipse ab eis caritative conventus fuerit, ut ipsam causam emen-||2||dari debeat, et eam corrigere noluerit, non olim, sed tunc ad summos primates causa ||3|| eius canonice deferatur. Qui in congruo loco infra ipsam provintiam tempore in canoni-||4||bus praefixo Niceni concilii canonice convocare debebunt, ita ut ab omnibus eiusdem ||5|| provintię episcopis in ea audiatur. In qua et ipse canonice convocatus, si eum aut infirmi-||6||tas aut alia gravis necessitas non detinuerit, adesse debebit, quia ultra provintię terminos ||7|| accusandi ante licentia non est quam audientia rogetur. Nam si suis fuerit rebus expolia-||8||tus aut, quod absit et quod alienum ab omnibus debet esse fidelibus, a sede propria eiectus ||9|| aut in detentione aliqua a suis ovibus fuerit sequestratus, tunc canonice, antequam in ||10|| pristino restituatur honore et sua omnia, quę ab insidiis inimicorum suorum ei ablata .||11|| fuerant, redintegrentur, convocari canonice nec iudicari poterit, nisi pro sua ipse necessi-||12||tate, minime tamen iudicandus, advenire sponte elegerit. Nec omnino a quoquam ||13|| respondere rogetur, antequam integerrime omnia, quę per suggestiones inimicorum suo-||14||rum amiserat, potestati eius ab honorabili concilio redintegrentur et praesul prius statui ||15|| pristino reddatur et ipse dispositis ordinatisque libere ac secure suis tunc canonice convo-||16||catus ad tempus synodo in legitima et canonica veniat ad causam et, si ita iuste videntur, ||17|| accusantium proprositionibus respondeat. Nam hoc summopere providendum est, ne, ||18|| antequam hęc omnia fiant,coactus respondeat, quia contentio semper vitanda est. .||19|| Adimi namque episcopo episcopatum, antequam causę eius exitus appareat, nulli Chri-||20||stiano videri iure potest. Quod si egrotans episcopus fuerit aut aliqua eum gravis necessi-||21||tas detinuerit,pro se legatum ad synodum mittat nec a communione suspendatur, cui ||22|| crimen intenditur, nisi ad causam suam dicendam electorum iudicum die statuta litteris ||23|| evocatus minime occurrerit, hoc est, nisi alia praeoccupaverit necessitas, infra spatium ||24|| duorum vel trium mensium et eo amplius, prout causa dictaverit. Quodsi ex utraque ||25|| parte ad causam dicendam venerint,
[Cap. Angilr. 4]
[Abbruch des Textes am Ende von fol. 141v und Wiederbeginn auf fol. 118r oben]
||26||... proprias primo recipi et sua omnia reddi. Et postea, si quis eos accusare vellet, ||27|| aequo periculo facere iudices esse decernentes episcopos recta sapientes in ecclesia conve-||28||nientes, ubi testes essent singulorum, qui oppressi videbantur.
[Capit. Angilr. 10]
||29|| ITEM UT SUPRA.
||30|| Episcopos eiectos atque suis rebus expoliatos in ecclesias proprias primo recipi et ||31|| sua omnia reddi sancti canones decreverunt. Et postea, si quis eos accusare vellet, equo ||32|| periculo facere sanciverunt iudices esse decernentes episcopos recta sapientes in ecclesia ||33|| convenientes, ubi testes essent singulorum, qui oppressi videbantur. Placuit, ut, si quae-||34||cumque persona contra episcopum vel auctores ecclesię se proprium crediderit habere ||35|| negotium, prius ad eum caritatis studio, ut familiari colloquio commonitus ea sanari ||36|| debeat, quę in querimoniam deducuntur. Quam rem si deferre voluerit, sententiam ||S. 46, 1|| suscipiat exommunicationis. Quisquis episcoporum accusatur, ad primates ipsius ||2|| provintiae causam deferat accusator nec a communione suspendatur, cui crimen intendi-||3||tur, nisi ad causam suam dicendam electorum iudicum die statuta litteris evocatus||4|| minime occurrerit, hoc est infra spatium mensis aut duorum vel trium mensium. ||5|| Si quis episcoporum suis fuerit rebus expoliatus et in accusatione pulsatus, ordina-||6||tione pontificum decet prima fronte cedere, ut omnia, quę per suggestiones inimicorum ||7|| suorum amiserat, potestati eius ab honorabili concilio redintegrentur. Et praesul prius ||8|| statui pristino reddatur, et ipse dispositis ordinatisque suis tunc ad tempus et non ante ||9|| veniat ad causam et, si ita iuste videtur, accusantium propositionibus respondeat.
[Ben. Lev. 2, 381 p-q und Karthago c. 19 (ab Quisquis episcoporum), dann Ben. Lev. 3, 116 (ab Si quis episcoporum)]
||10|| UT EPISCOPI SCIANT, QUIS PRIMUS HABEATUR INTER EOS, CAP. ||11|| LIIII
||12|| Episcopos gentium singularum scire convenit, quis inter eos primus habeatur, ||13|| quem velut caput existiment, et praeter eius conscientiam nihil amplius gerant ||14|| quam illa sola singuli, que parrochię et villis, quę sub ea sunt, competunt nec ipse metro-||15||politanus praeter omnium conscientiam faciat aliquid. Sic enim unanimitas erit et ||16|| glorificabitur deus per Christum in spiritu sancto. Inter discordes episcopos con-||17||provintiales antistites audiant et, si accusatus appellaverit Romanum pontificem, id ||18|| statuendum, quod ipse censuerit.
[Can. apostolorum 35, ab Inter discordes ohne Vorlage.]
||19|| UT HABEAT UNUSQUISQUE EPISCOPUS POTESTATEM PROPRIAE ||20|| PARROCHIAE, CAP. LV
||21|| Unusquisque episcopus habeat suę parrochię potestatem et regat iuxta reveren-||22||tiam singulis competentem et providentiam gerat omnis possessionis, quę sub eius est ||23|| potestate, ita ut presbiteros et diacones ordinet et singulos suo iudicio comprehendat. ||24|| Amplius autem praeter metropolitanum nihil agere pertemtet, nec metropolitanus sine ||25|| ceterorum omnium comprovincialium aliquid gerat consilio episcoporum. ||26|| Inhibendum est , ne quis alienos fines usurpet aut per praemium vel favorem alicuius ||27|| terminos patrum statutos transcendat, quanquam novelle suggestiones, quę obscurę sunt ||28|| vel sub genere latent, inspectę a nobis formam accipiant et, quod in laicis reprehenditur, ||29||id multo magis debet in clericis praedampnari, quia nemo contra prohetas, nemo con-||30||tra evvangelium vel apostolum facit absque periculo. Nullus episcopus alterius fines ||31|| usurpet episcopi aut terminos patrum statutos transcendat.
[Antiochia c. 9; Ben. Lev. 3, 16 (ab Inhibendum est), Karthago I, 10 (im Schlusssatz)]
||S. 47, 1|| UT NON HABEATUR EPISCOPUS, QUI A PLEBE NON ELIGITUR, CP. ||2|| LVI
||3|| Nulla ratio sinit, ut inter episcopos habeantur, qui neque a clericis sunt electi nec ||4|| a plebibus expetiti nec a conprovincialibus episcopis cum metropolitani iuditio conse-||5||crati. Unde cum sępe questio de male accepto nascatur honore, quis ambigat nequa-||6||quam esse tribuendum, quod non docetur fuisse conlatum?
[Leo I., JK 544]
||7|| DE PROVINCIA PARROCHIAE NON TRANSGREDIENDA, CAP. LVII
||8|| Unaquaeque provincia suo metropolitano et suis conprovincialibus episcopis sit||9|| contenta. Maledictus omnis, quis transfert terminos proximi sui, et dicit omnis populus: ||10|| amen, et reliqua. Qui sunt supra diocesim episcopi, nequaquam ad ecclesias, quę sunt ||11|| ab extra praefixos sibi terminos, accedant nec eas aliqua praesumptione confundant. ||12|| Non oportet transferri terminos a patribus constitutos, ut alter alterius parrochiam ||13|| invadat atque illuc celebrare divina misteria inconsulto eo, cui commissa est, praesumat. ||14|| Sit unusquisque concessis sibi limitibus contentus nec in alterius parrochiam vel pro-||15||vintiam quicquam praesumat.
[Ben. Lev. 2, 381 x-aa, Ben. Lev. 3, 48 (Schlusssatz)]
||16|| UT NULLUS EPISCOPUS CIVITATEM ALTERIUS SOLLICITET, CAP. ||17|| LVIIII
||18|| Episcopus alienam civitatem, quę illi non est subiecta, non adeat nec ad posses-||19||sionem accedat, quę ad eum non pertinet, super ordinationem cuiusquam nec constituat ||20|| presbiteros aut diaconos alteri subiectos episcopo, nisi forte in consilio et voluntate regio-||21||nis episcopi. Si quis autem tale aliquid temptaverit facere, irrita erunt, quę ab eo gerunt-||22||tur, et ipse coerceatur a synodo. Nam si ordinare non poterit, nullatenus iudicabit.
[Antiochia c. 22]
||23|| UT NULLUS EPISCOPUS AD ALIAM TRANSEAT PROVINCIAM, CP. ||24|| LIX
||25|| Nullus episcopus ex alia provintia audeat ad aliam transgredi, nisi forte litteris ||26|| tam metropolitani quam ceterorum omnium conprovintialium episcoporum rogatus ||27|| adveniat. Omnes causę, quę intra provintiam emergunt, concilio provintię ||28|| finiantur.
[Antiochien c. 13, Schluss ohne Vorlage]
||30|| UT NULLUS EPISCOPUS ALTERIUS PARROCHIANUM PRAESUMAT ||31|| RETINERE VEL ORDINARE, LX
||32|| Nullus episcopus alterius parrochianum praesumat retinere aut ordinare absque ||33|| eius voluntate vel iudicare, quia sicut irrita erit ordinatio, ita et diiudicatio, quoniam ||S. 48, 1|| censemus nullum alterius iudicis nisi sui sententia teneri. Nam qui eum ordinare non ||2|| potuit, nec iudicare ullatenus poterit.
[Cap. Angilr. 15]
||3|| DE CAUSA CAPITALI PER EPISCOPUM AGENDA, CAP. LXI
||4|| Si quando in causa capitali vel in causa status interpellatum fuerit, non per pro-||5||curatores, sed per ipsos est agendum. In privatorum vero causis nullus alterius iudi-||6||cis nisi sua sententia tenetur. Nam in civili negotio quam in criminali accione ||7|| accusationem professio accusatoris manu conscripta procedat. Quicumque alium in||8|| criminali causa pulsaverit, non prius a iudicibus audiatur quam se similem poenam, ||9|| quam reum intendit, conscripserit subiturum. In criminalibus causis per mandatum nemo ||10|| accuset, etiam si princeps praeceperit. Inter inscriptionem nemo efficitur||11|| criminosus. Spontanea professione reus reum non faciet, neque illi de altero credatur, qui ||12|| se criminosum esse confessus est, aut accusato, si iudicem suspectum habuerit,liceat ||13|| appellare. Si accusatoris persona in iudicio episcoporum culpabilis apparuerit, ad ||14|| arguendum non admittatur.
[Zusammengesetzt aus Cap. Angilr. 41; Brev. Alaric. IX, 1, 4; 1, 8–9; 1, 11; Novellae Marciani 1 interpret. und Cap. Angilr. 4]
||15|| DE INIUSTA DAMPNATIONE EPISCOPI, CAP. LXII
||16|| Irritam esse iniustam episcoporum damnationem, idcirco a synodo retractan-||17||dam.
[Cap. Angilr. 2bis]
||18|| DE RETRACTATIONE PROVINCIALIS SIN<ODI>, CAP. LXIII
||19|| Ut provincialis synodus retractetur per vicarios urbis Romę episcopi, si ipse ||20|| decreverit.
[Cap. Angilr. 39]
||21|| ITEM UT SUPRA, CAP. LXIIII
||22|| De conprovinciali synodo retractando per vicarios urbis Romę episcopi. ||23|| Nequaquam una provincia in duos metropolitanos dividatur.
[Ben. Lev. 3, 349 Rubr., Chalkedon c. 12, Rubr.]
||24|| DE DOCTORE NON ACCUSANDO, CP. LXV
||25|| Accusationes adversus doctorem nemo suscipiat, quia non potest humano con-||26||dempnari examine, quem deus suo iudicio reservavit.
[Cap. Angilr. 12bis]
||S. 49, 1|| DE CLERICO AUT LAICO HABENTE CAUSAM ADVERSUS PRO-||2||PRIUM VEL ALTERUM EPISCOPUM, CAP. LXVI
||3|| Si quis clericus vel laicus habuerit causam adversus episcopum proprium vel ||4|| adversus alterum aut episcopus adversus quemquam, apud synodum provincię iudicetur. ||5|| Quodsi adversus eiusdem provintiae metropolitanum episcopus vel clericus habuerit que-||6||relam, petat primatem dioceseos et apud ipsum iudicetur aut apud sedem apostolicam.
[Cap. Angilr. 25]
||7|| ITEM UT SUPRA, CAP. LXVII
||8|| Si clericus habet causam adversus episcopum proprium vel adversus alium aut ||9|| episcopus adversus quemquam, apud synodum provintiae iudicetur. Quodsi apud eius-||10||dem provintiae metropolitanum episcopus aut clericus habuerit querelam, petat prima-||11||tem dioceseos aut sedem regię urbis Constantinopolitanę et apud ipsum iudicetur aut ||12|| apud sedem apostolicam.
[Siehe vorhergehendes Kapitel; Einschub aus Chalkedon c. 9]
||13|| DE EPISCOPO MANIFESTE CRIMINATO, <CAP.> LXVIII
||14|| Si quis episcopus super certis accusatur criminibus, ab omnibus audiatur vel ||15|| iudicetur, qui sunt in provintia, episcopis.
[Cap. Angilr. 26]
||16|| UT NULLUS CLERICUS EXTRA PROVINCIAM, IN QUA CONSISTIT, ||17|| IUDICETUR, CAP. LXVIIII
||18|| Si quis clericus super quibuslibet criminibus pulsatus fuerit, in provintia, in qua ||19|| consistit ille, qui pulsatur, suas exerat actiones nec aestimet eum accusator suus alibi aut ||20|| longius protrahendum ad iudicium. Ille vero, qui pulsatus fuerit, si iudicem suspectum ||21|| habuerit, liceat appellare. Salvo Romanę ecclesię in omnibus primatu manifestum ||22|| est, quod illa, quę sunt per unamquamque provintiam, ipsius provintiae sinodus dispen-||23||set, sicut in Niceno constat decretum esse concilio. Ultra provintiae terminos accu-||24||sandi licentia non progrediatur.Omnis accusatio intra provintiam audiatur et a conpro-||25||vintialibus terminetur.
[Cap. Angilr. c. 7–8]
||26|| ITEM UT NULLUS CLERICUS EXTRA PROVINTIAM, IN QUA <...>, ||27|| CP. LXX
||28|| Prudentissimę iustissimęque Nicena sive Africana decreta definiunt quęcumque ||29|| negotia in suis locis, ubi orta sunt, finienda, maxime quia unicuique concessum est, ||30|| si iudicio offensus fuerit cognitorum, ad concilia suę provintiae vel etiam universale pro-||31||vocare.
[Cap. Angilr. c. 9]
||32|| ITEM UT SUPRA, CAP. LXXI
||33|| Si quis clericum aut repetitione aut vriminis obiectione pulsaverit, in provintia ||34|| in qua consistit ille, qui pulsatur, suas exerat acciones nec aestimet eum alibi aut longius ||S. 50, 1|| ad iudicium protrahendeum. Ille vero, qui pulsatus fuerit, si iudicem suspectum habuerit, ||2|| liceat appellare. Criminum discussio ibi agenda est, ubi crimen admissum est, nam ||3|| alicubi criminum reus prohibet audiri.
[Novellae Marciani 1 interpret.; ab Criminum discussio Ps.-Damasus c. 19]
||4|| UT CLERICUS PULSATUS IN <.....> LOCO AUDIATUR, CAP. LXXII
||5|| Clericus sive laicus, si crimine aut lite pulsatus fuerit, non alicubi quam in foro ||6|| suo provocatus audiatur.
[Cap. Angilr. 32]
||7|| UT VOX ACCUSANDI IN PRESBITEROS, QUI APERTE MORTUI ||8|| SUNT, PECATUR, CAP. LXXXIII
||9|| Placuit eorum accusandi sacerdotes et testificandi in eos vocem obstruere, quos ||10|| non humanis, sed divinis voci<bus> mortuos esse scimus, quia vocem funestam potius ||11|| interdici quam audiri oportet.
[Cap. Angilr. 28]
||12|| DE PROFESSIONE PRIUS PROBANDA, CAP. LXXIII
||13|| Non est credendum contra alios eorum confessioni, qui criminibus implicantur, ||14|| nisi se prius probaverint innocentes, quia periculosa est et admitti non debet rei adversus ||15|| quemcumque professio.
[Cap. Angilr. 30]
||16|| UT NULLUS DECRETIS CANONUM CONTRADICAT, <CAP.> ||17|| LXXIIII
||18|| Constitutiones contra canones et decreta praesulum Romanorum vel bonos ||19|| mores nullius sunt momenti.
[Cap. Angrilr. 36]
||20|| ITEM UT SUPRA, <CAP.> LXXVI
||21|| Conditiones contra canones et leges vel decreta praesulum vel principum vel ||22|| bonos mores nullius sunt momenti.
[Sent. Pauli III, 6, 8, siehe vorhergehendes Kapitel]
||23|| UT NULLUS QUALIBET NECESSITATE COGENTE PROPRIAM ||24|| RELINQUAT ECLESIAM, <CA>P. LXXVII
||25|| Ut ne quis qualibet necessitate propriam relinquat ecclesiam. Pulsatus ante ||26|| suum iudicem causam dicat et non ante suum iudicem pulsatus, si voluerit, taceat et ||27|| ut pulsato, quotienscumque appellaverit, indutię dentur.
[Cap. Angilr. 2bis, 3bis]
||28|| DE PROFESSIONE VEL CONSCRIPTIONE, CAP. LXXVIII
||29|| Si quis contra suam professionem vel conscriptionem venerit, si clericus fuerit, ||30|| deponatur, si laicus, anathematizetur.
[Cap. Angilr. 4bis]
||S. 51, 1|| DE EO, QUI IRATUS CRIMEN OBICERIT, CAP. LXXVIIII
||2|| Si quis iratus crimen aliquod cuilibet temere obiecerit, cum vitium non est ||3|| pro accusatine habendum, sed permisso tractandi spatio, id, quod iratus dixit, per scrip-||4||turam se probaturum esse fateatur, ut, si fortasse resipiscens post iracundiam, quę dixit, ||5|| iterare ac scribere noluerit, non ut reus criminis teneatur.
[Cap. Angilr. 46]
||6|| ITEM UT SUPRA, C. LXXX
||7|| Qui crimen obicit, scribat se probaturum revera, ut ibi causa agatur, ubi crimen ||8||admittitur, ut, qui non probaverit, quod obiecit, poenam, quam intulerit, ipse ||9|| patiatur.
[Cap. Angilr. 47–48]
||10|| DE FALSO TESTIMONIO, C. LXXXI
||11|| Non suscipies vocem mendacii nec iunges manum tuam, ut pro impio dicas fal-||12||sum testimonium. Non sequeris turbas ad faciendum malum nec in consilio plurimo-||13||rum adquiesces sententiae, ut a vero divies. Pauperi non misereberis in negotio nec decli-||14||nabis in iudicium pauperis.
[Exod. 23, 1–3, 6]
||15|| DE FALSITATE PUNIENDA, CAP. LXXXII
||16|| Omnis, qui falsa aliis intulerit, puniatur et pro falsitate ferat infamiam.
[Cap. Angilr. 38]
||17|| DE NON DETRAHENDO, CAP. LXXXIII
||18|| Diis non detrahes et principi populi tui non maledices.
[Exod. 22, 28]
||19|| DE CONFESSIONE PRO NECESSITATE; CAP. LXXXIIII
||20|| Omnis confessio, quę sit ex necessitate, fides non est. Donec tacent, consentire ||21|| monstrantur. Teste apostolo didicimus, ut nullus adversus presbiterum inscrip-||22||tionem factam absque duobus vel tribus testibus recipiat. Sic enim odit deus ||23|| eos, qui adversus patres armantur, ut patrum invasorens, qui in omni mundo infamia ||24|| notantur.
[Zusammengesetzt aus Chalkedon Actio I, 550; I, 617, im Mittelteil ohne Vorlage und Schluss (Sic enim odit ...) Actio XIV, 11 bzw. Cap. Angilr. 19bis]
||25|| DE EGROTANTE EPISCOPO, CAP. LXXXV.
||26|| Egrotans episcopus pro se legatum ad synodum mittat.
[Cap. Angilr. 4]
||27|| DE FAMA ALTERIUS NON PUBLICANDA, CAP. LXXXVI
||28|| Qui in alterius fama in publico scripturam aut verba contumeliosa confinxerit ||29|| et reperta scripta non probaverit, flagelletur et, qui ea prius invenerit, rumpatur, si non ||30|| vult auctoris facti causam incurrere.
[Cap. Angilr. 45]
||S. 52, 1|| DE CALUMNIATORIBUS, C. LXXXVII
||2|| Calumniatores sunt, qui causas ad se non pertinentes in iudicio petunt, nec non ||3|| et illi, qui sub nomine fisci facultates impetunt alienas, nec non etiam et illi, qui contra ||4|| innoventes principum animos ad iracundiam provocaverint. Hi omnes infames effecti ||5|| exilio deputentur.
[Bev. Alaric. IX, 29, 3 interpretatio]
||6|| UT NULLUS REGUM VEL POTENTUM DECRETA CANONICA ||7|| DEPRAVET, CAP. LXXXVIII
||8|| Item generali decreto constituimus, ut execrandum anathema fiat et velut prae-||9||varicator catholice fidei semper apud dominum reus existat, quicumque regum vel ||10|| potentum deinceps canonum censuram in quocumque crediderit vel permiserit vio-||11||landam.
[Cap. Angilr. 20bis]
||12|| DE EXCOMMUNICANDO AB EPISCOPO, CAP. LXXXVIIII
||13|| Ut si quis potentum vel quilibet expoliaverit et admonente episcopo non red-||14||diderit, excommunicetur.
[Cap. Angilr. 8bis]
||15|| QUOD NON OPORTET CLERICUM S<UUM> RELINQUERE EPISCO-||16||PUM, CAP. XC
||17|| Ut nullus clericus ab episcopo suo recedat et ad alium se transferat.
[Cap. Angilr. 9bis]
||18|| DE CAUSIS IN DIE DOMINICO NON IUDICANDIS, CAP. XCI
||19|| Ut nullus episcopus vel infra positus die dominico causas iudicare praesumat.
[Cap. Angil. 7bis]
||20|| DE EXCOMMUNICANDIS, CAP. XCII
||21|| Hi, qui inventi fuerint libros famosos legere vel cantare, excommunicentur.
[Cap. Angilr. 6bis]
||22|| DE SUCCURRENDIS MISERIS, CAP. XCIII
||23|| Occurrere quisque fidelium ruinis miserorurm debet subsidio, quo valeat ex rele-||24||vatione alienę vindictę a se dei removere vindictam. Libat enim domino prospera, ||25|| quem in supplicia sententia destinarit.
[Cap. Angilr. 11bis und 34 (letzter Halbsatz)]
||26|| DE AGENDA RELIGIONE, CAP. XCIIII
||27|| Quotiens de religione agitur, episcopis et sacerdotibus convenit iudicare vel agi-||28||tare.
[Brev. Alaric. XVI, 5, 1]
||29|| DE CLEMENTIA AGENDA; CAP. XCV.
||30|| Inter pares sententias clementior seviriori praeferantur.
[Ben. Lev. 1, 312]
||S. 53, 1|| DE CRIMINE APPROBANDO, CAP. XCVI
||2|| Si quid criminis approbatum fuerit, in auctore vindicetur.
[ohne Vorlage]
||3|| DE DEROGATORE, CAP. XCVII
||4|| Multum derogatio praevalet, quando derogator creditur fide dignus. Ideo non ||5|| omnes admittendi sunt, sed viri probatissimi admittantur.
[Ben. Lev. 2, 381h]
||6|| DE HIS, QUI CONTRA REGULAM ECLESIAE PUGNANT, C. XCVIII
||7|| Sunt quidam, qui contra ecclesiasticam regulam pugnare videntur et per testes ||8|| redemptos putant se ad accusationem ammitti debere. Hi omnino non admittantur, nisi ||9|| actus publici docuerint omni se suspitione carere.
[Ben. Lev. 1, 401]
||10|| DE NOVITATE NON STUDENDA, CP. XCVIIII
||11|| Si studere incipimus novitati, traditum nobis a patribus ordinem calcabimus. ||12|| Aliqua canones et ordine tenentur, aliqua consuetudine firmata sunt. Si quis ||13|| episcopus iudicaverit vel ordinaverit alterius parrochianum sine consilio et voluntate sui ||14|| episcopi, oportet eum non sine increpatione in communi concilio admitti, ita ut eccle-||15||siasticum ultra non solvat canonem.
[Bis calcabimus Ben. Lev. 3, 47; Aliqua - firmata sunt Ben Lev. 3, 15; Si quis - Schluss Cap. Angilr. c. 27]
||16|| DE ACCUSATO VEL IUDICATO EPISCOPO, SI BONAM PUTAVERIT ||17|| HABERE CAUSAM ET VOLUERIT A ROMANO AUDIRI PONTIFICE, A NULLO ||18|| PROHIBEATUR, SED LIBERE EI ET ABSQUE ULLO IMPEDIMENTO IRE CON-||19||CEDATUR. EX QUIBUS SUPRA, CUM QUIBUS ET SARDICENSE CONCILIUM ||20|| ET ALIA DECRETA CANONUM ET SANCTORUM PATRUM CONCORDANT.
||21|| Ut accusato vel iudicato in aliqua causa episcopo liceat iterare iudicium et, si necesse ||22|| fuerit aut ipse voluerit, absque ulla detentione aut impeditione Romanum adire pontifi-||23||cem. Et dum iterato iudicio pontifex causam suam agit, sua non privetur sede aut digni-||24||tate, quoniam dudum a sanctis patribus statutum est, ut accusati nullus usurpet sedem ||25|| episcopi. Adimi episcopo episcopatum, antequam causę eius exitus appareat, nulli Chri-||26||stiano iure potest.
[Ben. Lev. Add. IV, 28 einschließlich der Rubrik]
||27|| CAP. I. Quia ex iussione domini et meritis beati Petri apostoli singularis sanc-||28||tae sedi apostolicę congregandorum conciliorum auctoritas data et sanctorum canonum ||29|| venerandorumque patrum decretis privata ac multiplex tradita est potestas super qui-||30||buslibet criminibus audiendis vel discernendis, ligandis sive solvendis, in cunctis pię ||31|| querentibus vel vim patientibus summa. Quicquid igitur aliter praesumptum in orbe ||S. 54, 1|| a quibuslibet sine ipsius decreto vel consensu fuerit, in vanum deducatur, quod egerint, ||2|| nec inter ecclesiastica iura ullo modo reputabuntur neque ullas habebit vires, quicquid ||3|| obviaverit, quoniam eadem sedes testante veritatis voce ab initio primatum obtinuit ||4|| domino largiente, qui ait: Tu es Petrus et super hanc petram ędificabo ecclesiam ||5|| meam. Quisquis ergo eius contra statuta praesumpserit, gradus sui periculo convictus ||6|| merito subiacebit.
[Cap. Angilr. c. 2, erweitert und redigiert]
||7|| CAP. II. Sancta ergo synodus Romana statuit propter malorum hominum insi-||8||dias, quę in ecclesiasticis viris sepe indifferenter seviunt, in saecula firmissime conservan-||9||dum, ut, si quis episcopus ab aliis accusatoribus quam, qui recipiendi sunt, fuerit accusa-||10||tus, ad summos primates causa ipsius canonice deferatur et congruo in loco infra ||11|| ipsam provintiam tempore canonibus praefixo Niceni concilii canonice vocatus ab ||12|| omnibus eiusdem provintię ecclesiis praeparatus audiatur. Quodsi eum infirmitas aut ||13|| alia gravis necessitas detinuerit, legatum pro se idoneum ad synodum mittat. Neque ||14|| communione suspendatur, cui crimen intenditur, nisi ad causam suam dicendam electo-||15||rum iudicum die statuta item evocatus minime occurrerit. Nam si, quod absit et alie-||16||num ab omnibus debet esse fidelibus, et a sede propria depulsus et rebus suis fuerit ||17|| ab omnibus expoliatus vel sequestratus, tunc canonicę, priusquam in pristino restitua-||18||tur et sua omnia, quę perdidit, redintegrentur, ut ipse postea dispositis ordinatisque ||19|| libere ac secure suis omnibus tunc canonice convocatus ad tempus synodi legitimum et ||20|| sic iuste accusantium praepositionibus paratus respondeat. Nam hoc summopere caven-||21||dum est, ne, antequam hęc omnia ita fiant, respondere a nullo cogatur, quia semper in ||22|| talibus litigiosa vitanda est contentio et rationabilis servanda discretio. Aliter autem ||23|| convocari canonice nec audiri poterit, nisi pro sua ipsa necessitate, minime tamen iudi-||24||candus, advenire sponte elegerit.
[Cap. Angilr. c. 4, gekürzt und redigiert]
||25|| CAP. III. Iudicantes autem oportet cuncta rimari et ordinem rerum plena ||26|| inquisitione discutere. Nihilque prius litigantibus sua debet sententia obviare, prius-||27||quam peractis omnibus iam nihil amplius habuerint necessaria inquisitione, et tamdiu ||28|| actio ventiletur, quousque rei veritas publice declaretur.
[Cap. Angilr. c. 23, redigiert]
||29|| EX NICENO CONCILIO CAP. DE ELECTIS DILIGENTER INQUI-||30||RENDIS.
||31|| Requiratur autem, ne pusillanimitate aut contentione vel quolibet praelati vicio ||32|| videatur quis a sua congregatione seclusus.
[Nikäa c. 5 (Dion.-Hadr.)]
||33|| EX SARDICENSI CONCILIO CAP. XVI
||34|| Providendum est, ne quis innocens damnetur, et ideo habeat potestatem, qui ||35|| abiectus est, ut causa eius audiatur ac diligentius probetur aut emendetur.
[Sardika c. 17 (Dion.-Hadr., gekürzt)]
||S. 55, 1|| EX DECRETIS INNOCENTII PAPAE CAP. XXV
||2|| De retractatione renovandi iudicii dicit: Grave non potuit videri piis mentibus ||3|| cuiuscumque retractari iudicium, quia veritas sepe exagitata splendescit in lucem. Nam ||4|| fructus divinus est iustitiam sepius recenseri.
[Innocenz I., JK 304 c. 35 (Dion.-Hadr.)]
Stand: 2004-05-24